تسریع مذاکرات غیرمستقیم تهران - واشنگتن/ امیرعبداللهیان به وین می‌رود

علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رییس هیات مذاکره‌کننده ایران روز چهارشنبه صبح پس از سفر چندساعته به تهران به منظور مشورت و رایزنی درباره وضعیت مذاکرات احیای برجام به پایتخت اتریش بازگشت و ساعتی پس از این بازگشت با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد، ادامه هشتمین دور از مذاکرات وین در شرایطی آغاز شده که مجموعه تحولات در چند روز اخیر نشان می‌دهد که احیای برجام به حل اختلاف‌های نهایی میان ایران و امریکا و البته رسیدگی به مطالبه جدید روسیه (درباره تضمین مصونیت هرگونه همکاری تجاری، اقتصادی با ایران از تحریم‌هایی که به واسطه جنگ اوکراین بر مسکو تحمیل شده) بستگی دارد. همزمان روسای هیات‌های تروییکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) همچنان به وین بازنگشته‌اند و البته رسانه‌های غربی به نقل از آنها از حصول توافق نهایی میان ایران و امریکا هم خبر می‌دهند؛ خبری که منابع ایرانی آن را تایید نکرده‌اند و البته به نظر می‌رسد که همچنان هم از میان اصلی‌ترین اختلاف‌های ایران و امریکا بر سر لیست تحریم، تضمین اقتصادی و خارج شدن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست گروه‌های به اصطلاح تروریستی ایالات متحده درباره آخرین مورد تصمیم‌گیری نهایی در سایه موافقت تهران و واشنگتن با شروط یکدیگر صورت نگرفته است. همزمان با رسیدن علی باقری و پخش گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره حل اختلاف‌ها میان تهران و واشنگتن برخی منابع از احتمال سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه به وین خبر می‌دهند که خبر کنسل شدن سفر او به ترکیه در چند روز آتی این گمانه‌زنی را به نوعی تقویت هم کرده است. پیش از این گفته شده بود که اگر مذاکرات از مرحله پایانی عبور کند و اندک پرانتزهای باز باقیمانده بسته شوند، وزیر خارجه ایران برای اعلام عمومی آغاز روند احیای برجام به وین سفر خواهد کرد. برخی منابع نیز می‌گویند در صورت حصول توافق به دلیل اختلاف‌های شدید میان غرب و روسیه بر سر جنگ اوکراین این احتمال وجود دارد که جلسه وزرای خارجه ایران و 1+4 به شکل آنلاین برگزار شود و صرفا حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در وین حضور داشته باشند.  پروسه احیای برجام در چند روز اخیر از دو تحول تاثیر مثبت و منفی پذیرفته است. سفر رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران به حصول تفاهمی میان ایران و آژانس منتهی شد تا در سایه آن دو طرف حداکثر تا پایان خردادماه 1401 اختلاف‌های پادمانی باقیمانده را حل‌وفصل کنند. بسته شدن این پرونده هرچند در پروسه‌ای جدا از مذاکرات سیاسی برای احیای برجام در وین دنبال می‌شود اما همان‌طورکه رافائل گروسی در تهران در نشست خبری تاکید کرد با باز ماندن این پرونده نمی‌توان از موفقیت‌آمیز بودن پروسه بازگشت طرفین به تعهدات شان در مسیر احیای برجام در چند ماهی آتی (در صورت بروز توافق) به راحتی سخن گفت. اما آنچه بر روند مذاکرات در دقیقه نود تاثیر منفی گذاشت طرح مطالبه تضمین از سوی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود؛ مطالبه‌ای که عملا پروسه احیای برجام البته در صورت حل اختلاف‌های باقیمانده میان ایران و امریکا را با چالش روبه‌رو خواهد کرد. درحالی‌که سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در پاسخ به خبرنگاران اعلام کرد که تهران در این مدت تلاش کرده اختلاف‌های دو جانبه با برخی کشورهای حاضر در مذاکرات وین را به حاشیه رانده و صرفا بر احیای برجام متمرکز باشد و برهمین اساس از سایر طرف‌های مذاکراتی چنین انتظاری دارد اما به نظر نمی‌رسد که مسکو از طرح این مطالبه که وزیر خارجه ایالات متحده هم آن را نامرتبط با برجام خوانده عقب‌نشینی کرده باشد. عصر روز گذشته لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال در یک رشته توییت ادعا کرد که به جزییات بیشتری درباره درخواست روسیه دست یافته و نوشت: دو منبع آگاه به من گفته‌اند که میخاییل اولیانوف، رییس هیات مذاکره‌کننده روسیه روز سه‌شنبه در جلسه با انریکه مورا مطالبه مشخص روسیه در بحث تضمین را به او ارایه کرده است. محور این مطالبه این است که هر نوع تجارت روسیه با ایران باید از تحریم‌هایی که غرب علیه مسکو وضع کرده مصون بماند. مطالبه اولیانوف با استقبال طرف غربی روبه‌رو نشده و همان زمان با این استدلال که تحریم روسیه به دلیل تحولات اوکراین ارتباطی به برجام ندارد، رد شده است. منابع می‌گویند که توافق حتی در صورت عدم حل‌و‌فصل مساله مطالبه روسیه هم قابل حصول است و حالا باید دید که آیا اصرار روسیه بر این موضع به معنای این است که پروسه احیای برجام بدون حمایت روسیه صورت خواهد پذیرفت؟  در حالی که در فضای رسانه‌ای و مجازی داخل ایران انتقاد از اقدام روسیه همچنان ادامه دارد و برخی کارشناسان این حوزه با عنوان زیاده‌خواهی، کارشکنی یا سنگ‌اندازی یاد می‌کنند سخنان سفیر روسیه در ایران در نشست خبری محدودی که در تهران برگزار کرد هم بر فضای منفی فعلی افزود.  به گزارش خبرگزاری ایلنا از این نشست خبری، لوان جاگاریان در پاسخ به این سوال که اروپایی‌ها می‌گویند روسیه پس از حمله به اوکراین به دنبال نابودی برجام است؛ موضع شما در خصوص این حرف چیست، گفت: اول باید بگویم این عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین است و حمله نظامی نیست. ما صداهای گوناگونی شنیدیم که روسیه نمی‌خواهد در برجام باشد اما همه شما می‌دانید در توافق سال ۲۰۱۵ روسیه نقش قابل توجهی داشت و امروز هم نماینده ما آقای اولیانوف منبع اخبار وین بوده است. حالا ما منافع خودمان را هم در نظر می‌گیریم و باید مبادلات ما با ایران تضمین شود. ما می‌خواهیم برجام به نتیجه برسد اما منافع خودمان هم برای‌مان مهم است و این منافع برای ایران هم وجود دارد. شما به یاد دارید وقتی امریکا از برجام خارج شد ما آن را محکوم کردیم. جاگاریان در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا مبنی بر اینکه شما می‌گویید درخواست روسیه برای ارایه ضمانت کتبی از امریکا به نفع ایران است، آیا با این فرض نباید تهران را در جریان این درخواست قرار می‌دادید، گفت: راجع به این موضوع با همتایان ایرانی در تماس هستیم اما نمی‌توانم جزییات را بگویم و تنها مقامات عالیرتبه در تهران و مذاکره‌کنندگان در وین در جریان هستند. منافع ما برای خودمان مهم است اما این منافع ما به ضرر دیگران نیست. آیا فکر نمی‌کنید غربی‌ها می‌خواهند بین ما شکاف ایجاد شود؟ شما بدانید مقامات ما آقایان لاوروف و امیرعبداللهیان در ارتباط مستمر هستند. شما در جنگ ٨ ساله با عراق یک شعار داشتید؛ «جنگ، جنگ تا پیروزی»، امروز هم شعار ما در عملیات ویژه نظامی در اوکراین همین است. ما تا رسیدن به اهداف‌مان در اوکراین، این عملیات را ادامه می‌دهیم. به گزارش «اعتماد»، در سایه تحولات جاری در وین به نظر می‌رسد که سه کشور اروپایی و ایالات متحده بنا دارند با حل‌وفصل هرچه سریع‌تر موضوع، روسیه را در موقعیت آچمز قرار دهند تا مسکو میان پذیرش تقصیر بر هم زننده مسیر احیای برجام یا عقب‌نشینی از مطالبه طرح‌شده یکی را انتخاب کند. نکته قابل توجه دیگر عدم همراهی چین با روسیه در طرح و پیگیری این مطالبه است که نشان می‌دهد پکن نیز تمایلی ندارد در هزینه ایجاد اختلال در مسیر احیای برجام با روسیه همراه شود.