آخرین اختلاف‌ها در انتظار آخرین نرمش ایران و امریکا

اعتمادآنلاین| آیا ایران و ایالات متحده امریکا به بازگشت اجرای کامل توافق هسته‌ای مصوب سال 2015 نزدیک شده‌اند؟ پاسخ به این پرسش با درنظر گرفتن تحولات جاری در وین مثبت است اما اگر لنز دوربین را کمی بیشتر بچرخانیم و نگاهی به تحولات سیاسی داخلی در ایران و ایالات متحده بیندازیم، به این سادگی نمی‌توان نسبت به آینده رایزنی‌ها خوشبین بود.

به گزارش روزنامه اعتماد، در روزهایی که پنجمین دور از نشست‌های کمیسیون مشترک برجام در وین ادامه دارد در داخل ایران صلاحیت 7 نامزد ریاست‌جمهوری مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفته و شواهد امر حاکی از آن است که مخالفان یا حداقل منتقدان سرسخت برجام، زمام دولت در چهار سال آتی را دراختیار خواهند داشت. همزمان در داخل ایالات متحده نیز صداهای منتقد بازگشت تمام و کمال امریکا به برجام نه تنها خاموش نشده بلکه پیش‌بینی می‌شود تحت‌تاثیر تغییر وضعیت هویت سیاسی رییس دولت در ایران در چند هفته پیش رو، بلندتر نیز شود.

مذاکره‌کنندگان ایرانی می‌گویند از نیمه فروردین‌ماه سال جاری که روند احیای توافق هسته‌ای در وین آغاز شده کوچک‌ترین اختلاف‌ها و مهم‌ترین توافق‌ها را به اطلاع پایتخت رسانده‌اند و آنچه در وین می‌گذرد نه تحت‌تاثیر نزدیک شدن انتخابات در ایران سرعت خواهد گرفت و نه متوقف خواهد شد. با وجود این به نظر می‌رسد که نگرانی درباره تاثیر تغییر دولت در ایران - به خصوص حالا که سایه روی کار آمدن دولتی منتقد سیاست خارجی دولت‌های یازدهم و دوازدهم سنگین‌تر شده- بر فرجام برجام چه از حیث احیای آن در مرحله نخست و چه از حیث تداوم آن در چهار سال آتی مساله‌ای نیست که بتوان در تحلیل‌ها از کنار آن ساده گذشت. با این همه در حال حاضر رایزنی‌های فنی و حقوقی در وین ادامه دارد و حتی می‌توان گفت که با داغ شدن تنور اخبار انتخاباتی در داخل کشور، از حجم انتقادهای ریز و درشت جناح مقابل دولت از رویکرد مذاکراتی هیات ایران در وین کاسته شده است.

مذاکره در وین، حاشیه‌سازی در تل‌آویو

امروز (شنبه) پنجمین روزی است که هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، 1+4 و ایالات متحده در هتل کوبرگ وین تلاش‌ها برای احیای توافق را در قالب رایزنی‌های دو و چندجانبه (بدون مذاکره مستقیم ایران و ایالات متحده) پیش می‌برند. در این فاصله زمانی هیات‌های 1+4 و ایالات‌متحده حداقل یک‌بار مذاکرات شش‌جانبه‌ای را پیش برده‌اند که البته جزییاتی از محورهای مورد بحث در این جلسه به بیرون درز پیدا نکرده است.

این دور از رایزنی‌ها در وین در شرایطی ادامه دارد که عباس عراقچی، رییس هیات مذاکره‌کننده ایرانی می‌گوید امکان جمع‌بندی مذاکرات و تبدیل شدن این دور به دور آخر رایزنی‌ها وجود دارد و همزمان از همتای او در هیات مذاکره‌کننده روسیه هم اظهاراتی کم و بیش مشابه شنیده‌ایم.

اگر این موضع‌گیری‌های امیدوارکننده را نشانه‌ای از نزدیک شدن توافق بر سر نقشه راهی برای احیای برجام بدانیم، باید منتظر آغاز روندی باشیم که در آن مقام‌های متفاوت اعضای اولیه برجام هرکدام مدعی بیشترین سهم از موفقیت در امتیاز گرفتن از طرف مقابل باشند و البته تلاش متحدان امریکایی و دوستان اروپایی رژیم اسراییل برای آرام نگه داشتن تل‌آویو در مسیر احیای برجام نیز در همین قالب، قابل توضیح است. نمونه این مساله را نیز در سخنان چند روز اخیر آنتونی بلینکن و دومینک راب، وزرای خارجه ایالات متحده و بریتانیا دیدیم که با واکنش سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز روبه‌رو شد.

درست در روزهایی که افکار عمومی در سطح بین‌المللی در حمایت از مردم فلسطین به خیابان‌ها آمدند، وزرای خارجه ایالات‌متحده و بریتانیا راهی تل‌آویو شدند تا حمایت خود از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسراییل را ثابت کنند. مقام‌های اسراییلی در دیدارها با هر دو مهمان، پس از مظلوم‌نمایی درباره دلایل تشدید درگیری میان نیروهای اسراییلی و فلسطینی، پای ایران را وسط کشیده و ضمن طرح ادعاهای پیشین درباره کمک‌های تسلیحاتی ایران به جریان مقاومت نسبت به احیای برجام و افزایش فعالیت‌های منطقه‌ای ایران ابراز نگرانی کردند. پاسخ‌های بلینکن و راب به این ادعاها کم و بیش مشابه بود و هر دو مقام ادعا کردند که در سایه احیای برجام به دنبال توافقی جامع‌تر و بلندمدت‌تر با تهران خواهند بود.

«آنتونی بلینکن» در مصاحبه با شبکه 12 تلویزیون رژیم اسراییل با پذیرش اختلاف‌نظر واشنگتن با تل‌آویو درخصوص نحوه جلوگیری از دستیابی ایران به توانمندی‌های هسته‌ای گفت: «ما در این هدف و تعهد خود بر آن، اشتراک داریم. البته بر کسی مخفی نیست که طی مدت گذشته ما اختلاف‌نظرهایی درباره بهترین راه برای رسیدن به آن مقصود داشتیم تا مطمئن شویم ایران به سلاح [اتمی] دست پیدا نمی‌کند. پیش از خروج دونالد ترامپ از توفق هسته‌ای، ایران برای تولید مواد کافی جهت ساخت سلاح اتمی به حداقل یک سال زمان نیاز داشت، اما اکنون ایران می‌تواند در زمان بسیار کوتاه‌تری به آن مواد برسد.»

براساس ترجمه خبرگزاری فارس، بلینکن با بیان اینکه در صورت احیای برجام، دولت بایدن به‌ دنبال تقویت و طولانی‌تر کردن آن است، افزود: «تا فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در منطقه، اشاعه تسلیحات، حمایت از گروه‌های تروریستی و غیره را شامل شود. این می‌تواند شامل تمدید بندهای غرب نیز باشد.»

دومینیک راب، وزیر خارجه بریتانیا نیز که پس از بلینکن به تل‌آویو سفر کرد درباره محورهای مورد بحث با مقام‌های اسراییلی در صفحه توییتر خود نوشت: «در دیدار خود با گابی اشکنازی بر تعهد به راه‌حل دو دولتی، اهمیت یک توافق هسته‌ای قوی‌تر با ایران و تعهد خود به امنیت اسراییل تاکید کردم.»

در کنار مقام‌های امریکایی و انگلیسی، «الی کوهن» وزیر اطلاعات رژیم اسراییل، شامگاه پنجشنبه در گفت‌وگو با شبکه سعودی «العربیه» ادعاها درباره ایران را تکرار و تاکید کرد که تل‌آویو تمام تلاش‌ خود را برای جلوگیری از دستیابی ایران به آنچه آن را سلاح هسته‌ای خواند، انجام خواهد داد. این مقام اسراییلی همچنین با تکرار این ادعا که تمام گزینه‌ها برای برخورد با ایران روی میز است، این کشور را به بی‌ثبات کردن منطقه متهم کرد.

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در توییتی در پاسخ به ادعاهای وزرای خارجه امریکا و بریتانیا نوشت: وزرای خارجه امریکا و انگلیس در تلاش برای جلب رضایت دشمن قسم‌خورده برجام، مذاکرات وین را تحریف می‌کنند. این دلسرد‌کننده است. رژیم خونخوار اسراییل که سعی در جلب رضایتش دارید، هر کاری توانست کرد تا توافق (برجام) را تخریب کند. به جای بی‌اعتبار کردن خودتان، بر احیای توافق اصلی - تنها راه‌حل روی میز‌- تمرکز کنید.

انتظار حرکت آخر از طرف مقابل

آخرین حربه مذاکراتی

احیای برجام تا چند روز، چند هفته یا چند ماه آینده؟ پاسخ‌ها به این پرسش از سوی هیات‌های مذاکره‌کننده متفاوت، یکی نیست اما با توجه به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در گروه‌های کارشناسی تحریم و هسته‌ای به نظر می‌رسد که پاسخ در یک جمله طلایی نهفته است؛ اگر ایران و امریکا حاضر به گرفتن تصمیم‌های سخت باشند، روند احیای برجام می‌تواند در 10 روز آینده آغاز شود. یک منبع دیپلماتیک در این باره به «اعتماد» می‌گوید: «متن‌ها در دو هر دو گروه کارشناسی رفع تحریم و هسته‌ای پخته شده است. امروز دقیقا می‌دانیم که اختلاف‌ها در کدام پاراگراف‌ها است و کدام کلمات و عبارات است که هنوز نهایی نشده‌اند. از پایان دور چهارم در برخی حوزه‌ها پیشرفت‌هایی داشتیم و برای حل اختلاف‌های باقی‌مانده به یک‌سری ایده‌های جدید نیز دست یافته‌ایم.»

به گزارش «اعتماد»، پایگاه «آکسیوس» نیز روز پنجشنبه به نقل از چند مقام امریکایی نزدیک به مذاکرات در وین نوشت که آخرین دور گفت‌وگوهای وین، نخستین دور از این گفت‌وگوها بوده که در آن هم در زمینه اقدامات امریکا برای رفع تحریم‌ها و هم اقدامات ایران در زمینه هسته‌ای پیشرفت حاصل شده است. البته این اظهارنظر مقام‌های امریکایی با تلاش برای فضاسازی علیه ایران در مذاکرات همراه است و در ادامه این نوشتار ادعا شده در حالی که کارگروه موظف به بررسی رفع تحریم‌ها در سه دور نخست گفت‌وگوها به پیشرفت‌های مستمری دست پیدا کرد اما کارگروه دیگری که موظف به بررسی اقدامات هسته‌ای ایران بوده پیشرفت چندانی در مذاکرات حاصل نکرده است. به گفته این مقام‌های امریکایی عمده‌ترین اختلاف، بر سر سرنوشت سانتریفیوژهای جدید ایران بوده است. «زمان گریز»، مفهوم ابداعی امریکایی‌ها برای اشاره به مدت‌زمان لازم برای انباشت مواد هسته‌ای موردنیاز جهت ساخت یک بمب اتمی است و این در حالی است که ایران بارها ادعاهای کشورهای غربی درباره تلاش برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای را رد کرده است.

یکی از مقام‌های امریکایی مورد استناد آکسیوس در گفت‌وگو با این پایگاه گفته که توافق قابل دستیابی است و انتظار نمی‌رود حصول آن چند ماه به طول بینجامد اما برخی پیش‌بینی می‌کنند که قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در خردادماه شاهد وقفه در گفت‌وگوها باشند. ادعایی که با توجه به موافقت ایران برای تمدید یک‌ماهه تفاهم فنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نزدیک به واقعیت به نظر نمی‌رسد. همزمان با انتشار این مطلب در پایگاه اکسیوس، «شاهرخ ناظمی»، رییس دفتر مطبوعاتی هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد به نیوزویک گفت: «می‌خواهیم درخصوص گام‌های موردنیاز از سوی امریکا برای بازگشت به برجام به توافقی خوب برسیم. برای نیل به این هدف، هیچ عجله‌ای برای توافق بر سر چیزی که ناقص باشد، نداریم.» ناظمی در گفت‌وگو با نیوزویک تصریح کرد: «نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ارتباطی با مذاکرات جاری در وین ندارد و این اقدامات امریکا است که مسیر رایزنی‌ها را مشخص خواهد کرد. دیدگاه امریکا و تمایل این کشور برای فاصله گرفتن از سیاست‌های شکست‌خورده گذشته بیشترین نقش را در موفقیت مذاکرات خواهد داشت. در نظام ایران، درخصوص رویکرد ما درباره برجام اجماع گسترده‌ای وجود دارد. همان‌طورکه بارها گفته‌ایم به محض آنکه امریکا تحریم‌ها را طبق تعهدات برجامی‌اش رفع کند و این کاملا مورد راستی‌آزمایی قرار بگیرد ایران فورا به تعهدات برجامی خودش بازخواهد گشت.»

در حالی که به نظر می‌رسید هیات‌های مذاکره‌کننده ایران، 1+4 و ایالات متحده در پایان چهارمین دور از رایزنی‌ها در وین پس از دو هفته کار فشرده برای تصمیم‌گیری درباره آخرین وضعیت خطوط قرمز به پایتخت‌ها بازگشتند، با گذشت 5 روز از آغاز پنجمین دور رایزنی‌ها در وین ظاهرا تهران و واشنگتن یا هنوز تصمیم‌های جدی و آخرین وضعیت خطوط قرمز خود را نهایی نکرده‌اند یا برای روی میز قرار دادن آن هنوز آماده نیستند.