افغانستان نباید گروگان اختلافات کشورهای منطقه شود

اعتمادآنلاین| محمدحسین بندی‌اسدی- به ابتکار و میزبانی آقای آجیت دووال دبیر شورای امنیت ملی هند، دبیران امنیت ملی کشورهای همسایه افعانستان سومین دور گفت‌وگو و مشاورت خود پیرامون افغانستان را در 19 آبانماه در دهلی نو برگزار کردند. پیش از آن ‌تهران و مسکو نیز شاهد برگزاری اینگونه جلسات بودند. در این دور از گفت‌وگوها در دهلی، نمایندگان چین، پاکستان و افغانستان حضور نداشتند. دولت چین عدم حضور در دهلی را زمان نامناسب و همزمانی برگزاری نشست سالیانه حزب کمونیست این کشور اعلام کرد. پاکستان نقش مخرب و صلح‌ستیز هند را بهانه عدم حضور نماینده خود توصیف کرد، در حالی‌که هند عدم حضور پاکستان را تاسف‌آمیز و بیانگر تفکر اسلام‌آباد دایر بر تحت‌الحمایه فرض کردن افغانستان توصیف کرد. عدم حضور طالبان توسط هند نیز، عدم‌شناسایی توسط جامعه جهانی عنوان شد. علی ای‌حال نشست مشورتی دهلی با حضور روسا و نمایندگان شورای امنیت ملی ایران، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان در موعد مقر 19 آبان برگزار و با صدور بیانیه‌ای به پایان رسید. مشاور امنیت ملی هند در مراسم افتتاحیه گفت زمان مناسبی برای مشورت بین ماست و امیدواریم این اجلاس کمک شایانی به مردم افغانستان و توسعه امنیت جمعی منطقه باشد. وی خواستار همکاری برای جلوگیری از تبدیل افغانستان به مرکز تروریسم جهانی، افراط‌گرایی، رادیکالیسم، جدایی‌طلبی، مواد مخدر در منطقه و استقرار دولت فراگیر و جامع در افغانستان با ابراز تاسف از شرایط سخت مردم افعانستان‌ شد. بیانیه پایانی نشست نیز حول محورهای مورد مذاکره دور می‌زند از جمله اینکه، هشت کشور شرکت‌کننده ضمن تایید بر حمایت عمیق برای صلح، امنیت و ثبات افغانستان بر احترام به حاکمیت، اتحاد، تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی افغانستان تاکید کردند.

در این بیانیه ضمن ابراز تاسف از شرایط و اوضاع امنیتی و اقتصادی وخیم مردم افغانستان خواهان کمک‌های انسان‌دوستانه به افغانستان شدند و ترورهای اخیر در قندوز، قندهار و کابل را محکوم کرندد. همچنین خواهان آن شدند که افغانستان به ملجأ، پناهگاه، مرکز آموزش و تامین مالی تروریسم و مواد مخدر و افراط گرایی مبدل نشود. دبیر امنیت ملی هند با اغتنام از فرصت پیش آمده علاوه بر اجلاس چندجانبه ملاقات‌های جداگانه ای با دبیران شورای امنیت هفت کشور شرکت کننده پیرامون اوضاع افغانستان و موضوعات مورد علاقه برگزار و نمایندگان هفت کشور با نخست وزیر هند نیز ملاقات نمودند. برگزاری این اجلاس در دهلی بیانگر آن است که افغانستان برای دهلی نو مهم است و هند منافعی در آن کشور و منطقه دارد که حاضر به هزینه کردن نیز هست. هند اولین دیدار رسمی با طالبان را در تاریخ 10 شهریور سال جاری در قطر داشت و در همه نشست‌های مربوط به تحولات افغانستان شرکت فعال داشته است.

همزمان با برگزاری اجلاس فوق آقای توماس وست نماینده آمریکا در امور افغانستان نیز در دهلی حضور داشت و با مسئولین هند تبادل نظر نمود. آقای توماس وست در دهلی اعلام کرد که در آینده قصد سفر به پاکستان، روسیه و هند دارد.

ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان در کابل همزمان، طی کنفرانس مطبوعاتی‌ با اشاره به اجلاس دهلی گفت «افغانستان نسبت به آن خوشبین است.» در حالی‌که در تاریخ 19 آبان دهلی نو شاهد برگزاری اجلاس همسایگان افغانستان بدون حضور نماینده پاکستان و چین بود، پاکستان اعلام کرد که به دعوت محمد صادق خان نماینده ویژه این کشور در امور افغانستان در تاریخ 20 آبان، اسلام‌آباد میزبان نشست (3+1) نمایندگان روسیه، چین، آمریکا است و امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه طالبان نیز که به منظور دیدار دوجانبه وارد اسلام‌آباد شده است برای نخستین بار با نمایندگان گروه فوق‌الذکر ملاقات و مذاکره می‌کند. دیپلمات پاکستانی با اشاره به حضور توماس وست نماینده آمریکا در امور افغانستان، نشست اسلام‌آباد را مقدمه یافتن راهکار برای مقابله با بحران انسانی افغانستان و همچنین بررسی امکانات ایجاد و استقرار یک دولت فراگیر و جامع در افغانستان توصیف کرد.

سقوط اشرف غنی و استقرار طالبان در کابل و عوارض و عواقب آن طی چند ماه گذشته توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. اکنون برگزاری دو اجلاس در خصوص افغانستان در دهلی و اسلام‌آباد علائم ناخشنودی را به منطقه و جهان مخابره می‌کند. کشورهای عمده منطقه باید حسن نیت نشان دهند و بپذیرند که زمان بازی بزرگ قرن 18 بین امپراتوری روسیه و بریتانیای کبیر در افغانستان خاتمه یافته است و دنیا نیز دچار تحول شده است لذا این کشورها باید منافع کلان منطقه و جهان به ویژه منافع مردم افغانستان را مد نظر قرار دهند و از گروکشی و تسویه‌حساب‌ها و اختلافات خود در میدان افغانستان اجتناب کنند، مردم افغانستان نیز با عزم جزم از بازیچه شدن و وجه‌المصالحه شدن کشورخود جلوگیری نمایند.

به نظر می‌رسد چینی‌ها به قدرت اقتصادی، قدرت نظامی، قدرت سیاسی و منطقه‌ای و جهانی خود و همچنین پشتیبانی پاکستان به عنوان برنده بزرگ ظهور مجدد طالبان، متکی هستند. ولی پیچیدگی افغانستان هیچ تضمینی نمی‌دهد که یک کشور برای همیشه برنده اوضاع افغانستان باشد، بلکه افغانستان به منزله تیغ تیزی است که باید با ظرافت با آن بازی کرد زیرا هر لحظه ممکن است که اتفاقی غیر قابل پیش‌بینی رخ نماید.

بدیهی است سازمان‌های اطلاعات هند، پاکستان و چین در منطقه جنوب آسیا سرمایه‌گذاری عظیمی کرده و در نتیجه دارای نفوذ زیادی باشند، لذا باید این اطلاعات در جهت منافع مردم افغانستان، منطقه و جامعه جهانی به کار بسته شود. آشکار است که سه کشور بزرگ و هسته‌ای منطقه (هند، پاکستان و چین) با یکدیگر اختلافات ارضی و مرزی دیرینه‌ای دارند. هند دارای اختلاف مرزی در سه جبهه با چین است که در دهه 60 میلادی به جنگ انجامیده و سال گذشته نیز درگیری‌های مرزی داشتند. هند با پاکستان نیز مشکل عمده بر سر کشمیر دارد که تاکنون شاهد چند جنگ تمام‌عیار و چند درگیری محدود بوده است. از سوی دیگر آمریکا-چین و آمریکا-روسیه و حتی چین-روسیه نیز ملاحظات و رقابت‌های بزرگی دارند، ولی در نهایت کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نباید افغانستان را محلی برای تسویه‌حساب‌ها و رقابت‌ها و اختلافات خود قرار دهند. از طرف دیگر سایر کشورهای همسایه افغانستان و مردم افغانستان نیز باید بر صلح و ثبات و امنیت و توسعه اقتصادی افغانستان و منطقه متمرکز شوند و زمینه هر گونه مداخله در امور افغانستان را از بین ببرند.