آیا نفوذ آمریکا در خاورمیانه کاهش یافته است؟

سیدعماد حسینی- آیا واقعاً چنان‌که شایع است و شماری از تحلیلگران در مورد آن سخن می‌گویند، حضور آمریکا در خاورمیانه کمرنگ شده است؟

آیا واقعاً آمریکایی‌ها قصد دارند به طور کامل از منطقه خاورمیانه خارج شوند و توجه و تمرکزشان را بر مناطق دیگر جهان از جمله چین بگذارند؟

بی تردید یکی از شاخصه‌‌هایی که تحلیلگران هوادار این سناریو بر آن تکیه می‌کنند، خروج ناگهانی و فرارگونه ارتش آمریکا از افغانستان است، خروجی که فروپاشی دولت افغانستان را به همراه داشت تا این کشورِ همواره در بحران دوباره شاهد حضور و قدرت‌نمایی قاطعانه طالبان باشد.

از چند روز پیش نیز کار خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق آغاز شد و از دیگر سو، گرچه ایالات متحده بر ادامه حضور نظامی خود در سوریه تاکید دارد، با این حال، این حضور چندان پررنگ و تاثیرگذار به نظر نمی‌رسد.

بی‌اعتنایی رجب طیب اردوغان به خواسته‌های واشینگتن مبنی بر نخریدن جنگ‌افزارهای روسی از یک سو و تکاپوی کشورهای عربی برای وصل شدن به قدرت‌های دیگر و حتی اسرائیل به منظور حفظ خود در قدرت هم بیش از هر چیز بیانگر نگرانی این رژیم‌ها از بی‌اعتنایی روزافزون واشینگتن نسبت به ادامه بقای آنهاست.

در این میان این پرسش پیش می‌آید که آیا منطقه خاورمیانه یا به تعبیری واضح‌تر، سیاست‌های ایالات متحده در قبال خاورمیانه به نقطه مقابل دوره پسا 11 سپتامبر رسیده است؟

خروج نیروهای آمریکا از افغانستان و عراق، دو کشوری که نماد کشورگشایی‌های آمریکا در دوره فوران خشم آمریکا برای بازپس‌گیری آبروی ازدست‌رفته‌اش در حوادث 11 سپتامبر بودند، می‌تواند گویای این باشد که منطقه وارد دوره جدیدی می‌شود.

همچنین نباید فراموش کرد دولت آمریکا بارها بر حمایت خود از وقوع تحولات مثبت در شرایط حاکمیتی لیبی و سوریه نیز تاکید کرده که فارغ از تفسیری که واشینگتن از تغییرات مثبت در این دو کشور دنبال می‌کند، نشانگر تغییر رویه کاخ سفید در قبال شرایط منطقه است.

جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در حالی به استقبال سال 2022 می‌رود که تقریباً متحدان آمریکا در منطقه از ۴۰ سال پیش تاکنون دست‌نخورده باقی مانده‌اند و این کشور نتوانسته است از 1981 تا به امروز جز اسرائیل، مصر، اردن، عربستان سعودی و کشورهای اقماری‌اش به همراه مراکش، متحدین واقعی بیشتری در منطقه برای خود دست‌وپا کند؛ این در حالی است که نوسان روابط واشینگتن-آنکارا همچنان یکی از چالش‌های سیاست‌گذاران دو طرف به شمار می‌رود.

آمریکا خواسته یا ناخواسته در حال کاهش حضور نظامی خود در منطقه خاورمیانه است، از همین رو شماری از کشورها به ویژه کشورهای عربی و حتی رژیم اسرائیل دچار وحشت شده‌اند. از سویی برخی دیگر از کشورها از جمله امارات متحده عربی نیز به فکر جایگزین‌‌هایی برای آمریکا هستند، که اگر این جایگزین‌ها عاقلانه و از میان کشورهای قدرتمند منطقه انتخاب شوند، به نفع کل منطقه خواهد بود.