توافق خوب چه توافقی است؟

اعتمادآنلاین| وزیر امور خارجه ایران، اخیرا در جریان سفر به ایتالیا اعلام کرد که ایران آماده دستیابی به یک «توافق خوب» با کشورهای 1+4 و امریکا است. بعد از بیان این اظهارات بسیاری از تحلیلگران به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش هستند که توافق خوب در شرایط فعلی چه توافقی است؟

به گزارش روزنامه تعادل، قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کرد که مشکل اساسی در اینگونه مذاکرات آن است که «توافق خوب» از نظر هر کشوری و هر کدام از طرف‌ها به گونه‌ای متفاوت معنا می‌شود. توافق خوب از نظر ایران آن است که کلیه تحریم‌های اقتصادی لغو شوند، ضمن اینکه ایران بتواند روند لغو تحریم‌ها را راستی‌آزمایی کند تا تحریم‌ها جدای از حرف در عمل نیز لغو شوند.

از سوی دیگر، ایران به دنبال آن است که هزینه خسارت‌های وارده به کشور بعد از خروج ایالات متحده از برجام در سال 97 را دریافت کند. ایران همچنین به دنبال دریافت تضامین محکمی است که مطمئن شود، امریکا بعد از تغییرات سیاسی احتمالی در دولت آینده، دوباره زیر میز برجام یا هر توافق احتمالی دیگری نزند.

این موارد گزاره‌هایی است که ایران به دنبال تحقق آن است و توافق خوب را توافقی می‌داند که به مجموعه این مطالبات پاسخ دهد. اما برای طرف‌های مقابل و امریکایی‌ها، توافق خوب، توافقی است که اولا، تحریم‌ها را به عنوان یک عامل فشار نگه دارد و به صورت قطره‌چکانی نظام کلی تحریم‌ها را کاهش دهد. ثانیا امریکا به دنبال آن است که رفع تحریم‌ها را منوط به مذاکره در خصوص موارد بیشتر و وسیع‌تر غیرهسته‌ای کند. دولت امریکا به این نکته اشاره می‌کند که بخش وسیعی از تحریم‌هایی که کنگره در دوران ترامپ وضع کرده است (مانند تحریم‌های کاستا) تحریم‌های غیرهسته‌ای است و رفع آنها نیازمند نوع دیگری از مذاکرات است.

مواردی چون اتهامات بی‌اساس حمایت از تروریسیم، بی‌ثبات‌سازی منطقه، توانایی‌های موشکی ایران و دانش ایران در حوزه پهپاد‌ها و... از جمله گزاره‌هایی است که امریکا مایل است، دایره گفت‌وگوها درباره آنها نیز گسترش پیدا کند. بر این اساس امریکا در وهله نخست مایل است، تحریم‌ها به صورت تدریجی و گام به گام حذف شود و در وهله بعدی نیز ایران حاضر به انجام گفت‌وگوهایی وسیع‌تر شود. همانطور که مشاهده می‌کنید، مفهوم توافق خوب برای هر کدام از طرف‌ها، 2 مفهوم متضاد با هم است.

بنابراین پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که مذاکراتی پیچیده و طولانی در پیش روی طرفین باشد. یکی از دلایل طولانی شدن مذاکرات آن است که ایران و امریکا به صورت رودررو با هم گفت‌وگو نمی‌کنند و ایران اعلام کرده به دلیل خروج امریکا از برجام تنها با کشورهای 1+4 مذاکره می‌کند. گفت‌وگو با 1+4 به‌طور طبیعی مذاکرات را طولانی‌تر می‌کند.

یعنی ایران ابتدا با اروپا، چین و روسیه مذاکره می‌کند. بعد طرف‌های مقابل، محتوای مذاکرات را به محل هیات امریکایی منتقل می‌کنند که ظاهرا در ساختمانی است که 200متر از محل اصلی گفت‌وگوها دورتر است. بعد طرف امریکایی نظرش را می‌گوید، دوباره این دیدگاه‌ها به محل مذاکرات برگشت داده می‌شود. در این میان باید توجه داشت به دلیل عدم تسلط مذاکره‌کنندگان ایرانی، موضوعات مطروحه باید ترجمه شوند و این روند نیز باعث افزایش زمان خواهد بود. ضمن اینکه به هر حال این نگرانی نیز وجود دارد که ممکن است، مسائل مطروحه به‌طور دقیق برای امریکایی‌ها ترجمه نشود و طرف‌های مقابل در انتقال محتوای گفت‌وگوها امانت‌داری نکنند و در راستای منافع خود عمل کنند.

به‌طور خلاصه مجموعه این عوامل مکانیسم مذاکرات را پیچیده می‌سازد و احتمال در پیش داشتن مذاکراتی طولانی و چند مرحله‌ای را بیشتر از قبل می‌کند. در کنار این موارد، پرسش دیگری نیز مطرح است و آن اینکه آیا باید گفت‌وگوها با طرف‌های مقابل، تداوم گفت‌وگوهایی باشد که پیش از این طی 6دور در وین انجام شده یا اینکه می‌بایست مذاکراتی جدید با ساز و کاری متفاوت در دستور کار قرار بگیرد؟ کسانی که با منطق روابط بین‌الملل آشنایی و مطالعه دارند، می‌دانند که در هر مذاکراتی دو طرف بر اساس آنچه که قبلا توافق کرده‌اند، گفت‌وگوها را تداوم می‌بخشند. یعنی ابتدا موضوعات توافق شده را روی میز گفت‌وگوها قرار می‌دهند و بعد از ادامه گفت‌وگوها سخن می‌گویند.

اینکه برخی می‌گویند، لازم نیست، 6دور مذاکرات قبلی پیگیری شود و می‌توان مذاکرات را از نقطه‌ای تازه آغاز کرد، چندان منطقی نیست. اما در رابط بین‌الملل مرسوم نیست که با حضور هر دولتی، کل ساختار گفت‌وگوها دچار تغییر و تحول شود. قاعدتا ایران و کشورهای 1+4 نیز باید از جایی گفت‌وگوها را پیگیری کنند که قبلا در خصوص آنها توافقاتی حاصل شده است و نه از نقطه آغاز.