تلاش ۴ میانجی‌گر جهانی برای صلح در اوکراین و انگیزه‌های آنها

روزنامه گاردین در تحلیلی در خصوص تلاش‌های برخی رهبران جهان در راستای میانجی‌گری برای متوقف شدن جنگ روسیه در اوکراین و انگیزه‌های آنها نوشت:

به گزارش ایسنا، «پس از موج اول میانجی گری‌ها به رهبری امانوئل ماکرون و اولاف شولتس، رهبران فرانسه و آلمان، گروه جدید دیگری از مقامات از زمان حمله روسیه به اوکراین به پشت میز بلند ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه رفتند، یا دست کم تلاش کردند در این مناقشه با گفت‌وگوی تلفنی مداخله کنند.

این گروه اخیرا شامل نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی در امارات متحده عربی و هم اکنون نارندرا مودی، نخست وزیر هند هستند.

همه این طرف‌ها از مداخلات و طیف‌های مختلف بی‌طرفی خود در قبال این جنگ دفاع کرده و می‌گویند که این وضعیت آنها را در موقعیت خوبی قرار می‌دهد تا به عنوان واسطه‌های صادق عمل کنند. در مقابل، منتقدان آنها می‌گویند که این تلاش برای صلح‌سازی برگ انجیری است که برای آنکه آنها پشت آن ورشکستگی اخلاقی را پنهان کرده و حفظ روابط تجاری عمیقشان با روسیه را که هنوز هم یک پیروز بالقوه در این آزمایش قدرت است، توجیه ‌کنند.

اسرائیل

سفر بنت به مسکو در روز شنبه غافلگیر کننده ترین و جنجالی ترین سفر بود. او ظاهراً قبل از  شکستن تعطیلات "شبات" برای انجام دیداری سه ساعته با پوتین و سفر به برلین برای گزارش دادن به شولتس، با ماکرون و جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، مشورت کرد. همچنین در  قبال این سفر به اردوغان هشدار داده شد زیرا او باید از حریم هوایی ترکیه استفاده می‌کرد.

از زمان این دیدار، بنت دو بار با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، صحبت کرده و قرار است دوباره با پوتین صحبت کند. یائیر لاپید، وزیر امور خارجه وی، برای دیدار با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در لیتوانی، به این کشور سفر کرد که نشان می‌دهد او ممکن است پیشرفت‌هایی داشته باشد. بنت که از ژوئن نخست‌وزیر شد تازه‌کار است، اما زیو الکین، چهره کهنه‌کار مرتبط با دیدارهای بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق اسرائیل با پوتین از سال ۲۰۰۹ به بعد، او را همراهی ‌کرد و بر اساس گزارش‌های اسرائیل، مقامی است که طولانی‌ترین زمان را با پوتین سپری کرده است.

اما دیدار بنت مورد حمله داخلی کسانی قرار گرفت که از اینکه اسرائیل در واقع تصمیم گرفته است با جلوگیری از ارسال تسلیحات به اوکراین، بی‌طرف بماند، خشمگین شده است. خود زلنسکی در ابتدا شکایت کرد: «احساس نمی‌کنم بنت در پرچم ما پیچیده شده باشد.»

موضع اولیه او نیز واشنگتن را ناراضی کرد، اما زمانی که بنت متقاعد شد از قطعنامه طرح شده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دوم مارس در محکومیت روسیه حمایت کند این خشم کاهش یافت.

اسراییل انگیزه‌هایی برای ماندن در کنار روسیه دارد. اگر بتواند مسکو را در قبال عدم امضای احیای توافق هسته‌ای با ایران  که در حال حاضر مذاکراتش در وین نزدیک به اتمام است، متقاعد کند، این یک پیروزی دیپلماتیک برای رژیمی خواهد بود که مدت‌ها با آن مخالفت کرده است. اسرائیل همچنین به روسیه برای حفظ توافقی در داخل سوریه که به آن اجازه حمله به مواضع ایران را می‌دهد نیاز دارد.

اخیرا یوری میسگاو در مقاله‌ای تند برای روزنامه اسرائیلی هاآرتص شکایت کرده و نوشت: "ما روی پوست تخم مرغ راه می‌رویم، و نگران توهین به شرف باد کرده ولادیمیر پوتین هستیم […] حتی بنت برای پذیرفتن یک گفت‌وگوی تلفنی طولانی با او از یک جلسه بیرون رفت. بهانه‌اش این بود که این تلاش او شامل "تلاش‌های میانجی‌گری" از سوی اسرائیل است. اسراییل به‌جای قطع تلفن روی یک دیکتاتور بی‌رحم و روان‌پریش، مانند یک دولت مشتری روسیه و تقریباً یک متحد عمل می‌کند."

آلون لیل، مدیر کل سابق وزارت امور خارجه اسرائیل، به همان اندازه گزنده حرف زد. او پرسید: آیا قضیه این است که وزارت جنگ اسرائیل می‌تواند بگوید چون ما باید هفته‌ای یک یا دو بار سوریه را بمباران کنیم، در قبال این جنگ بی‌طرف خواهیم ماند؟ سفر بنت به روسیه مهر تایید بر بی‌طرفی اسرائیل را به پوتین داد - که ما نمی‌توانیم آن را متزلزل کنیم."

بنت انکار می‌کند که تلاش‌های او باید از این منظر دیده شوند و می‌گوید که او مسئولیت اخلاقی دارد تلاش کند صلح را به ارمغان بیاورد. او گفت: "من به مسکو و برلین رفتم تا با تشویق و مساعدت همه بازیگران به ایجاد گفت‌وگو بین همه طرف‌ها حتی اگر شانس زیاد نباشد کمک کنم."

ترکیه

ترکیه نیز متهم به تلاش برای راضی کردن دو طرف نزاع شده است. این کشور با بحران مالی دست و پنجه نرم می‌کند و تحریم‌ها و یا بستن حریم هوایی ترکیه به روی روسیه را حتی با وجود محکوم کردن صریح حمله، اجازه دادن به خرید پهپادهای ساخت ترکیه توسط ارتش اوکراین و بستن تنگه‌های بسفر و داردانل بر طبق پیمان ۱۹۳۶ مونترو( پیمانی که به آن اجازه می‌دهد در صورت لزوم از عبور برخی کشتی‌های جنگی روسیه از تنگه‌های ترکیه جلوگیری کند) اعمال نکرده است. (در عمل، روسیه کشتی‌های مورد نیاز خود را برای دست زدن به یک حمله آبی-خاکی در دریای سیاه در اختیار دارد.)

شدت انتقادها در داخل ترکیه از اردوغان کمتر از شدت انتقادها از بنت بوده است، اما قابل توجه است که بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس روز جمعه تلفنی با اردوغان صحبت کرد و وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، در آن روز با مقامات ترکیه دیدار کرد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و دمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین، توافق کرده‌اند که روز پنج‌شنبه در یک مجمع در جنوب ترکیه با یکدیگر دیدار کنند؛ این اولین گفت‌وگوی احتمالی بین این دیپلمات‌های ارشد روسیه و اوکراین از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین است.

پوتین و اردوغان، که هر دو در اواخر دهه ۶۰ عمر خود بوده و چندین دهه در قدرت قرار داشته‌اند، سبک بی‌شیله پیله  یکدیگر را می‌پسندند. رئیس جمهور روسیه زمانی در مورد همتای ترک خود گفت: "این فردی است که به قول خود عمل می‌کند - یک مرد است."

اردوغان روز یکشنبه به مدت یک ساعت با پوتین صحبت کرد و خواستار برقراری آتش بس یا اعمال کریدورهای بشردوستانه از همان نوعی که هر دوی آنها برای اعمالش در سوریه بر سرش مذاکره کردند شد. در هر صورت، تماس او نتیجه چندانی نداشت.

اما اردوغان قبلاً روی روسیه شرط بندی کرده بود. این کشور خرید سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ از روسیه را انتخاب کرد؛ اقدامی که تحریم‌های آمریکا و انتقاد ناتو را برانگیخت. بخش گردشگری آن متکی به سفر سالانه پنج میلیون مسافر روسی است و روسیه بر نیروگاه هسته‌ای آق قویوی ترکیه در استان مرسین نظارت دارد. شرکت گازپروم مالک پروژه ترک استریم، خط لوله گازی از سمت روسیه است که ۴۰ درصد تقاضای ترکیه را تامین می‌کند.

برای جناح راست ترکیه، آنچه در خطر است آینده اروپا نیست، بلکه ترکیه به عنوان یک قدرت در حال صعود در خطر است، اما ترکیه همچنین عضو ناتو بوده و به دنبال راهی برای بازیابی روابطش با آمریکا و پنجمین شریک تجاری بزرگ اوکراین است. ترکیه که همیشه بین شرق و غرب تعادل ایجاد می‌کند، احتمالا واسطه صادقی مطلوب پوتین نیست.

امارات متحده عربی

سومین میانجی امارات متحده عربی بوده است؛ کشوری نزدیک به مسکو که همیشه خرسند از خوشامدگویی به نخبگان روسیه است. امارات متحده عربی در رای گیری شورای امنیت سازمان ملل بر سر قطعنامه محکوم کردن حمله روسیه رای ممتنع داد و انور قرقاش، دیپلمات ارشد این کشور در یک پست در توییتری گفت که کشورش "معتقد است که طرف کسی را گرفتن تنها منجر به خشونت بیشتر خواهد شد".

وی تاکید کرد: "در مورد بحران اوکراین، اولویت‌های ما تشویق همه طرف‌ها به اتخاذ دیپلماسی و مذاکره بر سر یافتن یک راه‌حل سیاسی که به این بحران پایان دهد است." با این حال، زمانی که رای گیری بر سر قطعنامه محکوم کردن روسیه چند روز بعد به مجمع عمومی بازگشت، امارات متحده عربی این بار علیه روسیه رای داد.

بن زاید، ولیعهد ابوظبی، با پوتین صحبت کرد و گفت که این کشور "به هماهنگی‌های خود با طرف‌های مربوطه برای کمک به یافتن راه حل سیاسی پایداری برای این بحران جاری ادامه خواهد داد."

امارات نمی‌خواهد به روابط خود با روسیه آسیب برساند. آنها در لیبی و سایر نقاط آفریقا با هم همکاری می‌کنند. تجارت بین دو کشور از سال ۱۹۹۷ ده برابر شده و به پنج میلیارد دلار (۳.۸ میلیارد پوند) در سال ۲۰۲۱ رسیده است. امارات متحده عربی سهمی ۵۵ درصدی از کل تجارت بین روسیه و منطقه خلیج فارس دارد و بزرگترین سرمایه گذار عرب در روسیه با داشتن سهمی ۸۰ درصدی در مجموع این سرمایه گذاری است.

هند

چهارمین و آخرین میانجی گر، نارندرا مودی نخست وزیر هند است. او روز دوشنبه با پوتین صحبت کرد و از رهبر روسیه خواست تا با زلنسکی گفت‌وگوی مستقیم داشته باشد. هند که حامی رویکرد چندجانبه است، از بابت رای ممتنعش هم در شورای امنیت سازمان ملل و هم در مجمع عمومی در دوم مارس در قبال قطعنامه محکومیت روسیه با برخی سرزنش‌ها مواجه شده است. اولین وظیفه هند تخلیه بیش از ۱۶۰۰۰ دانشجوی هندی گرفتار در اوکراین بود. اما این کشور احساس محدودیت می‌کند. نزدیک به ۶۰ درصد از سخت افزار نظامی هند و عمده فناوری هسته‌ای غیرنظامی آن از سمت روسیه تامین می شود اما این کشور امیدوار بود بتواند روسیه را متقاعد کند که از چین دور شود. این مورد در حال حاضر  به نظر می رسد احتمالش کم است.

امتناع هند از محکومیت حمله روسیه همچنین نشان دهنده محدودیت‌های مرتبط با بلوک موسوم به کوآد است؛ شراکت نوپای چهارجانبه‌ای بین ژاپن، هند، آمریکا و استرالیا که قرار است به عنوان بارقه نوی برای کشورهای منطقه که مخالف چین هستند عمل کند.»