تنش در قزاقستان؛ نورسلطان نظربایف کجاست؟

نشریه گاردین در گزارشی درباره نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری سابق قزاقستان نوشته است: نظربایف که از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۹ رهبر قزاقستان بود، مدت‌هاست که حکم داور را در قبال تصمیمات تجاری و سیاسی در این کشور حوزه آسیای مرکزی داشته و موضوع یک کیش شخصیتی فراگیر در آنجا بوده است. در سال ۲۰۱۹، او جانشینش یعنی قاسم جومارت توکایف را انتخاب و در عین حال خودش در پشت صحنه، قدرت را حفظ کرد. بعد از آن پایتخت قزاقستان به همراه فرودگاه و دانشگاه اصلی آن همه دستخوش تغییر اسم شده و نام او را گرفتند.

به گزارش ایسنا، اما از زمانی که قزاقستان از اوایل ماه جاری میلادی شاهد بدترین ناآرامی‌هایش از زمان استقلال یافتنش بوده، نظربایف سکوت کرده و از دید عموم غایب بوده است. آمارهای رسمی می‌گویند که ۲۲۵ نفر در ناآرامی‌های مذکور و سرکوب‌های متعاقب آن جان باختند. در این میان، مردی که تا مدت‌ها به قزاقستان شخصیت داده بود، به سادگی ناپدید شد.

در پی این تحولات عده‌ای گفتند، او در سواحل دریاچه ژنو پنهان شده است. عده‌ای دیگر هم مظنون به فرار او به دوبی شدند. برخی هم در نجواهای دسیسه‌آمیز صحبت از احتمال مرگ او کردند. با این حال بنا به گفته چند منبع، او همچنان در قزاقستان و احتمالا در شهر نورسلطان، پایتخت این کشور که نامش را از او گرفته، به سر می‌برد.

یک مقام سابق یکی از دولت‌های غربی که روابط خوبی در قزاقستان دارد، گفت: بهترین اطلاعات من تا به امروز این است که نظربایف زنده است و مذاکرات داغی با توکایف در مورد توزیع مجدد دارایی‌ها، غنایم و اجاره‌ها در جریان است.

توکایف که زمانی وفادار به نظربایف بود، از سرکوب برای سلب قدرت از حامی سابق خود و اعضای خانواده نظربایف استفاده کرده است، خانواده‌ای که برخی از آنها متهم به استفاده از روحیه اعتراضی در کشور با هدف رقم زدن برکناری توکایف و به دست گرفتن قدرت هستند.

این مقام سابق غربی گفت: جنگ قدرت (در قزاقستان) ادامه دارد، هیچ تضمینی وجود ندارد که همه چیز پایانی آرام داشته باشد.

به نوشته گاردین، یک منبع که مدعی داشتن اطلاعات مستقیم است، تاکید کرد که نظربایف در چین است، اما یارمحمد ایرتسبایف، یک وزیر سابق و مشاور نظربایف گفت که معتقد است رئیس سابق او هنوز در قزاقستان است.

ایرتسبایف عنوان کرد: مذاکرات در جریان است، اما واضح است که دوران نظربایف به پایان رسیده است. او اظهار کرد که در ارتباط با خشونت‌های اخیر در قزاقستان، "نیروهای مرتجع و محافظه‌کار وابسته به خاندان نظربایف را مقصر می‌داند".

هر چند توکایف از رهبر سابق قزاقستان مستقیما با ذکر نامش انتقاد نکرده، اما نشانه‌هایی وجود دارد که کیش شخصیت او پایان یافته است. از جمله این نشانه‌ها این است که یک مجسمه سرنگون شده در جریان شورش‌های اخیر هنوز تعمیر نشده است. تابلوهای خیابان نظربایف در آلماتی، بزرگترین شهر این کشور که پایین کشیده شدند، دوباره نصب نشده‌اند.

مقامات دولت فعلی قزاقستان اقدام به دستگیر کردن کریم ماسیموف، یک چهره وفادار به نظربایف و رئیس سابق سرویس‌های امنیتی این کشور از بابت اتهام تلاش برای به دست گرفتن قدرت کردند. روز شنبه اعلام شد که دو تن از دامادهای نظربایف از سمت‌های خود در شرکت‌های دولتی کلیدی اخراج شده‌اند و گمان برده می‌شود که چند تن دیگر از اقوام او هم از قزاقستان فرار کرده‌اند.

یک منبع تجاری برخوردار از ارتباطات گسترده، گفت که بسیاری از نخبگان قزاقستان اکنون شتابزده به دنبال ابراز وفاداری خود به توکایف هستند. او امیدوار است هرگونه تصفیه‌ای محدود به افراد خانواده و حلقه نزدیک به نظربایف باشد.

او تاکید کرد: "توکایف مرد معقولی است و می‌داند که وجهه کشورش چقدر مهم است. او به آرامی و با دقت عمل خواهد کرد. او با مسلسل رگبار نمی‌بندد، او با تفنگ تک‌تیرانداز اهدافش را به دقت انتخاب می‌کند. "

پس از انتقال قدرت صورت گرفته در سال ۲۰۱۹، به نظر می‌رسید که جایگاه رسمی نظربایف به عنوان "رهبر ملت" و نقشش به عنوان رئیس شورای قدرتمند امنیت کشورش به این معنی است که امنیت و موقعیت محترامش تضمین شده است. با این حال به جای آن، تصویری که او ۳۰ سال برای ساختنش زمان صرف کرد در فاصله چند روز فرو ریخت.

ایرتسبایف که به نظر می‌رسد دقیقاً خودش هم درگیر این اتفاقات بوده حالا دارد افکاری را بیان می‌کند که تا همین چند وقت پیش بیانشان به مثابه خودکشی بود. او گفت: بسیاری از مردم دارند از اردوگاه نظربایف به سمت توکایف حرکت می‌کنند.

ایرتسبایف بیان کرد: فکر می‌کنم نظربایف فیلم بزرگ فرانسیس فورد کاپولا، "پدرخوانده" را با دقت کافی تماشا نکرده است. شکی نیست که او پدر و بنیانگذار کشور مستقل قزاقستان است، اما او یک شخص زنده است و معایب خود را دارد. و بزرگترین آنها عشق احساسی او به خانواده و خاندانش است. من فکر می‌کنم این برای یک رئیس دولت غیر قابل قبول است.