اتحادی نوپا و احتمالا موفق در مسیر رشد/سفر السیسی به عراق پس از سه دهه

اعتمادآنلاین| این سفر، اولین سفر رییس‌جمهور مصر به عراق طی سه دهه گذشته محسوب می‌شود و تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که در میان‌مدت نقش مهمی در توسعه روابط بغداد، قاهره و امان ایفا کند.

به گزارش روزنامه اعتماد، از اوایل دهه 1990 میلادی و پس از حمله صدام‌حسین، دیکتاتور وقت عراق به کویت روابط قاهره و بغداد دچار تنش شد و تا سال‌ها تاثیر این اقدام بر روابط دو کشور باقی مانده بود.

در سال‌های اخیر با سفرهای پیاپی و متقابل مقام‌های ارشد عراق و مصر روابط بغداد و قاهره پیشرفت زیادی داشت و اکنون با سفر عبدالفتاح السیسی انتظار می‌رود روند پیشرفت روابط دوجانبه آنها تسریع شود. ساعاتی پس از عبدالفتاح السیسی، ملک عبدالله دوم پادشاه اردن نیز به بغداد رسید و پیش از برگزاری نشست سه‌جانبه، با برهم صالح، رییس‌جمهور و مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق نیز به صورت جداگانه دیدار کرد.

به گزارش «اعتماد»، نشست سه‌جانبه اخیر بخشی از ابتکار سه‌جانبه عراق، مصر و اردن برای تقویت همکاری‌ها در حوزه سیاسی، اقتصادی، امنیتی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک به حساب می‌آید و چهارمین دور از گفت‌وگوهای مقامات عالی سه کشور است که از سال 2019 آغاز شده و همچنان ادامه دارد. تلاش برای بهبود روابط عراق با کشورهای عربی منطقه یکی از خواسته‌های ایالات متحده از بغداد است که به منظور جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در این کشور مطرح شده و می‌خواهد از طریق تقویت همکاری‌ها و نفوذ کشورهای عربی نزدیک به امریکا در عراق، مانع از نزدیک شدن بیش از پیش بغداد و تهران شود.

عبدالفتاح السیسی در این نشست گفت: ما هرگونه دخالت‌های منطقه‌ای برای سلطه و تهدید علیه امنیت ملی عربی را رد می‌کنیم. از موضع عراق و اردن در حمایت از حقوق آبی مصر تقدیر می‌کنیم. مصر نیز حقوق آبی عراق و اردن را تایید می‌کند. حقوق آبی عربی، بخشی از امنیت ملی عربی به شمار می‌رود. او درباره پرونده‌های سوریه و فلسطین نیز افزود: همچنین نیازمند دستیابی به یک راهکار سیاسی در سوریه به دور از دخالت‌های خارجی هستیم. ما همچنین تلاش می‌کنیم تا بار دیگر اقدامات برای صلح مجدد میان طرفین فلسطینی آغاز شود. نخست‌وزیر عراق نیز تاکید کرد «این سفر در یک زمان و نقطه‌عطف خطرناک برای منطقه و تمام کشورهای جهان به ویژه در سایه چالش‌های مربوط به همه‌گیری کرونا صورت گرفته است. ما باید برای مقابله با این چالش‌ها و از بین بردن آن، تلاش کنیم و با یکدیگر هماهنگ باشیم. بر کسی پوشیده نیست که مهم‌ترین چالشی که ما با آن مواجه هستیم، همه‌گیری کرونا، شرایط اقتصادی دشوار، مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم است.»

سال گذشته نشست سه‌جانبه مصطفی الکاظمی، عبدالفتاح السیسی و ملک عبدالله دوم در امان پایتخت اردن برگزار شد و همه طرف‌ها توافق کردند که نشست بعدی در ماه آوریل سال جاری در بغداد برگزار شود، با این وجود رخ دادن حادثه‌ای مرگبار برای یک قطار مسافربری در مصر که به کشته شدن 95 شهروند این کشور و زخمی شدن ده‌ها نفر دیگر منجر شد، این نشست را تا روز 27 ژوئن به تاخیر انداخت.

رویترز نوشته است که در ماه فوریه، مصر و عراق 15 توافقنامه و تفاهمنامه در بخش‌های مختلف، از جمله نفت، جاده، مسکن، ساخت‌وساز و تجارت امضا کردند. در ماه دسامبر نیز هیات وزیران عراق تصمیم گرفت توافقنامه تامین 12 میلیون بشکه نفت در سال برای مصر را تمدید کنند. در بیانیه‌ای که دفتر رییس‌جمهور مصر صادر کرده، در این خصوص آمده است که «رییس‌جمهور بر تقویت روابط دوجانبه از طریق ایجاد یک چارچوب برای همکاری‌های اقتصادی استراتژیک، به ویژه در وضعیت کنونی منطقه و با توجه به چالش‌هایی که خاورمیانه با آن مواجه است، تاکید دارد.»

برهم صالح رییس‌جمهور عراق نیز در دیدار با سیسی تاکید کرده که نقش عراق در ایجاد ثبات و آرامش در خاورمیانه بسیار مهم است و بدون ثبات امکان تجارت پایدار و توسعه روابط وجود ندارد. به نوشته این خبرگزاری، همزمان با توسعه روابط اقتصادی با مصر، عراق قصد دارد با ایجاد یک خط لوله انتقال نفت از بندر بصره در جنوب این کشور به بندر عقبه اردن در دریای سرخ، زیرساخت لازم برای فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت خام به همسایه غربی خود را فراهم کند. احداث این خط لوله می‌تواند آلترناتیوی برای صادرات نفت از تنگه هرمز ایجاد کند.

اتحاد عجیب اما احتمالا موفق

اندیشکده چتم‌هاوس در گزارشی تحلیلی پیرامون روابط رو به رشد کشورهای عراق، اردن و مصر، اتحاد این سه کشور را «عجیب و غریب» توصیف کرده و می‌نویسد: مصر جایگاه خود را به عنوان مرکز ثقل منطقه از دست داده است، اردن در دوران ترامپ به حاشیه رانده شد و از آن زمان جایگاه خود را به عنوان یک تسهیلگر صلح میان اسراییل و کشورهای عربی منطقه به امارات متحده عربی و بحرین واگذار کرده و عراق نیز مدت‌هاست که جایگاه خاصی در بلوک کشورهای عربی منطقه ندارد. روی کاغذ این اتحاد سه‌جانبه چندان قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد و تحلیلگران شانس کمی برای موفقیت آن قائل هستند اما سه دلیل عمده باعث می‌شود این اتحاد پتانسیل زیادی برای موفقیت داشته باشد.

براساس این گزارش، دلیل اول این است که اراده‌ای جدی در رهبران سه کشور برای تقویت روابط و ایجاد یک اتحاد سه‌جانبه قوی وجود دارد. در حالی که در منطقه خاورمیانه یکی پس از دیگری از ابتکارهایی جدید رونمایی می‌شود و اغلب این ابتکارها خیلی زود کنار گذاشته می‌شوند، عبدالفتاح سیسی، ملک عبدالله دوم و چند نخست‌وزیر متوالی در عراق به ویژه عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی فعالانه به دنبال ایجاد و تقویت پایه‌های این اتحاد هستند. نمود این اراده قوی، در آخرین نشست وزرای خارجه این سه کشور که پس از لغو نشست رهبران به دلیل تصادف قطار در مصر برگزار شد، قابل مشاهده است؛ چنانکه فواد حسین، سامه شکوری و ایمن صفادی در 29 مارس تاکید کردند سه کشور به همکاری‌ها در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی، انرژی و مبارزه با تروریسم ادامه خواهند داد.

این اندیشکده دلیل دوم را گرد هم آمدن سه کشور متفاوت منطقه می‌خواند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. عراق دارای منابع انرژی قابل توجهی است و می‌تواند نیازها در این حوزه را برآورده کند، اردن سرمایه انسانی مهم و تاثیرگذاری دارد و مصر نیز به عنوان کشوری بزرگ و قدرتمند علاوه بر دارا بودن یک بازار مصرفی گسترده و جمعیت زیاد کارگران، از قدرت نظامی بسیار زیادی برخوردار است که باعث می‌شود جنبه‌های مختلف همکاری میان این کشورها میسر باشد.

این تحلیل، دلیل سوم را برتری می‌داند که این اتحاد در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای به اردن و مصر می‌دهد و باعث می‌شود آنها که در سالیان اخیر توان تاثیرگذاری جدی در منطقه و جهان نداشتند با استفاده از اهرمی به نام عراق بتوانند بازی موثرتری داشته باشند.

چتم‌هاوس یکی از اصلی‌ترین اهداف شکل‌گیری این اتحاد را مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران که خواسته جریان امنیتی عراق به رهبری مصطفی الکاظمی و بازیگران منطقه‌ای طرفدار غرب یعنی اردن و مصر می‌داند: «به راحتی می‌توان فهمید که چرا دولت‌های غربی و رهبران عرب از چنین اتحادی استقبال می‌کنند. اما مشخص است در حالی که عراق تمایل دارد روابط خود را با اردن و مصر به ویژه با دومی گسترش دهد، ایران مایل نیست اجازه دهد که امان و قاهره، به راحتی نفوذش در بغداد را بدزدند.»