تفاوت مناظره‌های انتخاباتی در ایران و ایالات متحده/تنوع رسانه و نبوغ کمپین‌ها در خدمت صندوق رای

اعتمادآنلاین| روز شنبه 15 خرداد 1400 اولین مناظره سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران برگزار شد. اگر سری به شبکه‌های اجتماعی بزنیم با موج عظیمی از اطلاعاتی مواجه می‌شویم که طرفداران نامزدهای مختلف از جزییات مناظره منتشر کردند. ویدیوهای تقطیع شده از مناظره نیز به حدی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که می‌توان گفت آنها که پای تماشای مناظره به شکل زنده ننشستند هم چیز زیادی از دست ندادند.

با پایان نخستین مناظره، انتقادهایی درباره جزییات آن آغاز شد. انتقادهایی از این جنس که چرا نامزدها از برنامه‌های خود در این مناظره نگفتند؟ چرا موضوعات مهم‌تری مطرح نشد؟ چرا نامزدها در برخی موارد جانب اخلاق را رعایت نکردند؟ در پاسخ به این انتقادها یک سوال اساسی وجود دارد: فلسفه برگزاری مناظره چیست؟ آیا افراد باید اتو کشیده مقابل دوربین و برابر مردم ایستاده و از برنامه‌های خود در مناظره حرف بزنند؟ اگر بنا به چنین کاری بود که دیگر نیازی به برگزاری مناظره میان نامزدها و همزمان ساعت‌ها برنامه انفرادی در صدا و سیما نبود، چرا که نامزدها می‌توانستند با خیال راحت در ویدیوهای تک‌نفره از برنامه‌های خود سخن بگویند. در چنین شرایطی دیگر نیازی نبود که بیش از 3 ساعت از وقت تلویزیون ایران گرفته شود تا 7 نامزد در برابر یک مجری که بیشتر شبیه برگزار‌کنندگان برنامه‌های قرعه‌کشی عمل می‌کند، ایستاده و به پرسش‌های مطرح شده پاسخ بدهند.

شاید برای بسیاری این سوال مطرح شود که در هنگامه انتخابات در سایر کشورها مناظره‌ها و برنامه‌های انتخاباتی کاندیداها چگونه پیش می‌روند و از چه الگویی پیروی می‌کنند؟ آیا نامزدهای احراز یک پست مانند آنچه برخی منتقدان به مناظره روز شنبه اعتقاد دارند مودبانه و دست به سینه ایستاده و از برنامه‌های خود سخن می‌گویند؟ یا از هر ترفندی استفاده کرده تا این تصور را در ذهن مخاطب تثبیت کنند که فرد به مراتب کارآمدتر و قوی‌تری نسبت به رقیب خود هستند؟ در سال‌های اخیر، نمونه‌های متعددی از مناظره‌ها و کمپین‌های انتخاباتی را در کشورهای مختلف شاهد بودیم. به لحاظ زمانی نزدیک‌ترین آن انتخابات امریکاست. سال گذشته ایالات متحده شاهد یک انتخابات ریاست‌جمهوری عجیب با یکی از بالاترین میزان‌های مشارکت و نتیجه‌ای باورنکردنی و حساس بود . نتیجه این انتخابات حتی برای کشوری مانند ایالات متحده تا سه روز پس از اتمام برگزاری، شفاف و روشن نبود. از سال 1960 که نخستین مناظره انتخاباتی میان جان اف کندی و ریچارد نیکسون به صورت تلویزیونی برگزار شد بیش از 60 سال می‌گذرد و در تمام این سال‌ها این مناظره‌ها تاثیرات جدی بر نظر رای‌دهندگان مردد داشته‌ است.

در ایالات متحده مناظره نامزدهای انتخاباتی _ در یک تقسیم‌بندی کلی _ در سه نوبت برگزار می‌شود و معاونان رییس‌جمهور نیز یک مناظره تلویزیونی با یکدیگر دارند که عملا در این مناظره‌ها هم عیار نامزد نهایی حزب سنجیده شده و هم معاونان مورد محک جدی قرار می‌گیرند. آیا همگی این افراد در این مناظره‌ها به شکل محترمانه صحبت می‌کنند و از برنامه سخن می‌گویند؟ قطعا نه! من در سه دوره اخیر انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده، مناظره‌های انتخاباتی را رصد کردم و به چند نکته جدی و تفاوت عمده رسیدم که در مناظره‌های انتخاباتی ایران قابل مشاهده نیست.

‌کمپین‌ها

کمپین انتخاباتی در امریکا از یک ماه پیش از انتخابات آغاز نمی‌شود بلکه نزدیک به دوسال زمان می‌برد تا در نهایت یک فرد به عنوان نامزد نهایی حزب در انتخابات، معرفی شود. به‌طور مثال در انتخابات درون حزبی دموکرات‌ها برای سال 2020 تقریبا 27 نفر کاندید شده بودند و مناظره‌های درون حزبی نیز در دو نوبت برگزار می‌شد. کامالا هریس که اکنون معاون جو بایدن رییس‌جمهور امریکاست، در انتخابات درون حزبی تند و تیزترین حملات را به شخص بایدن و رویکرد و سیاست‌های او در سال‌های گذشته داشت، اما این انتقادات تنها مربوط به رقابت‌های درون حزبی بود. شاید حجم انتقادها و فشارها در مناظره‌های درون حزبی دقیقا یک مرحله آمادگی برای حضور در رقابت‌های نهایی است.دونالد ترامپ نیز قبل از حضور در انتخابات 2016 با حدود 17 نامزد درون حزبی رقابت می‌کرد و حتی مناظره‌ها به مباحث سخیفی کشیده شد که ابتدا به ساکن برای بسیاری قابل باور نبود. دونالد ترامپ در مناظره‌های انتخاباتی سال 2020 در مقطعی به اندازه‌ای‌ میان حرف‌های جو بایدن پرید و کلام او را قطع کرد که در نهایت نامزد دموکرات‌ها خطاب به رییس‌جمهور مستقر گفت: «خفه شو، مرد».

از سوی دیگر بررسی مناظره‌های انتخاباتی ایالات متحده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، شرایط آن‌گونه که در تصور ما می‌گذرد نیست. نامزدها مانیفست و برنامه‌های خود را در جریان کمپین‌ها، سخنرانی‌ها و تیم تبلیغاتی بیان کرده‌اند و رسانه‌های متعدد نیز آن را بارها و بارها مورد بررسی قرار می‌دهند لذا مناظره، جایگاهی برای ایستادن در برابر مردم و بیان کردن برنامه‌ها نیست، بلکه نامزدها تلاش می‌کنند در جریان مناظره به کمک برنامه‌ها و تاکتیک‌ها، رقیب سیاسی را خلع سلاح کرده و شور و هیجان انتخاباتی ایجاد کنند و البته به مخاطب نشان بدهند که بهتر از رقیب هستند.

رسانه‌ها

در این بین نقش رسانه‌ها را نباید نادیده گرفت. در ایران مسوولیت و مدیریت برگزاری این مناظره‌های انتخاباتی هر چهارسال یک‌بار بر عهده یک رسانه رسمی تصویری موجود به نام صدا و سیماست. در ایالات متحده، رسانه‌های متعدد و متنوع در طول چهارسال مشغول بررسی مسائل نامزدهای بالقوه هستند و همه‌چیز محدود به یک رسانه نیست. نیم نگاهی به مناظره‌های نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور اثبات می‌کند که هربار فقط یک رسانه یا یک مجری خاص نقش برگزار و اجرا‌کننده این مناظره‌ها را بر عهده ندارد. در جریان این مناظره‌ها، کمپین تبلیغاتی نامزدها با اجرای یک سری اصول کلی موافقت کرده و نامزدها نیز موارد مورد توافق را در طول مناظره رعایت می‌کنند. مجری در این مناظره‌ها تنها یک وقت نگهدار یا پرسشگر صرف نیست بلکه در تقسیم‌بندی دو دقیقه‌ای بسیار فعال عمل می‌کند از جمله آنکه در میان حرف افراد وارد می‌شود و حتی به موقع اجازه می‌دهد که افراد وارد بحث با یکدیگر شوند.

اگر به مناظره‌های انتخاباتی امریکا نگاه کنیم در مناظره نخست سال 2020 که فاکس نیوز و PBS آن را برگزار کردند، کریس والاس مجری قدیمی فاکس مجری بود. در جریان این مناظره شبکه‌های خبری CNN، CBS و نیویورک تایمز مسوولیت بررسی صحت‌سنجی صحبت‌های نامزدها را برعهده داشتند. تلاش می‌شود در سه مناظره اصلی نامزدها و همچنین معاونان آنها از همه طیف‌های رسانه‌ای دخیل باشند و به عنوان نمونه سوزان پیج از روزنامه یواس‌ای تودی مجری مناظره معاونان بود. تنوع رسانه‌ها، تمرین‌های مکرر آنها، کمپین‌های انتخاباتی و عملکرد نامزدها در مناظره‌ها باعث شده به‌رغم همه نقدهایی که به ادبیات در مناظره‌ها طی سال‌های اخیر وجود دارد، اما در مجموع این مناظره‌ها نمره قابل قبولی دریافت کنند. از طرفی در سایه فعالیت‌ رسانه‌های متعدد در چارچوب انتخابات، اگر اتهامی متوجه شخص ثالثی شود، فرد می‌تواند با استفاده از تریبون‌های موجود به این اتهام پاسخ بدهد.

در ایالات متحده در زمان انتخابات، رسانه‌های فعال و حرفه‌ای فارغ از اینکه چه جهت‌‎گیری نسبت به نامزدهای دموکرات و جمهوری‌خواه دارند، فعالیت می‌کنند لذا کار حرفه‌ای رسانه‌ای بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌آید. می‌توان گفت که یکی از انتقادها به پوشش رسانه‌ای انتخابات در ایران به تک‌صدایی صدا و سیما بازمی‌گردد. صدا و سیما هرچهار سال یک بار هنگام برگزاری مناظره‌های انتخاباتی ادعا می‌کند که توانسته از عهده ایجاد شور انتخاباتی برآید اما در ایالات متحده موج انتخاباتی فرآیندی متاثر از کمپین‌های تبلیغاتی و فعالیت حرفه‌ای رسانه‌ای است که در ایران کمتر دیده می‌شود.