بازی روسیه با کارت ایران در اوکراین/ مسکو تقصیر شکست مذاکرات را برعهده می‌گیرد؟

مذاکره در تهران، کارشکنی در وین؛ این دو عبارت خلاصه‌ای از وضعیت تلاش‌ها برای احیای برجام پس از 11 ماه ماراتن مذکراتی میان ایران و 1+4 و ایالات متحده است.

به گزارش روزنامه اعتماد، از مذاکره‌کنندگان ایران تا روسای هیات‌های اروپایی و ایالات متحده به علاوه چین و روسیه همه بر در دسترس بودن توافق اتفاق‌نظر دارند اما به نظر می‌رسد که هرچه تلاش‌ها برای کاستن از اختلاف میان ایران و ایالات متحده به حصول نتیجه نزدیک‌تر می‌شود، بازیگران دیگر این صحنه بر تلاش برای استفاده از کارت ایران در مسائل فیما بین خود با دیگر طرف‌های برجامی می‌افزایند.

درحالی‌که روسای هیات‌های مذاکره‌کننده سه کشور اروپایی وین را ترک کرده‌اند، انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در وین رایزنی‌ها با روسای هیات‌های ایران، امریکا را ادامه می‌دهد و البته این‌بار به دلیل مواضع ناگهانی روسیه دو دستورکار را پیگیری می‌کند: کاستن از اختلاف تهران و واشنگتن و تلاش برای یافتن راهی به منظور پاسخگویی به مطالبه جدید روسیه از ایالات متحده. هرچند که در 48 ساعت گذشته، مقام‌های رسمی ایران درباره اخبار پیرامون مطالبه روسیه از امریکا سکوت اختیار کرده‌اند اما سخنان سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه درباره درخواست ضمانت کامل از ایالات متحده برای مصونیت کامل تحریمی در تمامی حوزه‌های کار تجاری و اقتصادی با ایران به تایید رسیده و البته عصر روز یکشنبه آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده هم به این درخواست پاسخ منفی داد. 

بلینکن در مصاحبه‌ای با شبکه «سی‌بی‌اس» درخواست همتای روس خود را بی‌ربط خوانده و اعلام کرد که تحریم‌های وضع‌شده علیه روسیه و تلاش‌ها برای احیای برجام موضوعاتی «کاملا متفاوت» هستند و «هیچ ربطی به هم ندارند.»  بلینکن در ادامه ادعا کرد که خروج امریکا از برجام یک اشتباه بود که باعث شد کنترل برنامه هسته‌ای ایران از دست خارج شود و اگر راهی برای یک توافق موثر هسته‌ای وجود داشته باشد، به نفع امریکا و حتی خود روسیه است تا جلوی تولید بمب هسته‌ای توسط ایران گرفته شود یا حداقل، توانایی ایران برای تولید سریع بمب هسته‌ای تضعیف شود. (ایران هرگونه ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای خود را رد کرده است و تا پیش از خروج امریکا از برجام در سال 2018 میلادی، 15 گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران صحه گذاشته بود.)  وزیر خارجه امریکا در ادامه این گفت‌وگو گفت: به‌رغم روابط غرب با روسیه بر سر تهاجم نظامی مسکو به اوکراین، منافع روسیه و امریکا در احیای برجام کماکان به قوت خود باقی است. بلینکن در پاسخ به پرسشی پیرامون چشم‌انداز به ثمر رسیدن مذاکرات جاری در وین، ضمن «نزدیک» خواندن آن گفت: «چندین مساله بسیار چالش‌برانگیز» وجود دارند که موفقیت در مذاکرات منوط به حل آنهاست.

بلینکن همچنین درباره زندانیان دوتابعیتی امریکا در ایران و آنچه ادامه تهدیدهای علیه شهروندان امریکایی خواند، گفت: در این زمینه‌ها نیز مذاکراتی موازی انجام می‌شود که خارج از مذاکرات برجام است. امریکا همه تلاش خود را برای آزادی زندانیان دوتابعیتی که در ایران بازداشت شده‌اند، انجام خواهد داد. به گزارش «اعتماد»، درحالی‌که مذاکرات میان هیات‌های روسیه و ایالات متحده در وین برای حل اختلاف ادامه دارد باید دید که مسکو تا کجا حاضر به پافشاری بر مطالبه جدید از ایالات متحده است و آیا حاضر است مسبب پروسه شکست تلاش‌ها برای احیای برجام باشد؟ 

بوی بهبود از مذاکرات گروسی در تهران 

درحالی‌که اقدام روسیه عملا به کند شدن روند مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده تبدیل شده است، اخبار منتشرشده درباره دستاوردهای سفر رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران بسیار مثبت بود و نشان از قرار گرفتن دو طرف در مسیری مشخص برای حل‌وفصل اختلاف‌های پادمانی داشت. اختلاف‌هایی که رافائل گروسی در جمع خبرنگاران در تهران تایید کرد که حل‌وفصل آنها تاثیر مستقیمی بر موفقیت در پروسه احیای برجام در چندماه آتی خواهد داشت. گروسی پس از بازگشت از تهران در فرودگاه وین به پرسش‌های خبرنگاران درباره دستاوردهای سفرش پاسخ داده و گفت: بیانیه مشترک با ایران چراغ راهنمایی برای کار در سه ماه آینده خواهد بود. در گذشته در بعضی مواقع موفق بودیم و بعضی مواقع موفق نبودیم اما باید به کارمان ادامه بدهیم. به روشنگری و شفافیت بیشتر ادامه خواهیم داد. گروسی با اشاره به دیدارش با حسین امیرعبداللهیان گفت: من با وزیرخارجه ایران گفت‌وگوی موفقی داشتم و فکر می‌کنم او قصد دارد برای انجام مذاکرات پایانی به وین سفر کند اما این را باید از خود او بپرسید چرا که من مذاکرات را دقیقه به دقیقه دنبال نمی‌کنم. بحث پادمان‌ها سیاسی حل نمی‌شود و من این کار را نمی‌کنم و به همین دلیل من به کارم ادامه می‌دهم. چیزی که هست و در بیانیه مشترک آمده است یک راه‌حل تصنعی نیست. آنها باید ما را تنها بگذارند تا با کمک کارشناسان دپارتمان‌ها به کارمان برسیم.

وی درباره نظارت‌های آژانس از تاسیسات سانتریفیوژ ایران در کرج گفت: ما می‌دانیم این تاسیسات کجاست و چندین بار از آن بازدید کردیم. دوربین‌های خودمان را هم در آنجا نصب کردیم. ضبط داده‌ها انجام می‌شود و اگر بازگشتی به برجام باشد داده‌ها در اختیار آژانس قرار می‌گیرد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه داد: از وقتی که توافق مربوط به برجام شروع به اجرا شود، تعهد آنهاست که اطلاعات در اختیار ما قرار گیرد اما اینکه دقیقا چه زمانی شود، مشخص نیست. لزوما در پایان مذاکرات هم نیست اما این مساله هم در برجام مشخص می‌شود. گروسی در پاسخ به اینکه شما قبلا می‌گفتید آژانس به خاطر محدودیت‌هایی که ایجاد شده کور شده است، افزود: تا وقتی همه قابلیت‌های خودمان که معتقدیم باید داشته باشیم را نداشته باشیم در وضعیت دشواری هستیم. اما می‌گویم که شرایط در حال تحول است و داریم به شرایط بهتر همکاری با ایران وارد می‌شویم. من انتظار جو همکاری بهتری دارم. بررسی اطلاعات داده‌ها چندماهی ‌وقت می‌برد. اما ظرف چند روز هم انجام‌شدنی نیست. قطعا بازبینی این تصاویر بیش از یک ماه زمان می‌برد. ما چیزهایی را می‌بینیم که شاید برای کارشناسان ما سوال‌برانگیز باشد.

مدیر کل آژانس افزود: توضیحاتی که به من داده شده شاید قانع‌کننده نبود چون می‌خواستیم پاسخ روشن داشته باشیم اما چیزی که آنجا نیست را نمی‌توانیم ثابت کنیم، اما تردید ما هم در جای خود هست. نمی‌شود اسم این وضعیت را رضایت‌بخش یا غیررضایت‌بخش دانست. شرایط همینی است که هست. گروسی در پاسخ به اینکه در پایان پروسه‌ای که برای حل‌وفصل مسائل گفتید اگر به نتیجه نرسید فرآیند پایان می‌یابد، گفت: خیر، پروسه ادامه دارد تا به نتیجه رضایت‌بخش یا نتیجه متفاوت برسیم. بله مهلت مصنوعی برای این مساله وجود ندارد، یعنی اینکه بگوییم تا عید پاک باید به نتیجه برسیم چنین چیزی نیست و این قابل پیش‌بینی نیست. وی در پاسخ به اینکه یعنی تا پایان ژوئن به نتیجه می‌رسید، گفت: اینکه بخواهیم توافق‌های دیگری را به توافق نهایی اضافه کنیم به کسانی دیگر بستگی دارد که بخواهند توافق‌های دیگری را به آن اضافه کنند. در این مقطع می‌توانم بگویم الان هرچیز که گفته می‌شود گمانه‌زنی است و باید اجازه دهید تا پیش رویم. اینکه من از روند همکاری با ایران در آینده چه پیش‌بینی‌ای دارم ارزشی در این مقطع ندارد. من وظیفه دارم که در این مقطع پیش بروم که مثل‌ بازی ‌بیلیارد است. اما معتقدم باید روی کارمان تمرکز کنیم تا ببینیم چطور می‌شود نتیجه گرفت. اینکه در نهایت پرونده بسته می‌شود یا نه به مذاکره‌کنندگان برجام برمی‌گردد نه من.

استقبال آژانس از تقویت همکاری‌ها با ایران 

عصر روز گذشته «محمدرضا غائبی» سرپرست نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پی انتشار گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد موافقتنامه پادمان ان.پی.تی با ایران توضیحاتی داده و گفت: «گزارش جدید که به‌روزرسانی معمول آژانس برای ارایه به نشست فصلی شورای حکام که فردا آغاز خواهد شد، است، ضمن تکرار برخی موضوعات فنی موجود بین ایران و آژانس، دربردارنده برخی تحولات مثبت و استقبال از پیشرفت و تقویت همکاری‌ها بین ایران و آژانس در حل مسائل باقیمانده پادمانی، از جمله بیانیه همکاری مشترک روز گذشته بین مدیرکل آژانس و رییس سازمان انرژی اتمی و نیز اعلام خروج یکی از مکان‌های ادعایی از لیست موضوعات باقیمانده پادمانی از دستورکار آژانس در مقطع کنونی است. طبق گزارش آژانس «در پی رایزنی‌های سازنده بین مدیرکل و معاون رییس‌جمهور ایران و رییس سازمان انرژی اتمی ایران در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱، ایران و آژانس توافق کردند تا به کار روی موضوعات باقی‌مانده پادمانی با هدف حل آنها را ادامه دهند. بدین منظور، همچنین توافق شد که ایران و آژانس یکسری تبادل اطلاعات و ارزیابی‌ها از جمله از طریق جلسات کارشناسان انجام دهند.» آژانس اعلام کرده که در حال حاضر به این جمع‌بندی رسیده که در مورد یکی از مکان‌های ادعایی دیگر سوالی ندارد و این مکان الان دیگر یک موضوع باقیمانده پادمانی محسوب نمی‌شود. بخش دیگری از گزارش جدید به موضوع بیانیه مشترک روز گذشته بین ایران و آژانس اختصاص دارد که ذیل آن مدیر کل از بیانیه مشترک توافق‌شده با معاون رییس‌جمهور ایران برای حل‌و‌فصل سایر موضوعات باقیمانده پادمانی در قالب یک برنامه زمانی استقبال کرده است.»