آیا تکاپوی اردوغان برای پیوستن به جریان توافق ابراهیم صحت دارد؟

سید عماد حسینی- چندی پیش رجب طیب اردوغان اعلام کرد سفرش به امارات متحده عربی و سفر هرتسوک (رئیس رژیم اسرائیل) به آنکارا دور جدیدی از روابط ترکیه با شورای همکاری و اسرائیل محسوب خواهد شد.

میزان تاثیرگذاری مشکلات اقتصادی ترکیه بر این تصمیم اردوغان گرچه محل اختلاف محققان است اما بی‌تردید یکی از پارامترهای تاثیرگذار بر رویکرد رهبر جریان اسلام‌گرای ترکیه به شمار می‌رود.

اما با نگاهی به عملکرد رئیس‌جمهور ترکیه طی چند سال اخیر درمی‌یابیم که گرچه او خود را مدافع حقوق فلسطینیان خواند و حتی دفاتری برای حماس در این کشور گشود، اما همواره روابط خود را با اسرائیل نیز حفظ کرد و حتی در اوج جنگ‌های اسرائیل علیه نوار غزه، شرکت‌های ترکیه‌ای یکی از مهم‌‌ترین تامین‌کنندگان آب و آذوقه ارتش متجاوز اسرائیل به مردم فلسطین محسوب می‌شدند.

اردوغان گرچه یک اسلامگرا قلمداد می‌شود اما عملکرد او نشان داده است که بیش از آن یک سیاستمدار تکنوکرات عملگراست که هدفش پیش از هر چیز خروج ترکیه از باتلاق مشکلات اقتصادی است.

او که روزگاری در اوج اختلاف امارات و عربستان سعودی با قطر جانب قطر را گرفته بود از راه سرازیر کردن شرکت‌های ترکیه به این کشور ثروتمند عربی نیز سودهای زیادی عاید این شرکت‌ها کرد به طوری که حتی گوسفندان هم از ترکیه با هواپیما از حریم هوایی کشورمان عبور کرده و به دوحه ارسال می‌شدند.

امروز نیز در سایه همکاری امارات متحده عربی با اسرائیل از یک سو و تنش‌های زیرپوستی تامل‌برانگیز بین امارات و عربستان و رقابت پشت پرده دو شاهزاده برای تصدی کرسی شماره یک کشورشان، باز هم اردوغان سودای صید شاه‌ماهی‌های اقتصادی از آب گل‌آلود تحولات سیاسی و حتی بحران‌های نظامی حاکم بر منطقه در سر دارد.

اردوغان در گفت‌وگویی که اخیراً با شبکه تلویزیونی ان‌تی‌وی ترکیه انجام داد اعلام کرد به امارات متحده سفر خواهد کرد، او در همین گفت‌وگو از دعوت از رئیس رژیم اسرائیل برای سفر به ترکیه هم سخن گفت و تاکید کرد آمادگی دارد در تمامی زمینه‌ها (دقیقاً همه زمینه‌ها) گام‌‌هایی به سوی اسرائیل بردارد.

برای اردوغانی که تا چندی پیش فریاد حمایت از مردم فلسطین سر می‌داد و از سوی دیگر در کنار قطر علیه امارات متحده عربی صف‌آرایی کرده بود و در عین حال با خرید سامانه پدافندی اس400 از روسیه قرارداد جنگنده‌های پیشرفته اف 35 خود را با آمریکا به چالش کشیده بود، قطب‌نمای منافع عقربه‌های ثابتی ندارد و این عقربه‌ها حتی سریع‌تر از حالت معمول در میان دیگر سیاستمداران جهان دچار تغییر و تعارض می‌شوند.

برخی از تحلیلگران معتقدند این گردش سریع اردوغان به سبب منافع حاصل از راه‌اندازی خط انتقال کالا از بندر شارجه در امارات به بندر اسکندرون در ترکیه به عنوان جایگزین کانال سوئز است که برای تحقق آن نه تنها حاضر به عادی‌سازی روابط با ابوظبی است بلکه در این چارچوب به گسترش روابط سه‌جانبه و همکاری اقتصادی با اسرائیل هم فکر می‌کند.

از طرفی این را نباید فراموش کرد که کشف و استخراج گاز طبیعی در فلسطین اشغالی نیز باعث شد تا احداث خط لوله در شرق دریای مدیترانه در دستور کار قرار گیرد و ترکیه هم در صدد کسب سهمی از عواید این خط لوله برآید.

همچنین اردوغان خوب می‌داند که سریع‌‌ترین راه برای جلب نظر مثبت سیاست‌گذاران کاخ سفید، تل‌آویو است و او این کار را هم در دست انجام دارد.

در سایه این فعالیت‌ها همچنان این پرسش مطرح است که آیا رویکرد واقع‌گرایانه این اسلامگرا خواهد توانست اقتصاد ترکیه را از چاله بزرگی که در آن گرفتار شده برهاند یا باعث می‌شود در چاهی عمیق‌تر از چاه فعلی فرو رود.