فعلاً در مذاکرات وقفه افتاده است نه بن‌بست

رضا نصری، تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که امروز با اعلام رسمی جوزپ بوررل مذاکرات با یک بن‌بست و وقفه مواجه شد و حالا هر دو طرف برای مدتی نامشخص به پایتخت‌های خود بازگشتند، در این مقطع چشم‌انداز مذاکرات چگونه خواهد بود، گفت: گمان نمی‌کنم واژه «بن‌بست» در این مقطع واژه مناسبی باشد. فعلاً در مذاکرات وقفه افتاده است و شرکت‌کنندگان وین برای کسب تکلیف و احیاناً رایزنی با روسیه به پایتخت‌ها بازگشته‌اند. اما با گذر زمان ایجاد بن‌بست دور از ذهن نیست. در واقع، فعلاً مانع پیشرفت مذاکرات «تصمیم عامدانه» مسکو است و احیاناً با یک تصمیم دیگر قابل حل است.

به گزارش ایلنا، وی تصریح کرد: اما اگر در جریان جنگ اوکراین یک فاجعه انسانی رخ دهد - آنطور که بحث بسیار مهم استفاده از جنگ‌افزار بیولوژیک مطرح شده است - یا یک شخصیت مطرح (مثل زلینسکی) کشته شود یا آسیب ببیند، یا بین نیروهای روسیه و ناتو در آسمان یا زمین درگیری رخ دهد، مدیریت اوضاع از کنترل خارج می‌شود و مذاکرات در فُرمت وین قطعاً پایان خواهد یافت.

نصری در پاسخ به این سوال که حالا با توقف مذاکرات با دخالت روسیه، ایران و آمریکا باید چه تصمیمی بگیرند و تصمیم هر دو‌طرف چه نتایجی را در پی خواهد داشت، گفت: از ماه‌ها پیش بسیاری از کارشناسان نسبت به عواقب مذاکره غیرمستقیم با آمریکا - آن هم با وساطت روسیه - هشدار داده بودند. ماه‌ها توصیه شد بگذارید تیم آقای باقری مستقیم با آمریکا مذاکره کند؛ گفته شد که زمان، یک عنصر «حیاتی» است و لذا از شرایط مساعد کنونی تا تغییر نکرده استفاده کنید؛ گفته شد نقش واسطه‌ها را کم‌رنگ کنید تا ملاحظات آن‌ها بر ملاحظات ایران تفوق پیدا نکند؛ اما متاسفانه در پاسخ به این توصیه‌ها، این کارشناسان به «غرب‌گرایی» و «غرب‌گدایی» و سرسپردگی به «کدخدا» متهم شدند! حال، همچنان همان تحلیل معتبر است.

وی افزود: راه‌حل این است که ایران و آمریکا - بدون اتلاف وقت - به صورت مستقیم با یکدیگر مذکراه کنند و ایران نشان دهد حاضر و قادر است برای تأمین منافع خود در سیاست‌های راهبردی‌اش انعطاف به خرج دهد. همه اطراف - به ویژه روسیه - باید بدانند ایران عهد اخوت با کسی نبسته و وزنه خود را ارزان در کفه ترازوی هیچ‌یک از قدرت‌ها قرار نخواهد داد. ایجاد چنین تصویری از ایران مستلزم اتخاذ خلاقیت و ابتکار دیپلماتیک است؛ و فعلاً بهترین ابتکار، دیدار مستقیم میان وزیر امور خارجه ایران و همتای آمریکایی اوست.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که چرا ایران در این موضوع به روسیه متذکر نمی‌شود که نباید دخالتی در این خصوص داشته باشد، گفت: اینکه ایران در مقابل روسیه جانب احتیاط را بگیرد قابل درک است. روسیه یک همسایه قدرتمند است و لازم است با آن روابطِ خوب و بهینه‌ای داشته باشیم. ضمن اینکه روسیه یک همسایه بی‌پرواست که باید آسیب آن را مدام مهار کرد. در واقع، تنش با روسیه به نفع ایران نیست چرا که تنش با چنین همسایه‌ای ایران را وارد یک رابطه فرسایشی و پرهزینه خواهد کرد. در نتیجه، اینکه دولت با روسیه با احتیاط برخورد می‌کند جای سرزنش ندارد.

وی در ادامه گفت: اما از سوی دیگر لازم است در نگاهی کلان‌تر روابط ایران و روسیه به صورت جدی - جهت ایجاد تعادل - بازنگری شود. در وضعیت فعلی، رابطه دو کشور رابطه متوازنی نیست و ایران باید تلاش کند - از طریق بسط روابط خود با سایر قدرت‌ها - این توازن را به روسیه تحمیل کند.

نصری در پاسخ به این سوال که آیا دیدار اخیر بنت با پوتین تاثیری در ایجاد وقفه در مذاکرات داشته است یا خیر گفت: در هر حال، موضع جدید روسیه در مذاکرات وین بلافاصله پس از دیدار بنت با پوتین مطرح شد. نمی‌شود تاثیر اسرائیل را نادیده گرفت. به ویژه اینکه امروز اسرائیل میان روسیه و اوکراین عملاً نقش میانجی‌گر اصلی را گرفته است و رژیم اسرائیل به دولت اوکراین فشار می‌آورد تا شرایط پوتین را قبول کند. می‌توان حدس زد احتمالاً حمایت اسرائیل از موضع روسیه در جنگ اوکراین در ازای کارشکنی روسیه در مذاکرات وین صورت گرفته است.

نصری در تحلیل این پرسش که تا الان هیچ وقت مذاکرات دچار وقفه نشده بود یعنی حتی خواسته‌های ایران و آمریکا این مشکل را ایجاد نکرده بود اما روسیه رسما وقفه ایجاد کرده است، گفت: به نظرم رفتار اخیر روسیه - که نه تنها بدون هماهنگی با ایران که در تضاد فاحش با منافع ایران صورت گرفت - باید دست‌کم چند پرسش مهم را در ذهن سیاستگذاران ایران ایجاد کند. اول اینکه آیا رفتار اخیر روسیه صرفاً واکنشی به تحولات اخیر اوکراین بوده است؟ دوم اینکه آیا این رفتار ناشی از نگاه منفی روسیه به برجام بوده است؟ و سوم اینکه آیا این رفتار ناشی از نگاه ابزاری روسیه به ایران است؟ معتقدم لازم است متناسب با پاسخ به این پرسش‌ها سیاست جدید در قبال روسیه تدوین شود.