افزایش تلاش‌های قطر در مسیر احیای برجام/ گره مذاکرات به دست چه کسانی باز می شود؟

«هر چه بیشتر منتظر بمانیم به سرانجام رساندن مذاکرات دشوارتر می‌شود.» جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید در آخرین تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران این جمله را به او یادآوری کرده است. عبارتی که پیش‌بینی می‌شود در گفت‌وگوی مقام‌های اروپایی با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه و رابرت مالی، رییس هیات مذاکره‌کننده ایالات متحده در مذاکرات وین هم تکرار شده باشد.

به گزارش روزنامه اعتماد، در حالی که جوزپ بورل و انریکه مورا، معاون او به تنها چهره‌های فعال باقیمانده در مذاکرات وین برای احیای برجام تبدیل شده‌اند. تهران می‌گوید مذاکرات میان ایران و 1+4 عملا در اسفندماه 1400 به پایان رسیده و تنها مانع احیای برجام و در سایه آن رفع تحریم، اختلاف باقیمانده میان ایران و ایالات متحده است. اختلافی که روایت امریکا آن را محدود به اصرار ایران بر حذف نام سپاه پاسداران از لیست به اصطلاح گروه‌های حامی تروریست می‌داند، اما تهران بدون اشاره به جزییات بیشتر این ادعا را رد کرده و می‌گوید که ایالات متحده باید تمام ارکان سیاست فشار حداکثری را بردارد. در حالی که آخرین سفر انریکه مورا به تهران هم به پیشنهاد جوزپ بورل به تهران انجام شد و پس از آن بورل اعلام کرد مذاکرات وین از بن‌بست خارج شده اما عدم وقوع تحولی تازه در روند مسکوت مذاکرات نشانه خوبی به حساب نمی‌آید. در این میان به نظر می‌رسد که بازیگران غیربرجامی مانند عمان و قطر که از رابطه خوبی با تهران و واشنگتن برخوردار هستند و هر کدام در پرونده‌های غیربرجامی سابقه میانجیگری و وساطت میان تهران و واشنگتن را دارند نقش فعال‌تری را برعهده گرفته‌اند تا شاید بتوانند مانع از شکست مذاکرات برای احیای برجام و آغاز بحران دیگری شوند. محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر روز شنبه ضمن تاکید بر حل و فصل اختلاف‌ها در مذاکرات هسته‌ای گفت: «سران ایران به ما خبر دادند که آماده یک راه‌حل بینابین درباره پرونده هسته‌ای هستند. یافتن راهکار برای حل پرونده هسته‌ای ایران، باعث افزایش ثبات در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خواهد شد. ورود نفت ایران به بازارهای جهانی، باعث ثبات قیمت نفت خام و کاهش تورم خواهد شد.»  تمیم بن حمد آل ثانی در چند هفته اخیر همزمان با دیدار با مقام‌های ایرانی با جوزپ بورل هم دیدار کرد و رایزنی درباره برجام داشت. روز گذشته، پایگاه تحلیلی «المانیتور» در گزارشی به ایفای نقش قطر در مسیر موازی با مذاکرات رسمی احیای برجام همزمان با سفر اخیر انریکه مورا به تهران اشاره کرده و نوشت: سفر مورا به ایران با سفر شیخ «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر به ایران همزمان شده بود. قطر نقش مثبتی در تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام ایفا کرده است. اولین روز سفر مورا از جمله دیدار او با «علی باقری‌کنی»، معاون وزیر امور خارجه ایران دلگرم‌کننده نبود. با این حال به نظر می‌رسد در روز دوم اوضاع تغییر کرده است و ایرانی‌ها پیشنهاداتی را به مورا ارایه کردند. المانیتور گزارش کرده است که یک منبع رسمی در تهران به این پایگاه تحلیلی گفته: «طرف ایرانی، پیشنهادی را با ایده‌های بازبینی شده به مورا ارایه داده است. موضوع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پیشنهاد جدید، یک موضوع محوری نیست. این موضوع همچنان بر جای خود باقی است، اما موضوعاتی با اولویت بیشتر وجود دارد».

المانیتور با اشاره به این موارد ادامه داد که سفر امیر قطر به تهران، تاثیر مثبتی بر ماموریت مورا در ایران داشته است. بر اساس این گزارش، شیخ تمیم در خصوص حصول توافق میان ایالات متحده و ایران ابراز خوشبینی کرد و برای کمک در این زمینه ابراز آمادگی کرد.امیر قطر در جریان یک کنفرانس خبری روز ۲۰ مه‌ (۳۰ اردیبهشت ماه) با «اولاف شولتز» صدر اعظم آلمان در برلین گفت: « امیدواریم که بین طرف‌های برجام، توافق حاصل شود و قطر آمادگی دارد تا در حل این جدال کمک کند.»

این وبگاه امریکایی گزارش کرد که یک منبع دیپلماتیک خارجی در تهران فاش کرد که قطر و عمان به هموارسازی مسیر دستیابی به توافق هسته‌ای کمک می‌کنند و گفت: «طی چند ماه گذشته، دیپلمات‌های ارشد قطر و عمان از تهران بازدید کردند. هدف اصلی همچنان ایجاد بهترین شرایط برای احیای مذاکرات هسته‌ای است.» اوایل این هفته، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا با «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر گفت‌وگو کرد و از «نقش سازنده دوحه در تلاش‌های ما برای حل موضوعات با ایران» قدردانی کرد.

اخبار مربوط به نقش‌آفرینی بیشتر قطر و عمان در حاشیه مذاکرات وین در حالی منتشر شده که ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور از امروز به دعوت رسمی سلطان عمان به منظور انجام سفری یک روزه به مسقط می‌رود.