در حقوق بین الملل چیزی به نام تضمین وجود ندارد

کورش احمدی، تحلیلگر ارشد مسایل بین المللی و دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل درباره ارزیابی روند فعلی مذاکرات وین اظهار داشت: برداشت من این است که طرف های مذاکره طی دو هفته گذشته به طور مشخص بر سه متن پیش رو متمرکز بوده و تلاش داشته اند تا موارد مورد اختلاف را برطرف کرده و در مورد مضامین اختلافی به یک راه حل و شاید یک حد وسط برسند.

به گزارش شفقنا، او افزود: این سه متن یا سه پیش نویس در مورد نحوه برداشتن تحریم ها، نحوه بازگرداندن اقلام هسته ای در ایران به حدود مقرر شده در برجام و تقدیم و تاخر یا جدوال زمانی اجرای تعهدات دو طرف است. در هر یک از این سه حوزه مسائل بسیار دشواری وجود دارد که طرفین در مورد آنها اختلاف نظرات عمیقی دارند.

رفع اختلافات به اتخاذ تصمیمات سیاسی تهران و واشنگتن وابسته است

این کارشناس مسائل بین المللی ادامه داد: علت کندی پیشرفت کار نیز به همین پیچیده بودن و دشواری موضوعات بر می گردد. مسائلی که در این سه حوزه مورد اختلاف هستند، از نوع مسائلی هستند که کمتر جنبه فنی و حقوقی دارند و به خاطر اهمیتشان به نوعی باید آنها را سیاسی، قلمداد و تاکید کرد که رفع و رجوع آنها موکول به اتخاذ تصمیمات سیاسی سخت در تهران و واشنگتن خواهد بود.

نماینده ایران بدون دستورالعمل از مقامات عالی رتبه نمی تواند تصمیم بگیرد

این دیپلمات پیشین در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: وقفه دو روزه در سطح بالای هیات ها و بازگشت آقای باقری کنی به تهران را باید در این رابطه دید. طبعا ایشان بدون دستورالعمل از مقامات عالیرتبه سیاسی نمی تواند تصمیم بگیرد.

احمدی در پاسخ به این سوال که چه توافقی با چه چارچوبی مطلوب ایران خواهد بود؟ بیان کرد: مقامات ما از نیمه دوم آبان به بعد شروع به تاکید بر بازگشت به برجام و لزوم انجام تعهدات برجامی توسط همه طرف ها کردند. در کنار این تاکیدات موضوعات جدیدی مانند «تضمین» و «راستی آزمایی» را هم مطرح کردند و از ضرورت قطعی آن سخن گفتند.

وفاق در مورد راستی آزمایی نیز می تواند حاصل شود

در حقوق بین الملل چیزی به عنوان تضمین برای قراردادها و توافقات وجود ندارد

این تحلیلگر اضافه کرد: طی یکی دو ماه گذشته قاعدتا باید برای طرف ایرانی روشن شده باشد که در حقوق بین الملل چیزی به عنوان تضمین برای قراردادها و توافقات حتی الزام آورترین انواع آنها وجود ندارد. در مورد راستی آزمایی هم اخیرا آقای امیرعبدالهیان در مصاحبه با الجزیره تفسیر بسیار مضیقی از آن به دست دادند (در حد امکان فروش نفت و واریز وجه مربوطه به سیستم بانکی ایران) که بر مبنای این تفسیر نیل به توافق در مورد راستی آزمایی نیز می تواند حاصل شود.

کورش احمدی تاکید کرد: اگر این مسائل حل شوند، یک توافق مطلوب برای ایران این خواهد بود که ایران بتواند رابطه خود را با نظام اقتصادی جهانی به صورت عادی درآورد و مراودات اقتصادی اش با کشورهای مختلف به صورت درآید. البته متاسفانه هر چه جلوتر رفته ایم مشخص شده که عادی سازی به صرف بازگشت به برجام و لغو تحریم های ثانویه هسته ای و ادامه تحریم های اولیه و نیز تحریم ها ثانویه غیر هسته ای و نیز ادامه تهدید خروج مجدد آمریکا از برجام تقریبا غیر ممکن است. یک عادی سازی جامع مستلزم یک توافق جامع هم خواهد بود.

در یک وضعیت بغرنج و پیچیده و مخاطره آمیزی قرار گرفته ایم

او در پاسخ به این سوال که علت اصلی اختلاف ها و طولانی شدن روند مذاکرات چیست؟ گفت: واقعا در یک وضعیت بغرنج و پیچیده و مخاطره آمیزی قرار گرفته ایم. طرف ها بر خلاف دور هفتم بر روی متن ها متمرکز هستند و سعی در رفع اختلافات دارند.

سرعت پیشرفت مذاکرات کُند است

کورش احمدی عنوان کرد: مهمترین مسائل، یکی توافق در مورد لغو تحریم های اعمال شده در دوره ترامپ، توافق در مورد نحوه و کم و کیف بازگشت برنامه هسته ای ایران به محدودهای مقرر شده در برجام و نهایتا زمانبندی بازگشت و تقدم و تاخر و مراحل بازگشت ایران و آمریکا به تعهدات خودشان است. اما سرعت پیشرفت کار بسیار کم است. چرا؟ علت این است که اختلافات باقی مانده عمدتا ماهیت سیاسی دارند و به تصمیم سیاسی برای رفع آنها نیاز است.

او ادامه داد: از طرفی، هم در تهران و هم در واشنگتن اتخاذ تصمیمات سیاسی لازم بسیار دشوار است چرا که در سیاست داخلی هزینه سیاسی دارد. یعنی کار در این مرحله بیشتر به میزان تاثیر اهرم های سیاسی طرفین بستگی پیدا کرده و طبعا هم هر دو طرف اعطای امتیازات نهایی را به آخر کار موکول کرده اند.

احمدی در ادامه تشریح کرد: سه مشکل دیگر هم وجود دارد که به کند شدن روند کمک کرده: یکی مذاکرات غیر مستقیم بین ایران و آمریکا و سوءتفاهم هایی که مذاکره از طریق واسطه ایجاد می کند. ضمن اینکه این واسطه ها هم قاعدتا نباید قابل اعتماد تلقی شوند. هر یک از این واسطه ها منافع خاص خود را دارند و قبل از اینکه هدفشان انجام کار باشد، هدفشان تامین منافع ملی خودشان است.

دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل اضافه کرد: مشکل دیگر این است که مذاکرات کلا از طریق مترجم انجام می شود که بطور معمول به دو برابر وقت نیاز دارد و مترجمین نیز الزاما به زبان تکنیکی و حقوقی خاص این حوزه ممکن است مسلط نباشند.

او ادامه داد: مشکل سوم این است که تیم مذاکره کننده ایران در سطح مدیریت آن تجربه کافی در این موضوع و در مذاکرات چند جانبه بین المللی را ندارد و از تخصص کافی در برخی از حوزه های فنی و حقوقی مربوطه نیز برخوردار نیست. طبعا در چنین شرایطی تصمیم گیری برای هیات دشوارتر از معمول است. اینها البته دلیل کندی روند است، اما بعید است اینها موانعی باشند که بتوانند در نهایت موجب عقیم ماندن تلاش ها شوند.

ممکن است توافق موقت به گزینه جدی تبدیل شود

کورش احمدی در پاسخ به این سوال که برخی گمانه زنی ها حاکی از توافق موقت است،آیا از نگاه شما توافق موقت به نفع ایران خواهد بود یا خیر؟ تشریح کرد: توافق موقت گزینه ای است که در صورت ادامه کندی روند و اصرار طرف غربی بر روی ضرب الاجل غیر رسمی و غیر علنی اش ممکن است به یک گزینه جدی تبدیل شود. قاعدتا در این مرحله نباید به توافق موقت نیاز افتد.

او افزود: در دور قبلی مذاکرات در سال ۱۳۹۳ توافق موقت ژنو بین طرفین حاصل شد. اما در آن زمان هیات ها می دانستند که کار عظیم فنی و حقوقی را در پیش دارند و در ارتباط با متنی مفصل در ارتباط با طیفی از موضوعات باید مذاکره و توافق کنند. و نیاز به این بود که انجام یک توافق موقفت فرصت کافی برای نیل به توافق دائمی داشته باشد. ضمن اینکه چنین توافقی به سود ایران نیز بود چرا که در ازای توقف غنی سازی ۲۰ درصد بخشی از منابع اقتصادی اش آزاد می شد.

دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه تصریح کرد: اما این بار یک برجام ۱۵۹ صفحه ای حاضر و آماده است و تنها طرفهای باید برای بازگشت به آن توافق کنند. لذا اگر امکان رفع موانعی که اشاره کردم وجود داشته باشد، دلیلی ندارد که وقت صرف توافق موقت شود. البته به نظر می رسد که طرف غربی موافق توافق موقت به شمول توقف غنی سازی ۶۰ درصد در ایران است.

احمدی در پایان بیان کرد: در مجموع، توافق موقت بستگی به شرایط و مهمتر از آن جزئیات دارد. به عبارت دیگر، توافق موقت خوب مطلق یا بد مطلق نیست و مقامات ما با توجه به شرایط و جزئیات باید در باره آن تصمیم بگیرند.