سیاست‌‎های کویت و عمان با درگذشت امیر کویت و سلطان قابوس، تغییری نمی‌کند

اعتمادآنلاین| «رحمان قهرمانپور»، تحلیلگر مسائل منطقه، در پاسخ به این سوال که درگذشت امیر کویت و سلطان قابوس، پادشاه عمان چه تاثیری بر منطقه به ویژه روابط ایران با کشورهای عربی خواهد گذاشت؟ گفت: مسئله جانشینی همواره یکی از چالش‌های جدی در حوزه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، بوده است به ویژه اینکه این مسئله در عربستان، بسیار حائز اهمیت است به این دلیل که عربستان به نوعی خود را هژمون شبه جزیره عربی و شورای همکاری خلیج فارس می‌داند. از این رو برای پژوهشگران، جالب بوده که بدانند، ماجرای جانشینی چه خواهد شد؟

او افزود: حال اگر از عربستان خارج شویم در کشورهایی مانند عمان و کویت، می‌توان گفت نوعی ثبات سیاسی حاکم بوده که موجب شده، مسئله جانشینی آنچنان بحرانی نباشد؛ این در حالی است که در قطر، پسر آل ثانی در سال 97 علیه پدرش کودتا کرد و پدرش به عربستان رفت و پسر جانشین پدر شد به بیانی دیگر، حتی در قطر هم مسئله جانشینی پیچیده بوده است.

قهرمانپور ادامه داد: در کویت و عمان به این دلیل که اجماع نظری بین طبقه حاکم آنها وجود داشته مسئله جانشینی آنچنان، مسئله ساز نشده است، حال اینکه چرا این اجماع نظر وجود داشته باید به اصطلاحی در ادبیات علوم سیاسی رجوع کنیم در آنجا عبارتی وجود دارد که به آن کشورهای کوچک شبه دموکراتیک که شامل عمان، اردن، کویت و لبنان که اکنون در میان آنها لبنان وجود ندارد، گفته می‌شود.

او اظهار کرد: در کویت و عمان جمعیت کم و منابع زیرزمینی زیاد است یا به عبارت ساده تر، نظام سیاسی، منابع و امکانات و فرصت های کافی برای توزیع بین بازیگران مختلف سیاسی را دارد و چون منابع لازم را دارند از این رو، خیلی مسئله جانشینی برایشان به بحران تبدیل نمی‌شود. به عنوان مثال پس از درگذشت سلطان عمان، یک روز هم طول نکشید و پادشاه جدید انتخاب شد در ماجرای امیر کویت هم، این اتفاق رخ داد.

قهرمانپور ادامه داد: گذشته از اینها در قطر و امارات به ویژه عربستان، مسئله جانشینی بسیار بااهمیت است. این مسئله در بحرین نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است به این دلیل که کشورهایی مانند قطر و بحرین عمدتا روابط طایفه ای و قبیله ای با طوایف عربستان داشتند و در عین حال، عربستان همواره نیم نگاهی به این کشورها داشته و آنها را بخشی از خاک خود می‌دانسته و در جاهایی هم، اگر احساس کرده آنها با عربستان همراه نیستند در مسئله جانشینی، وارد شده است. در مقابل سیاست کویت و عمان این گونه بوده که بین ایران و عربستان توازنی برقرار کنند و این توازن به آنها فرصت می‌دهد که در عرصه سیاست خارجی‌شان از ثبات برخوردار باشند.

او اضافه کرد: در عرصه سیاست داخلی هم توزیع منابع بین عموم مردم از یک سو و بین حاکمان از سوی دیگر، موجب شده که در عمان و کویت، نیروی اپوزسیون خاصی شکل نگیرد چون جامعه مدنی قدرتمندی وجود نداشته است. به عبارت دیگر در عین حال انگیزه آنچنانی هم در این کشورها برای مخالفت با حکومت شکل نگرفته البته در امارات سرکوب اپوزسیونتاثیرگذار بوده است اما در کویت و عمان، جریان اپوزسیون قدرتمندی وجود نداشت که به مسئله جانشینی ورود کرده و چالش ایجاد کند.

این تحلیلگر مسائل منطقه عنوان کرد: از این رو حاکمان و امیران جدیدی که در کویت و عمان روی کار آمدند به احتمال زیاد سیاستهای قبلی پادشاهان خود را ادامه خواهند داد چراکه حکمرانی در آنجا براساس نوعی اجماع بین نخبگان حاکم محدود است و چون این اجماع وجود دارد، مسئله خاصی رخ نخواهد داد. بنابراین انتظار نمی‌رود که در کویت یا عمان اتفاق خاصی رخ دهد حال ممکن است در عمان به جای یوسف بن علوی، فرد دیگری در سمت وزیر امور خارجه قرار گیرد اما آن اجماع نظر نخبگان حاکم همچنان حفظ شده، این وضعیت در حالی است که در عربستان ماجرا متفاوت است.

قهرمانپور در پاسخ به این سوال که آیا سیاست‌های این دو کشور پس از درگذشت سلطان قابوس و امیرکویت در قبال ایران و منطقه تغییر خواهد کرد یا خیر؟ تصریح کرد: خیر. تغییری نخواهد کرد به این دلیل که در کویت و عمان برخلاف قطر و امارات، تاکنون نشانه ای دال بر بلندپروازی منطقه‌ای از خود نشان نداده‌اند در حالی که امارات به دنبال حضور در جیبوتی یا دریای سرخ است و اخیرا نیز اقدام به عادی‌سازی روابط با اسراییل کرده و در مجموع، برنامه بلندپروازانه زیادی دارد.

ضمن اینکه در عربستان برخلاف دوران ملک عبدالله، سیاست خارجی به نوعی شخصی‌سازی شده است. در عین حال در امارات هم برخلاف امیر فعلی ابوظبی در گذشته براساس اجماع، عمل می‌شد بدین معنا که اگر در گذشته درصدد تغییر سیاست خود در قبال ایران بود باید اجماع می‌کردند اما در حال حاضر عربستان و امارات با وجود بن سلمان و بن زاید، عرصه سیاست خارجی، شخصی‌تر شده اما در کویت و عمان هنوز این سیاست خارجی مبتنی بر اجماع سازی است از این رو انتظار نمی‌رود در سیاست کویت و عمان چه در قبال ایران و چه در قبال منطقه تغییرات خاصی رخ دهد.

منبع: برنا