ارمغان خاورمیانه بدون برجام، نزدیک شدن کشورها به جنگ بود

اعتمادآنلاین| مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با بیان اینکه احیای برجام به سود همه کشورهای منطقه است، گفت: چهار سال خاورمیانه بدون برجام ارمغان و دستاوردی جز جنگ، تنش و افزایش بحران برای منطقه نداشت.

به گزارش ایرنا، «دیاکو حسینی» با اشاره به مذاکرات وین میان ایران، گروه 1+4 و آمریکا گفت: مذاکرات وین، مجموعه گفت‌وگوهایی است که به منظور بازگشت کامل طرفین به برجام به ویژه ایران و آمریکا در حال انجام است و طرفین تلاش می‌کنند حول محور سه موضوع رفع تحریم‌های ناقض برجام از سوی آمریکا، اقدامات هسته‌ای ایران و ترتیب و تقدم اقدامات به یک تعریف واحد برسند. به همین خاطر، سه کارگروه در این رابطه تشکیل شده است.

وی با بیان اینکه در مورد هر کدام از سه موضوع فوق‌الذکر اختلاف نظراتی میان طرفین به ویژه ایران و آمریکا وجود دارد، اظهار داشت: لازم است طرفین در هر حوزه به یک تعریف واحد از مسائل برسند و لیستی از اقداماتی که باید انجام شود را روی کاغذ بیاورند. این توافق، می‌تواند نقشه‌راه بازگشت به برجام باشند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به تاکید ایران برای لغو تحریم‌ها تصریح کرد: طرف ایرانی تاکید دارد همه تحریم‌هایی که در زمان ترامپ علیه ایران اعمال شده‌اند، باید لغو شود. طرف آمریکایی این تعریف رو قبول ندارد و فقط معتقد به رفع تحریم‌های ناسازگار با برجام است که از زمان خروج آمریکا از این توافق وضع شده‌اند. باید مخرج مشترک و نقطه اتصالی که این دو دیدگاه متضاد را به هم پیوند بزند، شکل بگیرد.

توافق موقت نداریم؛ موضوع، احیای برجام است

حسینی با بیان اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند همزمان با لغو تحریم‌ها بازگشت کامل طرفین به برجام باید انجام شود، خاطرنشان کرد: ایران معتقد است بازگشت به هر تعهدی منوط به رفع تحریم‌ها و راستی‌آزمایی از آنها است که این کار، الزاما طولانی مدت نیست و می‌تواند کوتاه باشد. نحوه ترتیب و تقدم اقدامات و اینکه در چه فاصلی زمانی باشد هم باید مورد تفاهم طرفین قرار گیرد.

وی با تاکید بر اینکه با وجود دشواری‌ها و اختلافات، چشم‌انداز مذاکرات روشن است، ابراز داشت: این امکان وجود دارد که طرفین در کوتاه مدت به توافق برسند. مسئله بعدی، مربوط به چشم‌انداز مناسبات طرفین بعد از بازگشت به برجام است که چگونه می‌خواهند به سایر اختلافات - که ارتباطی با برجام ندارد ولی ریشه در خروج آمریکا از توافق هسته‌ای داشت - رسیدگی کنند اما این موضوع، موکول به آینده است و احتمال دستیابی به توافقی در آن باره در کوتاه مدت نیز قابل تصور نیست.

این کارشناس ارشد مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری درباره برخی مباحثی که مذاکرات وین را یک توافق موقت و زمینه‌ساز گفت‌وگوهای غیربرجامی می‌خوانند، بیان کرد: ما توافق موقت نداریم بلکه موضوع، احیای برجام و بازگشت آمریکا به آن براساس توافق سال 2015 است. طرف مقابل همان زمان هم می‌دانست اگر برجام پیش برود و طرفین نسبت به آن متعهد باشند، همانطور که عالی‌ترین مقام ایران گفت می‌تواند زمینه‌ گفت‌وگو درخصوص سایر مسائل هم فراهم شود.

آمریکایی‌ها از اجرای تعهدات‌شان شانه خالی کردند

به گفته حسینی، این موضوع مربوط به زمانی می‌شد که آمریکا از انجام تعهداتش در برجام سربلند خارج می‌شد ولی همان‌ها بودند که برجام را نقض و از انجام تعهدات‌شان شانه خالی کردند. آنها بودند که از برجام خارج شدند و اروپایی‌ها هم با بی‌عملی‌شان شریک نقض برجام شدند.

وی ادامه داد: اگر آمریکا به برجام بازگردد، در انجام تعهداتش صادق بوده و آنها را کامل انجام دهد و اقدامات خصمانه نیز متوقف کند، امکان گفت‌وگو بر سایر مسائل اختلافی یا منافعی مشترک ناشی از همکاری طرفین، وجود دارد ولی این موضوع موکول به آینده است.

این کارشناس ارشد مسائل استراتژیک درباره انعطاف شکل‌گرفته میان ایران و آمریکا یادآور شد: در ابتدای آغاز به کار دولت بایدن، نکته‌ای که از سوی آمریکا مطرح می‌شد، این بود که اگر ایران به برجام برگردد، آمریکا نیز به این توافق بازمی‌گردد. امروز برای آنها مسجل شده ایران این فرمول غیرمنصفانه را نمی‌پذیرد چراکه این آمریکایی‌ها بودند که از برجام خارج شدند ولی ایران همچنان در آن حضور دارد.

نابودی برجام موجب ورود ضرر به منافع روسیه، چین و اروپا در منطقه می‌شود

حسینی با بیان اینکه اکنون آنچه در دستورکار آمریکا مطرح شده، بحث بازگشت همزمان است، عنوان کرد: این همزمانی، آنی و همگام نیست بلکه در یک بازه نزدیک مطرح است. این انعطاف اکنون در آمریکا به وجود آمده و آنها فهمیده‌اند این انتظار که ایران ابتدا به برجام بازگردد، یک درخواست زیاده‌خواهانه است و همین فهم تازه موجب پیشرفت در مذاکرات و خروج از بن بست شده است.

وی درباره نقش روسیه و چین در مذاکرات هسته‌ای گفت: آنها نسبت به سایر اعضا نگاه واقع‌بینانه‌تری دارند. از منظر آنها، تنها جایگزین نابودی برجام، بازگشت تهران و واشنگتن به نقطه صفر و افزایش تنش‌ها میان طرفین است، به گونه‌ای که در این افزایش تنش، منافع آنها به ویژه در منطقه نیز متضرر می‌شود. اروپایی‌ها نیز متوجه پیامدهای از دست رفتن برجام شده‌اند و همین مسئله، موجب فعال‌تر شدن آنها شده است.

مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری با بیان اینکه اروپا متوجه شده لازمه هرگونه گفت‌وگو و همکاری برای حل مشکلات، احیای برجام است، اظهار داشت: روسیه، چین و اروپا هم‌نظر هستند که برجام 2015 باید احیا شود و از این طریق است که شرایط مثبتی برای پیگیری سایر مسائل وجود دارد. همچنین برخلاف سال 2015 که هر کدام از اعضای برجام، منافع مختلفی را پیگیری می‌کردند، اکنون متفق‌القول هستند که برجام 2015 باید احیا شود.

برخورد احساسی با حادثه نطنز نشد

حسینی درباره چرایی متوقف نشدن مذاکرات پس از حادثه تروریستی در مجتمع هسته‌ای نطنز تصریح کرد: زمانی این اقدامات و نیت‌های پشت آن برای طرفین به ویژه ایران شناخته شده نبود. اکنون ترفندهای اسرائیل برای همگان روشن شده و همه می‌دانند این اقدامات برای آسیب زدن به دیپلماسی و جلوگیری از هرگونه تنش‌زدایی است.

وی با تاکید بر اینکه هوشیاری خوبی در سطوح مختلف وجود دارد، خاطرنشان کرد: پاسخ متناسب به این اقدام تعریف شد و این اتفاق نظر نیز وجود دارد که قطع مذاکرات و خروج از آن، در خدمت منافع اسرائیل است. به همین خاطر، برخورد احساسی با این موضوع انجام نشد.

این کارشناس مسائل بین الملل درباره واکنش‌های داخلی در آمریکا به هرگونه توافق با ایران هم ابراز داشت: برجام در آمریکا به مسئله‌ای دو قطبی تبدیل شده است. جمهوریخواهان کاملا مخالف آن هستند و اکثریت دموکرات‌ها موافق آن. این دو قطبی بودن فضای سیاسی آمریکا می‌تواند اثرات مثبتی برای برجام در آینده نداشته باشد، به ویژه آنکه سال 2022، انتخابات کنگره برگزار می‌شود و احتمال تغییر ترکیب مجالس آمریکا وجود دارد یا آنکه در سال 2024، انتخابات ریاست جمهوری وجود دارد و پیروزی احتمالی جمهوریخواهان در هریک از این دو انتخابات، می‌تواند پیامدهایی را داشته باشد.

خروج از برجام با احیای آن کار آسانی نیست

به گفته حسینی، موضوعی که وجود دارد، آن است که اگر برجام احیا شود، ایران و آمریکا، به سایر مسائل رسیدگی کنند و بهانه‌ها را به حداقل برسانند، مجاب کردن جامعه آمریکا به نقض برجام و خروج احتمالی از آن دیگر مانند سابق کار آسانی نیست.

وی با بیان اینکه در ایران هم کم و بیش چنین نگاهی در بخشی از جناح سیاسی وجود دارد، عنوان کرد: آنها نیز نگاه مثبتی به برجام ندارند هرچند که این توافق منافعی را برای کشور داشته باشد ولی قدرت آنها نسبت به جمهوریخواهان آمریکایی کمتر است چراکه سیاست خارجی در ایران توسط رهبری انقلاب تدوین می‌شود و قدرت دولت در ایران نسبت به دولت در آمریکا کمتر است.

این کارشناس ارشد مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری اضافه کرد: در آمریکا امکان خروج از هر توافقی توسط دولت بعدی وجود دارد و این فقط مربوط به برجام نیست ولی باید تلاش کنیم به سایر مسائل میان دو کشور رسیدگی و منافع مشترک تقویت شوند. از این طریق، ابراز و قدرت مخالفان ایران در آمریکا تضعیف می‌شود.

ارمغان خاورمیانه بدون برجام نزدیک شدن کشورها به جنگ بود

حسینی با بیان اینکه احیای برجام در آمریکا چالش ایجاد می‌کند ولی نباید آن را بی‌پایه فرض کرد، یادآور شد: باید تلاش شود مخالفان برجام که مورد حمایت اسرائیل و لابی‌های آن هستند، مورد انزوا قرار دهیم تا امکان ضربه زدن از سوی آنها به حداقل برسد.

وی درباره تاثیرات منطقه‌ای احیای برجام بیان کرد: احیای برجام به سود همه کشورهای منطقه است. وقتی در طول سه سال گذشته برجام کنار گذاشته شد، شاهد افزایش تنش در منطقه و نزدیک شدن میان کشورها به جنگ بودیم. چهار سال خاورمیانه بدون برجام ارمغان و دستاوردی جز جنگ، تنش و افزایش بحران برای منطقه نداشت.

این کارشناس ارشد مسائل استراتژیک با بیان اینکه اگر کوته‌فکری‌ها کنار گذاشته شود، برجام می‌تواند پایه همکاری‌های منطقه‌ای و تقویت نقاط قوت و مشترک میان کشورها باشد، گفت: به جز اسرئیل که همچنان برای نابودی برجام تلاش می‌کند و قطعا نیز در آینده از این تلاش دست نخواهد کشید، هیچ کشوری نسبت به احیای احتمالی برجام ناراحت نخواهد بود و حتی برخی از آنها نسبت به این مسئله ابراز خرسندی می‌کنند.

به گفته حسینی، برجام می‌تواند موجب افزایش امنیت و تجارت در منطقه، سرآغاز همکاری‌های دسته‌جمعی منطقه‌ای و حرکت به توسعه پایدار میان کشورهای منطقه شود.