توافق نهایی یا موقت!

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین روز یکشنبه در توییتی با اشاره به دیدار روسای هیات های ایران، تروئیکای اروپا، روسیه و چین نوشت: ما به اتفاق هم، به بررسی یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل در دستور کار مذاکرات وین پرداختیم.

به گزارش ایسنا، اولیانوف بدون اشاره به اینکه موضوع مهم و پیچیده مورد نظر چه بوده است، تصریح کرد که "پیشرفت‌هایی حاصل کردیم."

در حالی که روسیه یکی از اعضای برجام بر پیشرفت در مذاکرات تاکید دارد، کشورهای اروپایی و آمریکا هم چنان بر موضوع تعیین ضرب‌الاجل و محدود بودن زمان مذاکرات یا در سناریویی دیگر "توافق موقت" اصرار دارند و این موضوع خود را به شکل‌های مختلف هر چند روز یک بار تکرار می‌کنند.

هیات مذاکره کننده ایران از ابتدای از سرگیری مذاکرات تاکید کرده است که مذاکرات باید روندی معقول و منطقی داشته باشد و مذاکره تحت فشار به هر شکلی مردود است و نتیجه عکس خواهد داشت و بر این موضع خود تا کنون پافشاری کرده است.

آن طور که در برخی رسانه ها ادعا شد، پیشنهاد توافق موقت حتی از سوی رییس جمهوری روسیه به عنوان پیشنهادی از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا در دیدار با رییس جمهوری کشورمان مطرح شده است اما پاسخ ایران در این سطح به این پیشنهاد منفی بوده است. از این رو اگر برخی طرف‌ها سعی دارند به بهانه‌های مختلف بر روند مذاکرات به ویژه مذاکره کنندگان ایرانی اثر بگذارند تا شاید امتیاز بیشتری بگیرند یا امتیاز کمتری بدهند، این تلاش بی‌فایده است.

طرف های غربی از ابتدای شروع مذاکرات به انواع سنگ اندازی ها در مسیر مذاکرات متوسل شدند تا شاید ایران را بر هم زننده مذاکرات و شکست برجام به جامعه جهانی معرفی کنند اما این اقدامات تا کنون بی نتیجه بوده است. این کشورها در آخرین تلاش خود سعی دارند برنامه هسته ای ایران را در مرحله ای خطرناک جلوه دهند یا این گونه القا کنند که برجام به خاطر فعالیت های هسته ای ایران در خطر است در حالی که مسئول شرایط فعلی و متزلزل ساختن برجام، آمریکا و همراهان اروپایی آن هستند.

در عین حال به نظر می آید مذاکرات در روندی رو به جلو و در آرامش پیش می رود و هر چهار متن مذاکراتی همزمان مورد بررسی است. ایده ها و پیشنهادات برای رفع اختلافات آرام آرام به متن تبدیل می شود تا به این شکل متونی بدون خط خوردگی و پرانتز روی میز قرار گیرد. هر چند بخشی از موضوعات نیازمند تصمیم گیری های سیاسی است.

شایان ذکر است، مذاکرات وین در سطح معاونان وزیران امور خارجه ایران و 1+4 در چارچوب دیدارهای دو جانبه و چند جانبه ادامه دارد.

در یکی دو روز اخیر، موضوع راستی‌آزمایی و مباحث هسته‌ای مورد بحث و بررسی طرف های مذاکره کننده قرار گرفت و جلسات کارشناسی روز شنبه به طور عمده بر موضوع هسته‌ای متمرکز بود و بخش‌های باقی‌مانده در ضمیمه دوم مورد رایزنی قرار گرفت.

از ابتدای مذاکرات تا کنون، طرف های اروپایی بر روی مباحث هسته ای و اقداماتی که ایران باید در ازای رفع تحریم ها انجام دهد بیش از طرف های دیگر متمرکز بوده اند، از این رو اغلب اوقات مذاکرات در این حوزه با محوریت ایران و سه کشور اروپایی برگزار شده است، هر چند که طرف های دیگر هم در جریان امور و نتایج به دست آمده قرار گرفته‌اند.

مقامات نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران اعلام کردند که هیات مذاکراتی ایران بر حفظ دستاوردهای علمی و فنی دانشمندان ایرانی در حوزه هسته‌ای و تحقیق و توسعه تاکید دارد. یکی از مهم ترین بخش های فعالیت های هسته ای ایران که بعد از خروج آمریکا از برجام و گام های جبرانی ایران توسعه یافته است، موضوع تحقیق و توسعه در چرخه سوخت هسته ای است.

مقامات کشورمان خاطرنشان کردند که حفظ دستاوردهای علمی و تحقیقاتی یکی از ضرورت‌های هر توافقی است و خواسته‌های طرف مقابل و محدودیت‌های مربوط به برنامه هسته‌ای در چارچوب توافق هسته ای به دست آمده در سال 2015 قابل پذیرش است و حق ایران برای تداوم تحقیق و توسعه نباید نقض شود.

بعد از حدود دو ماه بخش قابل توجهی از مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها در بخش‌های حقوقی، سیاسی و فنی پیش رفته است و بسیاری از اختلاف‌نظرها در خصوص پرانتزهای موجود در متون مورد نظر برطرف شده است. طرف‌ها درباره اغلب موارد اختلافی، ایده‌ها و پیشنهاداتی را مطرح کرده‌اند اما هنوز تا تبدیل شدن این ایده‌ها به متن فاصله وجود دارد. در عین حال در موارد باقی‌مانده از اختلافات که به طور طبیعی از موضوعات مهم و سخت محسوب می شوند، طرف‌ها نیازمند تصمیم‌گیری سیاسی هستند.

با توجه به خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های حداکثری علیه ایران، بخش قابل توجه تسریع در روند مذاکرات و دستیابی به توافق و بازگشت همه طرف ها به برجام نیازمند آن است که کاخ سفید اقدامات لازم را در راستای رفع تحریم‌ها و ارایه تضمین ها انجام دهد. به محض اینکه آمریکا تصمیمات لازم را برای رفع مؤثر، قابل راستی‌آزمایی و پایدار تحریم‌ها اتخاذ کند، سرعت گفت‌وگوها افزایش یافته و توافق در مدت زمانی کوتاه ممکن خواهد شد.

مذاکرات در روزهای اخیر در سطوح سیاسی و کارشناسی در چارچوب رایزنی های دو جانبه و چندجانبه ادامه داشت و رایزنی‌ها در این هفته نیز ادامه خواهد یافت.