افزایش تنش میدانی همزمان با تقابل دیپلماتیک روسیه و غرب:
تقابل دیپلماتیک؛ از نیویورک تا مسکو/تنش نظامی در شرق اوکراین
تقابل نظامی میان جداییطلبان روس و نیروهای اوکراینی یک اتفاق روزمره در شرق اوکراین است و مردم محلی به درگیری‌های محدود میان آنها عادت دارند، اما روز پنجشنبه مجموعه‌ای از اتفاقات باعث شد، نگرانی‌ها درباره احتمال گسترش سطح درگیری‌ها به‌طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کند.
سه روز پس از فرارسیدن موعد حمله روسیه به اوکراین که امریکاییها وعده آن را داده بودند و در حالی که هیچ حمله‌ای از جانب مسکو رخ نداد، شرایط در شرق اوکراین بحرانی‌تر از قبل شده است.
به گزارش روزنامه اعتماد، جداییطلبان روس‌تبار می‌گویند مورد حمله نظامیان اوکراینی قرار گرفته‌اند و دولت کی‌یف مدعی شده که جداییطلبان با حمله به یک مهدکودک آتش‌بس را نقض کرده‌اند. همزمان، ایالات متحده با اشاره به شواهدی نظیر افزایش تعداد نظامیان روس که در نزدیکی مرز با اوکراین مستقر شده‌اند، هشدار می‌دهد که مسکو قصد حمله نظامی به اوکراین را دارد و به دنبال «بهانه‌هایی» برای آغاز این حمله نظامی است. روس‌ها اما معتقدند پیش‌تر درباره اقدامات تحریک‌آمیز دولت اوکراین در مناطق شرقی هشدار داده بودند.
تقابل دیپلماتیک؛ از نیویورک تا مسکو
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده روز پنجشنبه در نشست شورای امنیت که با موضوع بحران اوکراین برگزار شد با انتقاد از رفتارهای روسیه گفت که در این جلسه حاضر شده تا «از شروع یک جنگ» جلوگیری کند. من شک ندارم که پاسخ به اظهارات امروز من در اینجا انکار بیشتر از سوی دولت روسیه خواهد بود. دولت روسیه می‌تواند امروز اعلام کند که به اوکراین حمله نمی‌کند، این را به وضوح به تمام جهان بگوید و با بازگرداندن سربازان، تانک‌ها و هواپیماهای خود به پادگان‌ها و با فرستادن دیپلمات‌های خود به میز مذاکره آن را ثابت کند. بلینکن هشدار داد: «در روزهای آینده، جهان ارایه این تعهد از جانب روسیه یا سرباز زدن از آن را به خاطر خواهد آورد.» بلینکن بدون ارایه مدرکی برای گفته‌هایش توضیح داد که «اطلاعات ما به وضوح نشان می‌دهد که نیروهای روسیه در مرز اوکراین، شامل نیروهای زمینی و هواپیماها، آماده می‌شوند تا در روزهای آینده به اوکراین حمله کنند.» او جزییات سناریوی تهاجم مورد انتظار توسط اطلاعات امریکا را شرح داد که شامل حمله موشکی و بمباران اوکراین، علاوه بر حملات سایبری به موسسات حیاتی اوکراین و سپس حمله تانک‌ها و سربازان برای هدف قرار دادن اهداف اصلی، از جمله پایتخت اوکراین می‌شود.
نماینده روسیه در نشست روز پنجشنبه شورای امنیت اظهارات وزیر خارجه امریکا را «ادعاهایی بی‌پایه و اساس» خواند. سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجه روسیه همچنین از ایالات متحده خواست تا خود را در چنین موقعیت‌های نامناسبی قرار ندهد.
تقابل دیپلماتیک ایالات متحده و روسیه در روزهای اخیر اما تنها به نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد محدود نمی‌شود. روز پنجشنبه روسیه از جان سالیوان سفیر ایالات متحده در مسکو دعوت کرد تا به محل وزارت خارجه روسیه بیاید و پاسخ مکتوب روسیه را درخصوص پاسخی که امریکاییها در واکنش به پیش‌نویس‌های امنیتی مسکو ارایه کرده بودند، دریافت کند. بر اساس گزارش رسانه‌های غربی، جان سالیوان ساعت‌ها در وزارت خارجه روسیه معطل شده بود تا پاسخ‌‌های مکتوب مسکو را دریافت کند و زمانی که این پاسخ‌ها به دست او رسید، سالیوان دریافت که انتظار پیشرفت‌های دیپلماتیک چندانی در گفت‌وگوهای امنیتی با روسیه وجود ندارد.
براساس روایتی که روزنامه روسی کومرسنت از پاسخ روسیه منتشر کرده، در این متن 10 صفحه‌ای اشاره شده است که «طرف امریکایی پاسخ سازنده‌ای به اساسی‌ترین خواسته‌های روسیه در پیش‌نویس‌های امنیتی در مورد دریافت تضمین‌های امنیتی ارایه نکرده» و مسکو مجبور به پاسخگویی به این رفتارهاست. به نوشته این روزنامه، موارد اساسی مدنظر روسیه که از سوی امریکاییها رد شده شامل «متوقف شدن توسعه ناتو، کنار گذاشتن فرمول بخارست (پذیرش اوکراین و گرجستان در ناتو)، برچیده شدن زیرساخت‌های نظامی ناتو که در کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده‌اند و بازگشت ناتو به وضعیت سال 1997 میلادی» می‌شود.
در متن پاسخ روز پنجشنبه روس‌ها به ایالات متحده آمده است: «در غیاب آمادگی ایالات متحده و متحدانش برای ارایه تضمین‌های امنیتی قانونی و لازم، روسیه مجبور به پاسخگویی و اتخاذ مجموعه‌ای تدابیر نظامی و فنی است.» روس‌ها همچنین هشدار داده‌اند در صورت پیوستن ناتو به اوکراین امکان تلاش کی‌یف برای بازپس‌گیری کریمه از طریق حمله نظامی وجود دارد و این درگیری می‌تواند به تقابل نظامی میان روسیه و ناتو منجر شود.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه در نشست خبری مشترک با همتای یونانی خود درباره مذاکرات با ناتو و ایالات متحده گفت که اتحادیه اروپا و ناتو آمادگی لازم برای تضمین‌های امنیتی به روسیه را ندارند. او تاکید کرد: «خواسته‌های اصلی ما عدم گسترش ناتو، عدم استقرار تجهیزات تهاجمی در نزدیکی خاک روسیه و احترام گذاشتن به توافقی است که پیش‌تر میان روسیه و ناتو امضا شده است.»
علاوه بر این درگیری‌ها، جو بایدن رییس‌جمهور ایالات متحده که پیش‌تر از احتمال تهاجم روسیه به اوکراین در روز شانزدهم فوریه خبر داده بود، بار دیگر روز پنجشنبه اعلام کرد «احساس» او این است که روسیه «طی چند روز آینده» به اوکراین حمله خواهد کرد. بایدن گفت: «همه نشانه‌هایی که ما داریم حاکی از این است که آنها آماده وارد شدن به اوکراین و حمله به اوکراین هستند. ریسک وقوع آن بسیار بالاست. همچنان مسیر رفتن به سمت دیپلماسی وجود دارد، اما من برنامه‌ای برای دیدار با پوتین ندارم.»
پیش‌تر روز چهارشنبه دولت روسیه، معاون سفیر امریکا در مسکو را نیز اخراج کرده بود.
ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه روز جمعه پس از دیدار با الکساندر لوکاشنکو، رییس‌جمهور بلاروس به این ادعاهای طرف غربی واکنش نشان داد و اعلام کرد: رزمایش نیروهای روس در نزدیکی مرز با اوکراین و رزمایش‌هایی که بلاروس انجام می‌دهد کاملا صلح‌آمیز است، «اهدافی کاملا دفاعی دارد» و «هیچ‌کس را تهدید نمی‌کند.» پوتین همچنین تاکید کرد: اتحاد میان روسیه و بلاروس از هر زمانی قوی‌تر است و دو طرف روز جمعه درباره مسائل متعددی از جمله «گسترش حضور نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای اتحاد روسیه و بلاروس» گفت‌وگو کرده‌اند.
تنش نظامی در شرق اوکراین
تقابل نظامی میان جداییطلبان روس و نیروهای اوکراینی یک اتفاق روزمره در شرق اوکراین است و مردم محلی به درگیری‌های محدود میان آنها عادت دارند، اما روز پنجشنبه مجموعه‌ای از اتفاقات باعث شد، نگرانی‌ها درباره احتمال گسترش سطح درگیری‌ها به‌طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کند. به گزارش نیویورک‌تایمز، روز پنجشنبه دولت اوکراین با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که یک گلوله توپ شلیک شده از سوی نیروهای جدایی‌طلب به دیوار یک مهدکودک برخورد کرده و باعث زخمی شدن سه نفر از معلمان این مهدکودک شده است. بر اساس این بیانیه، هیچ کودکی در این حمله آسیب ندیده و اتفاق مذکور کشته‌ای برجای نگذاشته اما همزمان ساختمان یک دبیرستان در آن نزدیکی نیز آسیب دیده است. تادیا پودیکای، مدیر این مهدکودک می‌گوید: «ابتدا یک صدایی شبیه به صدای سوت شنیدیم و بعد ناگهان صدای انفجار آمد. معلم‌ها برای اینکه از بچه‌ها محافظت کنند آنها را به یک نقطه امن در ساختمان مدرسه بردند و تلاش کردند آنها را با داستان گفتن سرگرم کنند تا والدین بیایند و بچه‌های‌شان را تحویل بگیرند.» به گفته ارتش اوکراین، دو سرباز و یک زن هم که در کنار یک ایستگاه اتوبوس در آن نزدیکی حضور داشتند، زخمی شده‌اند.
کارشناسان ماهیت تبادل آتش توپخانه‌های دو طرف در روز پنجشنبه را در مقایسه با ماه‌های اخیر «غیرعادی» توصیف می‌کنند. ماریا زولکینا، تحلیلگر سیاسی اوکراینی در این باره می‌گوید: «حجم آتش و هماهنگ بودن توپخانه جداییطلبان در حمله به مواضع خاص، نشان می‌داد که این حملات از پیش برنامه‌ریزی شده و هدفمند بوده و نمی‌توان آن را اتفاقی روتین دانست.»
ایالات متحده می‌گوید: روسیه نزدیک به 150 هزار نظامی خود را در نزدیکی مرزهای اوکراین مستقر کرده و به دنبال بهانه‌ای است تا وارد خاک اوکراین شود. بر اساس ادعای امریکاییها، این ورود به خاک اوکراین ممکن است در چارچوب نیروهای حافظ صلح باشد. برخی مقام‌های امریکایی، حجم نیروهای روسی را تا 190 هزار نفر نیز تخمین زده‌اند. مایکل کارپنتر، سفیر امریکا در سازمان امنیت و همکاری اروپا روز جمعه گفت که «برآوردهای ما نشان می‌دهد حجم نیروهای روسی در مرزهای این کشور چیزی بین 169 هزار تا 190 هزار است.»
بر اساس اعلام وزارت دفاع اوکراین، حملات توپخانه‌ای نیروهای جدایی‌طلب صبح روز پنجشنبه آغاز شد و تا عصر همان روز ادامه داشت. همچنین ارتش اوکراین 47 مورد نقض آتش‌بس را در حداقل 25 نقطه مختلف از جمله در دو شهر استانیتسیا لوهانسکا و پوپاسنا گزارش کرده است. شدت این درگیری‌ها به اندازه‌ای بوده که ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهور اوکراین فورا عازم مناطق جنگی شده و دستور برخورد شدید با مهاجمان را صادر کرده است.
مقام‌های امریکایی، مجموعه اتفاقات روز پنجشنبه در شرق اوکراین را نشانه‌ای از دردسرهای آینده می‌دانند. لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده که در بروکسل به‌سر می‌برد با اشاره به این درگیری‌ها گفت که «ما پیش‌تر هشدار داده بودیم که ممکن است روسیه برای توجیه اقدام نظامی احتمالی خود کارهایی انجام دهد.» آستین تاکید کرد: «تحولات شرق اوکراین را به دقت زیر نظر داریم.»
تحلیلگران غربی، حوادث کنونی در شرق اوکراین را تکرار سناریویی می‌دانند که روسیه در سال 2008 و پیش از حمله به گرجستان پیاده کرد. روزنامه واشنگتن‌پست در این باره می‌نویسد: «در سال 2008، روسیه زمانی به گرجستان حمله کرد که تقابل نظامی میان جداییطلبان در منطقه اوستیای جنوبی و دولت گرجستان شدت گرفته بود.»
دیمیتری کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین روز جمعه این اقدامات را نقض شدید آتش‌بس توصیف کرد و زلنسکی حملات توپخانه‌ای را کاری «تحریک‌آمیز» به منظور برانگیختن واکنش اوکراین دانست.
واکنش مقام‌های روس اما متفاوت بود. دمیتری پسکوف، سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه روز جمعه اعلام کرد که مسکو پیش‌تر بارها درخصوص نزدیک شدن بیش از حد نیروهای اوکراینی به منطقه آتش‌بس هشدار داده بود و این نزدیکی را عامل تشدید تنش‌ها و درگیری‌ها می‌داند. پسکوف همچنین ابراز امیدواری کرد که کشورهای غربی جلوی اقدامات تحریک‌آمیز و تهاجمی دولت اوکراین را بگیرند.
جداییطلبان روس‌تبار نیز ادعا می‌کنند حملات توپخانه‌ای بامداد روز پنجشنبه و ابتدا از جانب نیروهای ارتش اوکراین آغاز شد. لئونید پاسچنیک، رهبر جداییطلبان در شهر لوهانسک در این باره در توییتر نوشت: «نظامیان اوکراینی بامداد پنجشنبه شروع به توپ‌باران مناطقی کردند که غیرنظامیان در آن ساکن بودند.»
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه از امتناع کی‌یف از مذاکره مستقیم با رهبران جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک برای پایان دادن به درگیری‌ها در دونباس ابراز تاسف کرد و نسبت به گزارش‌ها درباره افزایش چشمگیر گلوله باران‌ها در این منطقه ابراز نگرانی کرد. لاوروف در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با نیکوس دندیاس، همتای یونانی خود نگرانی روسیه را در مورد «افزایش شدید گلوله باران» در منطقه مذکور «با استفاده از تسلیحات ممنوع شده در توافقات مینسک» ابراز کرد. او همچنین اوکراین را متهم کرد به اینکه نمی‌خواهد بحران را حل کند و «گفت‌وگوی مستقیم با دونتسک و لوهانسک انجام دهد.»
«جنگ نمی‌شود اما اگر بشود فاجعه خواهد بود»
روز جمعه و با آغاز کنفرانس امنیتی مونیخ نیز مساله اوکراین یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های اظهارنظر عالی‌ترین مقام‌های بین‌المللی بود. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد درباره این بحران گفت: «هنوز ارزیابی ما این است که جنگ اتفاق نخواهد افتاد اما اگر جنگی رخ دهد، نتایج آن فاجعه‌بار خواهد بود.» دبیرکل سازمان ملل افزود: «اغلب از من پرسیده می‌شود آیا در شرایط جنگ سرد جدیدی هستیم؟ پاسخ من این است که تهدیدات علیه امنیت جهانی پیچیده‌تر و احتمالا بالاتر از آن دوره هستند.» او در ادامه بر لزوم حل بحران اوکراین تاکید کرد و گفت: «نبود ارتباطات و اشتباه محاسباتی می‌تواند یک حادثه کوچک میان قدرت‌ها را به آسیبی غیر قابل محاسبه و خارج از کنترل تبدیل کند.» گوترش گفت: «با توجه به استقرار نیروهای روسیه پیرامون مرزهای اوکراین، عمیقا بابت افزایش تنش و گمانه‌زنی‌ها درباره درگیری نظامی در اروپا نگران هستم. چنین اتفاقی فاجعه‌بار خواهد بود.»
کامالا هریس، معاون رییس‌جمهوری امریکا در این نشست، ایالات متحده را نمایندگی می‌کند و نانسی پلوسی رییس مجلس نمایندگان و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه امریکا او را همراهی می‌کنند. کامالا هریس روز جمعه و پس از حضور در مونیخ اظهار کرد که اگر روسیه بخواهد به اوکراین حمله کند واکنش متحد غرب و ایالات متحده «سختگیرانه و شدید» خواهد بود. آنتونی بلینکن هم به شدت اظهار نگرانی کرد که روسیه پا در مسیر یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک نمی‌گذارد.
ویر خارجه آلمان نیز روز جمعه روسیه را به تهدید امنیت اروپا متهم کرد و گفت: درخواست‌های مسکو یادآور دوران جنگ سرد است. به گزارش خبرگزاری فرانس۲۴، آنالنا بربوک، وزیر امورخارجه آلمان این اظهارات را در آستانه دیدار رهبران غربی در کنفرانس امنیتی مونیخ مطرح کرد که قرار است عمدتا به مساله اوکراین اختصاص داشته باشد. بربوک گفت: مسکو باید «اقداماتی جدی در راستای تنش‌زدایی» از خود نشان دهد. این مقام آلمانی در بیانیه‌ای گفت: روسیه با استقرار بی‌سابقه نیروهایش در مرز اوکراین و درخواست‌هایی (از جنس دوران) «جنگ سرد» دارد، اصول بنیادین نظم صلح اروپا را به چالش می‌کشد. او همچنین تهدید کرد همه گزینه‌ها علیه روسیه از جمله متوقف کردن پروژه نورد استریم 2 روی میز است.
دیدگاه تان را بنویسید