تعلل در مذاکرات به مصلحت نیست

اعتمادآنلاین| عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: در حالی که مذاکرات 1+4 با ایران و امریکا برای احیای اجرای تعهدات برجام در وین جریان دارد، در تهران و واشنگتن، دغدغه‌ها در مورد سرنوشت این مذاکرات و اعتبار توافق احتمالی افزایش یافته است. من از ابتدای آغاز دور جدید مذاکرات برجامی از ابتدای سال جاری، در نوشته‌ها و مصاحبه‌هایم همواره تاکید کرده‌ام که اگر این مذاکرات طولانی شود، در مجموع فشارها هم بر حکومت ایران و هم روی دولت امریکا بیشتر می‌شود. هم ایرانی‌ها و هم امریکایی‌ها در روزهای اول انتخاب دولت جدید در امریکا آمادگی بیشتری برای بازگشت به شرایط قبل از خروج امریکا از برجام داشتند.

اما با گذشت زمان حساسیت‌ها در این مورد در حال افزایش است و شرایط در هر دو کشور روز به روز به سمت تحولات اثرگذار سیاسی حرکت می‌کند. در ایران، به زودی شاهد برگزاری انتخابات حساسی هستیم. بحث‌ها در تهران در مورد رویکرد دولت بعدی نسبت به تفاهم احتمالی در وین شدت گرفته است و برخی پیشنهاد می‌دهند که مذاکرات به دولت بعدی موکول شود. در امریکا هم فشارها افزایش پیدا کرده است. در طول شش ماه گذشته، جمهوری‌خواه‌ها همچنان در بهت شکست انتخابات قبلی بوده و انسجام خود را از دست داده ‌بودند.

جمهوری‌خواهان مخالف برجام، کم‌کم انسجام گذشته خود را پیدا می‌کنند. یکی از دغدغه‌های حزب حاکم امریکا این است که اکثریت بسیار شکننده در سنا را در انتخابات سال آینده سنا از دست بدهد. یکی از موضوعاتی که می‌تواند به دستاویز مخالفان جو بایدن برای تبلیغات انتخاباتی بدل شود، این است که بدون دریافت امتیازی جدید، سیاست فشار دولت قبلی علیه ایران را کنار گذاشته است و به برجام بازگشته است.

همزمان لابی‌های فعال در واشنگتن، به ویژه لابی‌های اسراییل و برخی کشورهای عربی منطقه هم در حال فشار برای مانع‌تراشی در قبال بازگشت امریکا به تعهدات برجامی‌اش هستند. علاوه بر عوامل موثر سیاسی در تهران و واشنگتن، نباید فراموش کرد که مذاکرات وین، مستقیم نیست و با واسطه پنج کشور دیگر انجام می‌شود. این پنج کشور هر یک ممکن است در رسیدن یا نرسیدن به توافق منفعتی داشته ‌باشند و تلاش‌هایی را پنهانی برای کندتر کردن یا شتاب دادن به توافق انجام دهند.

همین عوامل باعث شده است که علی‌رغم پیشرفت‌های سریع در طول دو ماه گذشته، به تدریج شاهد کندتر شدن پیشرفت مذاکرات در وین باشیم و به نوعی در دو دور اخیر مذاکرت، نوعی بن‌بست یا درجا زدن از سوی تهران و واشنگتن را ببینیم.من امیدوارم که مذاکرات تا پیش از پایان دوره دولت دوازدهم و حتی قبل از انتخابات به پایان برسد. اظهاراتی بیان می‌شود که بهتر است مذاکرات جاری به دولت بعدی واگذار شود و تا زمان تشکیل دولت آینده، متوقف شود تا رییس‌جمهور جدید با رویکرد سیاسی خودش مسوولیت این مذاکرات را برعهده بگیرد یا گفته می‌شود که دولت راهی را برای تصویب توافق احتمالی ناشی از این مذاکرات در مجلس شورای اسلامی طی کند تا دولت بعدی قانونا موظف به تبعیت از نتایج مذاکرات وین باشد. اساسا این پیشنهادها به نظر من مبنای خاصی ندارند. چنین اقداماتی درست نیست. تصمیم‌های نهایی در مورد مسائل حساس سیاست خارجی در نظام جمهوری اسلامی، در مجلس اتخاذ نمی‌شود. شورای عالی امنیت ملی، با حضور نمایندگان عالی نظام از نهادهای نظامی، اطلاعاتی، قضایی، مقننه و مجریه، با همفکری در زمینه مسائل حساس سیاست خارجی تصمیم‌سازی می‌کنند و با تایید رهبری این تصمیم‌ها مبنای عملکرد سیاست خارجی قرار می‌گیرد.

ترکیب عمومی شورای عالی امنیت ملی با تغییر رییس‌جمهور، تغییر چندانی نمی‌کند و نیازی به توقف اجرای سیاست‌های ابلاغی این شورا یا مصوب کردن آن در مجلس وجود ندارد.

تسریع در به نتیجه رساندن مذاکرات، در صورت رسیدن به نتیجه مثبت در شرایط دولت بعدی موثر خواهد بود. قطعا به نفع رییس‌جمهور آینده است که در شرایط غیرتحریمی کار خود را آغاز کند و دسترسی به بازارهای خارجی، دسترسی به دارایی‌های ایران در بانک‌های خارجی و امکان ازسرگیری مذاکرت و تعامل با کمپانی‌های خارجی داشته ‌باشد. حتی اگر همین امروز هم در وین، امریکا توافق کند که اجرای تعهدات خود را ازسر بگیرد، بازهم تا رسیدن به اثر عملی این تعهدات چند ماهی وقت لازم است تا اثرات اقتصادی آن در ایران مشاهده شود.

این کار کاملا اشتباهی است که بخواهیم مذاکرات را به دولت بعدی محول کنیم. مذاکرات و سیاست خارجی، محصول تصمیم فردی یا جناحی دولت فعلی نیست، بلکه نتیجه تصمیم و سیاستگذاری شورای عالی امنیت ملی است. من امیدوارم که مذاکرات بدون مانع و بن‌بست هر چه زودتر به پایان برسد. هر آنچه تاخیر در به نتیجه رسیدن مذاکرات بیشتر شود، هم برای دولت امریکا بازگشت به برجام سخت‌تر می‌شود و هم شرایط حقوقی و فنی برای بازگشت به تعهدات ایران مشکل‌تر خواهد شد.