احتمال بروز یک فاجعه انسانی با تغییر رویکرد مسکو در اوکراین

پیشروی کند نیروهای نظامی روسیه در خاک اوکراین و ناتوانی مسکو در کسب یک پیروزی سریع و قاطعانه، نگرانی‌ها در خصوص احتمال استفاده ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه از روش‌هایی به مراتب خشونت‌بارتر را افزایش داده است و نشانه‌ها از عملی شدن این تغییر روش می‌گویند.روز سه‌شنبه، اول مارس، در پنجمین روز تجاوز نظامی روسیه به اوکراین و در حالی که روس‌ها هنوز نتوانسته بودند به اهداف اصلی مدنظر خود در میدان نبرد دست پیدا کنند، نشانه‌های تغییر تاکتیک روسیه بیش از پیش نمایان شد.

به گزارش روزنامه اعتماد، اهداف غیرنظامی بیشتر از روزهای اولیه نبرد هدف گرفته می‌شد، بمباران شهرها و حجم نیروهای عملیاتی به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرد و استفاده از تسلیحات سنگین و مرگبارتر جایگزین بمباران محدود اولیه شد. مارک گالئوتی، تحلیلگر امور نظامی بریتانیایی در خصوص تاکتیک هجومی جدید نیروهای روسیه به «مسکو تایمز» روزنامه منتقد دولت روسیه گفته است: «روس‌ها در حال کنار گذاشتن شیوه اولیه هستند و جنگیدن را به روشی پی می‌گیرند که از ابتدا برای آن آموزش دیده بودند؛ آنها ابتدا هر منطقه‌ای را به شدیدترین وجه بمباران می‌کنند، سپس نیروهای‌شان را همزمان با بمباران شدید برای محاصره می‌فرستند و در انتها وارد شهر می‌شوند.» به گفته او، «اصلی‌ترین نشانه این تغییر روش، استفاده بسیار بسیار گسترده‌تر از شیوه بمباران و موشک‌باران و سایر ابزارهای ضربه زدن از راه دور است که در دو روز اخیر دیده می‌شود.» گالئوتی معتقد است یک باور اشتباه و همه‌گیر در برنامه‌ریزی اولیه فرماندهان نظامی روس وجود داشت که در اوکراین دولتی «نامشروع و غیرمردمی» بر سر کار است که در نتیجه آن به محض ورود روس‌ها به خاک این کشور دولت فرو می‌پاشد و مقاومت جدی و قابل توجهی پیش روی نیروهای روس وجود نخواهد داشت.همزمان با این تغییر تاکتیک، اعتراضات ضد جنگ در روسیه نیز ادامه دارد. الکسی ناوالنی، منتقد زندانی کرملین، از روس‌ها خواسته است تا تظاهرات روزانه علیه عملیات نظامی مسکو در اوکراین برگزار کنند. وی از مردم خواسته است که هر روز ساعت ۱۹ و آخر هفته‌ها ساعت ۱۴ به بیرون بروند و علیه جنگ اعتراض کنند. جنبش ناوالنی پیش از این در اعتراض به تهاجم روسیه به همسایه خود، خواستار یک کارزار نافرمانی مدنی شده بود. ناوالنی، برجسته‌ترین مخالف ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه سال گذشته پس از بازگشت از آلمان به روسیه به زندان افتاد.نتایج تغییر تاکتیک روس‌ها به مرور پدیدار شد. پیشروی آنها در بعدازظهر روز سه‌شنبه و روز چهارشنبه به صورت محسوسی نسبت به روزهای قبل بیشتر بود و آنها علاوه بر تکمیل محاصره چند شهر مهم، مدعی شدند که شهرهای مهمی از جمله خرسون را در اختیار گرفته‌اند. در شمال شرق، حلقه محاصره شهرهای خارکیف و چرنی‌یف تنگ‌تر شد و در شمال حملات علیه پایتخت اوکراین بیشتر شده است. در ادامه به تفکیک بررسی وضعیت نبرد در این مناطق می‌پردازیم. 

جبهه جنوب اوکراین؛ جبهه موفقیت روس‌ها

بیشترین موفقیت برای ارتش روسیه در جبهه جنوب به دست آمده است. این بخش از نیروهای روسی که از شبه جزیره کریمه وارد خاک اوکراین شده‌اند و در جبهه‌ای به طول 400 مایل از بندر اودسا تا شهر ماریوپول در حال جنگ هستند، روز گذشته اعلام کردند، توانسته‌اند کنترل شهر مهم خِرسون را در اختیار بگیرند. مقام‌های اوکراینی این ادعای روسیه را رد می‌کنند. آنها می‌گویند با اینکه شهر خرسون با جمعیت بیش از 300 هزار نفر کاملا محاصره شده و تلفات زیادی به نظامیان و غیرنظامیان شهر وارد آمده، اداره شهر هنوز دست اوکراینی‌هاست. گنادی لاگوتا از مقام‌های ارشد شهر خرسون در کانال تلگرامی خود نوشته است: «وضعیت شهر اصلا خوب نیست، غذا و داروی مردم رو به پایان است، تعداد زخمی‌ها زیاد شده و امکانات لازم جهت رسیدگی به آنها وجود ندارد.»اگر خرسون تصرف شود، اولین شهر بزرگ اوکراین خواهد بود که به‌طور کامل به دست نیروهای روسیه می‌افتد. حملات علیه شهر اودسا به ‌شدت ادامه دارد، ملیتوپول همچنان بمباران می‌شود و ماریوپول که از روز سه‌شنبه دسترسی‌اش به برق قطع شده، تحت محاصره نیروهای روس در حال مقاومت در برابر تلاش مهاجمان به منظور ورود به شهر است.مارک هرتلینگ، ژنرال امریکایی بازنشسته و فرمانده پیشین نیروهای امریکایی در اروپا درباره پیشروی روس‌ها در جبهه جنوب به سی‌ان‌ان می‌گوید: «روش آنها از روز سه‌شنبه تغییر کرده و بیم وارد آمدن خسارت‌های شدید انسانی وجود دارد اما به‌رغم پیشروی‌های گسترده نیروهای روس در مناطق جنوبی باید به یک نکته اشاره کرد. آنها با چند شهر چند صدهزار نفری و تعدادی شهر و روستای کوچک‌تر مواجه هستند. در جنوب نیروهای آنها از اودسا تا ماریوپول گسترده شده‌اند. حتی اگر تمامی 190 هزار نظامی روس نیز در جبهه جنوب حضور داشتند، این تعداد نیرو برای کنترل شهرهای بزرگ کافی نبود و این یعنی آنها حتی در صورت پیشروی، در ادامه با مشکلات بزرگی مواجه خواهند شد.» به گفته او، طولانی شدن خطوط تدارکاتی روس‌ها یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های طرح نظامی روسیه است و انتشار اخبار و ویدیوهایی مبنی بر دزدی سربازان از مغازه‌ها و خاموش شدن وسایل نقلیه نشان می‌دهد روس‌ها در حوزه لجستیکی با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند.مقامات اوکراین روز چهارشنبه اعلام کردند که بندر ماریوپول در جنوب شرقی این کشور زیر آتش سنگین نظامیان روس قرار دارد. بنا به همین گزارش امکان تخلیه مجروحان از ماریوپول به دلیل گلوله‌باران ممتد شهر وجود ندارد.شهردار ماریوپول در گفت‌وگو با تلویزیون اوکراین گفت: «ما می‌جنگیم و از دفاع از سرزمین مادری‌مان دست نمی‌کشیم.»

جبهه شمال شرق اوکراین؛ محاصره و بمباران

بر اساس گزارش مقام‌های اوکراینی، در شمال شرق توجه اصلی روس‌ها به تنگ‌تر کردن حلقه محاصره دو شهر خارکیف و چرنی‌یف معطوف است. آنها توانسته‌اند با شکستن خطوط اولیه دفاعی نیروهای اوکراین در خارکیف پیشروی کنند و در حال حاضر با بمباران شدید مناطق مختلف شهر از جمله ساختمان‌های دولتی و ساختمان‌های مسکونی، ارتش اوکراین را به تسلیم وادارند. روز گذشته یک انفجار بزرگ در مرکز شهر خارکیف، دومین شهر بزرگ اوکراین، یک ساختمان اداری را ویران کرد و حداقل هفت نفر را کشت. شهردار این شهر به یک ایستگاه تلویزیونی محلی گفته است که حمله دیگری در یک محله مسکونی در خارکیف یک بیمارستان را ویران کرده و چندین کشته و زخمی برجای گذاشت. در چرنی‌یف نیز هرچند بخشی از نیروهای محاصره‌کننده از نیروهای اصلی روسیه در این محور جدا شده‌اند تا به مهاجمان کی‌یف بپیوندند، اما بخشی از نیروهای کمکی اعزام شده از شهر بولوگراد روسیه به چرنی‌یف رسیده‌اند تا فشارها برای تسخیر کامل شهر افزایش پیدا کند.

جبهه شمال؛ ماموریت مبهم مهاجمان کی‌یف

اصلی‌ترین هدف نظامی روسیه در حمله به اوکراین را می‌توان تسخیر پایتخت دانست. روز سه‌شنبه کمپانی مکسار با استناد به تصاویر ماهواره‌ای گزارش داد که کاروانی 64 کیلومتری از خودروها و تجهیزات زرهی از جاده‌ای در شمال کی‌یف به سوی پایتخت اوکراین در حرکت است. کارشناسان هنوز در خصوص اهداف اصلی این کارزار نظامی تردید دارند اما متفق‌القولند که رسیدن این کاروان به پایتخت اوکراین خطر بزرگی برای مدافعان کی‌یف محسوب می‌شود.متیو بولیگ، کارشناس نظامی اندیشکده چتم هاوس در این خصوص به روزنامه نیویورک‌تایمز گفته است: «اینها نشانه‌هایی از گذار روسیه به فازی جدید در تهاجم نظامی به اوکراین است. در این فاز، شیوه‌های جنگی بسیار خشن، بدون تدبیر و ملاحظه‌کاری به کار گرفته خواهد شد تا طرف اوکراینی مجبور به تسلیم شهر شود.محدودیت‌های نظامی اوکراین در هدف قرار دادن این کاروان نظامی نیز مورد توجه قرار گرفته است. اوکراینی‌ها ترجیح داده‌اند تمرکز خود را به دفاع از مناطق پیرامونی کی‌یف و خود شهر معطوف کنند و تاکنون تلاشی برای هدف قرار دادن این کاروان بزرگ انجام نداده‌اند. خطر اضافه شدن نیروهای بلاروس به روس‌ها در این جبهه جدی است. وزارت دفاع اوکراین می‌گوید شواهدی در اختیار دارد که نشان می‌دهد بلاروس، متحد روسیه در حال آماده شدن برای اعزام نیرو به اوکراین است. در بیانیه این وزارتخانه که بامداد چهارشنبه در فیس‌بوک منتشر شد، آمده است که نیروهای بلاروس در نزدیکی مرز شمالی اوکراین متمرکز شده‌اند و برای نبرد آماده‌اند. این بیانیه اضافه می‌کند که طی ۲۴ ساعت گذشته، طبق یافته‌های اطلاعاتی، فعالیت هواپیماها به‌طور قابل توجهی زیاد شده است.

سرنوشت مبهم دور دوم گفت‌وگوها

برخی منابع در روسیه خبر داده‌اند که احتمالا دور دوم گفت‌وگوهای روسیه و اوکراین ادامه دارد و ممکن است هیات‌های اوکراین و روسیه بار دیگر با یکدیگر ملاقات کنند. اسپوتنیک گزارش داد، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز چهارشنبه گفته است که «واقعا جو خاصی از اطلاعات متناقض وجود دارد. اما من به شما خواهم گفت امروز بعدازظهر احتمالا عصر، هیات ما در محل، منتظر مذاکره‌کنندگان اوکراینی خواهد بود.» در مقابل میخاییلو پودولیاک، مشاور رییس‌جمهوری اوکراین به خبرگزاری رویترز گفته است که مذاکرات بیشتر با روسیه در حال بررسی است و به یک «برنامه اساسی» نیاز است. پودولیاک در پاسخ به سوالی درباره تاریخ برگزاری دور دوم مذاکرات از زمان حمله روسیه گفت: «در حال حاضر این موضوع مورد بحث است و نیاز به دستور کار اساسی داریم.» تا زمان انتشار این گزارش هنوز دیداری میان هیات‌ها برگزار نشده است.