پیدا و پنهان پنج روز مذاکره در وین/ دور جدید مذاکرات احیای برجام چگونه گذشت؟

دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌‌ پس از وقفه‌ای پنج ماهه روز پنجشنبه ۱۳ مرداد ماه در شهر وین آغاز شد و عصر روز دوشنبه ۱۷ دی ماه بعد از رایزنی‌ها در سطوح مختلف بین هیأت‌های حاضر از جمله هیأت مذاکره کننده ایران به ریاست علی باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران درباره موضوعات باقیمانده پایان یافت و هیأت‌ها وین را به مقاصد پایتخت‌هایشان ترک کردند.

به گزارش فارس، این مذاکرات پس از آن صورت گرفت که بورل اعلام کرد که پیشنهادی را روی میز گذاشته که در آن، رفع تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده‌ است.

در این پنج روز هیأت‌های ایران، روسیه، چین و اتحادیه اروپا و همچنین هیأت آمریکا به ریاست رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران در وین حضور داشتند و همچون سابق رایزنی‌های غیرمستقیم بین ایران و آمریکا به واسطه انریکه مورا در جریان بود.

البته مذاکره‌کنندگان ارشد سه کشور اروپایی در وین حضور نداشتند و کارشناسان آن‌ها گفت‌وگوها را دنبال کردند.

دوشنبه ۱۷ مرداد ماه و در پنجمین روز این مذاکرات، ادعاهایی از سوی برخی رسانه‌های غربی از جمله وال استریت ژورنال مطرح شد درباره اینکه متن توافق تا چند ساعت دیگر نهایی می‌شود و البته این ادعا از سوی یک مقام وزارت خارجه ایران رد و اعلام شد که با توجه به ادامه بحث‌ها درباره چند موضوع مهم باقی‌مانده، هنوز در مرحله‌ای قرار نداریم که از نهایی شدن متن توافق در وین سخن بگوییم.

البته «انریکه مورا» هماهنگ کننده گفت‌وگوها یکشنبه شب ۱۶ مرداد ماه در اظهاراتی با بیان اینکه مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین پیشرفت داشته گفت که بزودی این گفت‌وگوها پایان می‌یابد. وی با بیان این‌که «کاملاً» درباره پیشرفت مذاکرات خوش‌بین هستم، اضافه کرد: «پیش می‌رویم و انتظار دارم مذاکرات را بزودی ببندیم.»

از سوی دیگر، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هم گفت: «۵ دقیقه یا ۵ ثانیه با خط پایان فاصله داریم. مذاکرات به ویژه برای ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها حساس است. نمی‌توانم ضمانت کنم، اما برداشت‌ موجود این است که گفت‌وگوها در مسیر درست پیش می‌رود.»

علاوه بر این، عصر دوشنبه یک مقام اتحادیه اروپا در اظهاراتی مدعی شد که متن نهایی توافق در وین آماده شده و در اختیار طرف‌ها قرار گرفته و اعلام کرد که مذاکرات روز دوشنبه پایان می‌یابد. بعد از آن بود که یک مقام ارشد وزارت امور خارجه ایران از ارائه چند ایده درباره برخی موضوعات باقیمانده از سوی انریکه مورا به طرف‌ها خبر داد و اعلام کرد که ایران پاسخ و ملاحظات اولیه خود را منتقل کرده، اما در عین حال نیازمند بررسی جامع است و جمهوری اسلامی ایران نظرات و ملاحظات تکمیلی خود را به مورا و سایر طرف‌ها منتقل خواهد کرد. 

این مقام ایرانی افزود: در ۴ روز گذشته مذاکرات فشرده‌ای در خصوص چند موضوع باقی‌مانده برای اطمینان از تامین ملاحظات و‌ نگرانی‌های کشورمان برگزار شد. در جریان این گفت‌وگوها ما مواضع خود را با طرف‌های مقابل به اشتراک گذاشتیم و در برخی موضوعات نیز پیشرفت‌های نسبی حاصل شد. بدون تردید اصل اساسی برای ما حراست از حقوق و تأمین منافع ملت ایران است. احقاق این حقوق و تامین منافع و تضمین اجرای پایدار تعهدات طرف مقابل و جلوگیری از تکرار رفتارهای غیرقانونی آمریکا دغدغه جدی تیم مذاکره‌کننده است.

توافق نهایی باید حقوق و منافع ملت ایران را تامین کند

از سوی دیگر عصر دوشنبه حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلفنی گفت‌وگو کردند و امیرعبداللهیان خطاب به بورل گفت که توافق نهایی باید تأمین‌ کننده حقوق و منافع ملت ایران باشد و رفع پایدار و موثر تحریم‌ها را تضمین کند. جوزپ بورل هم در این گفت‌وگوی تلفنی اظهار داشت: معتقدم در دور اخیر گفت‌وگوهای وین، پیشرفت نسبی حاصل شده است. ارزیابی من از این مرحله مذاکرات مثبت است. ما به‌عنوان هماهنگ کننده به تلاش های خود برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها  تا رسیدن به نتیجه خوب برای همه طرف‌ها ادامه خواهیم داد.

امیرعبداللهیان هم ابراز امیدواری کرد که با واقع‌بینی و اجتناب از اتخاذ مواضع غیرسازنده، به خصوص از سوی آمریکا، مسیر دستیابی به توافق هموار شود.

انداختن توپ در زمین ایران تنها یک تاکتیک مذاکراتی نخ نما 

حال در این میان، هر چند انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها ایده‌هایش درباره موضوعات باقیمانده را به عنوان متن نهایی تعبیر کرده، ولی منابع آگاه در این خصوص تأکید کرده‌اند که هنوز متنی در این خصوص نهایی نشده و صرفا ایده‌هایی است که از سوی مورا مطرح شده که تصمیم‌گیری درباره آن در پایتخت‌ها اتخاذ خواهد شد و در حقیقت توافق و مفاد آن در حوزه اختیارات طرف‌های مذاکره ‌کننده است. در این زمینه مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها بر حراست از حقوق و تأمین منافع ملت ایران تأکید کرده‌اند. براساس اعلام نظر مقامات ایرانی، متن نهایی بایستی حقوق و منافع این ملت به خصوص منافع کامل اقتصادی آنها را تامین کرده و این اطمینان را ایجاد کند که رفع‌ تحریم‌ها به صورت پایدار و موثر اتفاق خواهد افتاد. ایران مواضع خود را صراحتا به هماهنگ کننده اروپایی منتقل کرده و می‌کند.

آنکه باید تصمیم بگیرد، همان طرفی است که از توافق خارج شده است، یعنی ایالات متحده آمریکا. بدیهی است انداختن توپ در زمین ایران تنها یک تاکتیک مذاکراتی نخ نما است و واشنگتن نمی‌تواند با این ابزار رسوا، از مسؤولیت خود شانه خالی کند.

همانگونه نیز که پیش از این مقامات ایرانی اعلام کردند ایران به دنبال توافق خوب، قوی و پایدار است و بارها نیز خواسته‌های ایران به طرف‌های مقابل منتقل شده و همواره نیز ایده‌ها و ابتکاراتی از سوی ایران مطرح شده که نمونه اخیر آن در هفته منتهی به این دور از مذاکرات در اختیار طرف‌های مقابل قرار گرفت. هیأت مذاکره ‌کننده جمهوری اسلامی ایران در این دور از مذاکرات دیدگاه‌ها و مواضع اصولی خود را درباره چند موضوع باقیمانده از جمله ادعاهای به اصطلاح پادمانی و موضوع رفع پایدار تحریم‌ها با هدف کمک به پیشبرد مذاکرات و تسهیل دستیابی به توافق به انریکه مورا ارائه کرد. در همین خصوص یکی از مسائلی که باید در این توافق لحاظ شود، ادعاهایی است که دست مایه سؤالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است.

بر این اساس، در صورتی که توافقی حاصل شود و به تبع آن باز هم برنامه هسته‌ای ایران مثل قبل دچار محدودیت‌هایی شود، نباید هر چند وقت یک بار ادعاهایی بی اساس درباره برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران مطرح و مبنایی شود برای طرح سوالات توسط آژانس. در همین خصوص نیز امیرعبداللهیان در گفت‌وگوی تلفنی اخیرش با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل گفت: همکاری جمهوری اسلامی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استمرار دارد. اما معتقدیم آژانس باید با فاصله گرفتن از موضوعات انحرافی و غیرسازنده سیاسی و از مسیر فنی موضوعات باقیمانده پادمانی را به طور کامل حل و فصل کند.

هشتمین دور مذاکرات رفع تحریم‌‌ها ۲۰ اسفند ماه سال گذشته در وین دچار وقفه شد و پس از سفری که بورل در اوایل تیرماه به تهران انجام داد توافق شد که مذاکرات از سر گرفته شود که بر همین اساس روزهای هفتم و هشتم تیر ماه این مذاکرات در دوحه به صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا و به واسطه انریکه مورا برگزار شد. ایران این مذاکرات را مثبت خواند و آمریکا مدعی شد که ایران درخواست‌های فرابرجامی مطرح کرده که این ادعا از سوی حسین امیرعبداللهیان رد شد و در نهایت در پی رایزنی‌ها و تبادل پیام‌هایی که صورت گرفت مقرر شد مذاکرات در وین برگزار شود که این اتفاق روز پنجشنبه ۱۳ مرداد رخ داد.