پوتین بدل دارد؟

یکی از حواشی سفر پوتین به تهران در پایان تیر ماه امسال، این ادعا بود که به جای رئیس جمهوری روسیه، بدلش به تهران آمد! اما آیا این شایعه درست است و پوتین بدل دارد؟

ادعای تازه و تصور قدیمی، شایعه سفر بدل پوتین از کجا آمد؟

به گزارش ایرنا،درسانه‌ها ۲۸ تیر ۱۴۰۱، از سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه به تهران خبر دادند، سفری که به دلیل اجلاس آستانه انجام شد و همزمان اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه نیز در تهران حاضر شد. پوتین در این سفر علاوه بر حضور در این اجلاس با رهبر معظم انقلاب و ابراهیم رئیسی نیز دیدار کرد.

همزمان با این سفر، «سرلشگر کایرلو بودانوف» رئیس اطلاعات نظامی اوکراین مدعی شد ولادیمیر پوتین ممکن است در سفر خود به تهران یک بدل را جایگزین خود کرده باشد.

اما دلیل بودانوف چه بود؟ او گفت رئیس جمهوری  روسیه هنگام پایین آمدن از پله‌های هواپیما در تهران، غیرطبیعی به نظر می‌رسید، به‌طور غیرعادی سریع حرکت می‌کرد و نسبت به دیدارهای عمومی قبلی هشیارتر به نظر می‌رسید. به ادعای این مقام اوکراینی، یکی دیگر از نمایش‌های غیرعادی زمانی بود که پوتین به جای چهره خنثی و معمولش، هنگام خوشامدگویی به مهمانان فعال ظاهر شد.

بودانوف در مورد بدگمانی‌اش در کانال خبری ۱+۱ اوکراین گفت: من فقط اشاره می‌کنم. لطفا به لحظه خروج پوتین از هواپیما نگاه کنید. آیا او اصلا پوتین است؟ فردی شبیه به پوتین برای دیدار با روسای جمهوری ایران و ترکیه به تهران پرواز کرد. او خطاب به بینندگان این شبکه ادعا کرد قد و گوش‌های پوتین تغییر کرده و گفت: گوش، مانند اثر انگشت است، تصویر گوش هر فرد منحصر به فرد است و قابلیت تکرار ندارد.

چرا سوار لیموزین نشد؟

برخی رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور نیز مواردی از این ادعا در سفر پوتین به تهران مطرح کردند؛ از جمله این که چرا چهره او پف کرده یا هنگام پایین آمدن از پله‌های هواپیما کمی لنگ زده است. 

نکته دیگر این که گفته شد پوتین به دلایل امنیتی فقط سوار لیموزین خود می‌شود و این خودرو تشریفاتی در سفر به تهران نیز آورده شده اما از آنجا که پوتین برای عزیمت به دیدار با رهبر معظم انقلاب سوار بر خودرو رئیسی، رئیس جمهوری ایران شد، این رسانه‌ها نتیجه گرفتند فرد مذکور پوتین واقعی نبوده زیرا جز لیموزین خودش، سوار خودرو دیگری نمی‌شد.(۱)

ادعای دوم: پوتین بیمار است

این مقام اطلاعاتی اوکراین، ادعای یادشده را چند روز بعد در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی اوکراینی «گروشی» مطرح کرد و مدعی وخامت وضعیت سلامتی پوتین شد؛ ادعایی که هفته نامه نیوزویک، آن را ادعای بدون مدرک (unsubstantiated) توصیف کرد.

از نگاه بودانوف، پوتین به شدت بیمار است و این راز بزرگی نیست؛ از همین رو به جای حضور در انظار عمومی از بدل استفاده می‌کند. وی افزود: «آن دو عادات متفاوت، رفتارهای متفاوت، راه رفتن‌های متفاوت، گاهی حتی قدهای متفاوت دارند، اگر دقت کنید.»

گمانه‌زنی‌ها در مورد وضعیت سلامت پوتین پس از تهاجم او به اوکراین در ۲۴ فوریه تشدید شد. برخی به ویدئوهایی از رئیس‌جمهوری روسیه که متزلزل یا متشنج به نظر می‌رسد اشاره کرده و نتیجه گرفته‌اند ممکن است وی به بیماری پارکینسون مبتلا باشد، در حالی که رسانه خبری تحقیقاتی Proekt Media ادعا کرد از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ پوتین در تعدادی از سفرها با پزشکان از جمله جراح سرطان تیروئید همراه بود.

یکی از ویدیوهای منتشره نشان می‌داد پوتین نمی‌تواند از دست راست خود برای از بین بردن پشه‌ای که نزدیک صورتش وزوز می‌کرد استفاده کند، در حالی که از دست چپ خود برای خاراندن دور سرش استفاده می‌کرد. کرملین این اتهام‌ها را رد کرده و دیمیتری پسکوف سخنگوی آن، به خبرنگاران گفت که شایعات در مورد وضعیت سلامتی پوتین در ماه‌های اخیر، همه «ساختگی» است.

یک روز پیش از بودانوف، ژنرال اوکراینی «وادیم اسکیبیتسکی» در مصاحبه با تلگراف مدعی شد پوتین «از نظر سلامت جسمی و روحی در وضع خوبی نیست» و اعضای حلقه اول او در هراس از سلامتی او هستند.

او گفت: پوتین از بدل‌های زیادی استفاده می‌کند و گاه، تشخیص اینکه پوتین واقعی است یا کسی که جایگزین او شده، دشوار است. در برخی گزارش‌های قبلی هم مطرح شده بود پوتین به سرطان و همچنین پارکینسون مبتلا بوده اما هیچ مدرک مشخصی مبنی بر بیماری وی وجود نداشت.(۲)

سابقه ادعای وجود بدل برای پوتین

روزنامه انگلیسی دیلی میل(۳) هم که به مطالب عامه‌پسند علاقه دارد، در گزارش خود در این زمینه نوشت: گفته می‌شود در طول دوره درمانی او، متحد نزدیک او نیکولای پاتروشف به جای رئیس جمهوری ایستاده است.

طبق گزارش نیویورک پست، در ماه می (اردیبهشت)، یک کانال تلگرامی ضد پوتین به نام General SVR - که توسط یک ستوان سابق سرویس اطلاعات خارجی روسیه اداره می‌شود - ادعا کرد بدل در حالت آماده باش قرار گرفته است تا در صورت لزوم، در صورت انجام عمل جراحی پوتین جایگزین شود. اکانت مرموز تلگرام همچنین مدعی شد فیلم‌های از پیش ضبط شده از حضور پوتین در جلسه‌ها و امضای قوانین منتشر خواهد شد تا به نظر برسد که او هنوز کار می‌کند.(۴)

واکنش پوتین به وجود بدل

موضوع وجود بدل برای پوتین از خود او نیز پرسیده شده و او آن را رد کرده است. به نوشته رسانه روسی اسپوتنیک، سال ۲۰۱۵ بعد از یک کنفرانس مطبوعاتی سه ساعته، پوتین به چند پرسش دیگر خبرنگارانی که خودشان را به او رساندند پاسخ داد. از جمله از او پرسیدند آیا با «بدل» خود آشناست؟ پوتین تعجب کرد و گفت: « چه نیازی به وجود او هست؟» بعد عکس بدل را به او نشان دادند، پوتین نگاهی به عکس انداخت، لبخند زد و بدون ادای کلمه‌ای سالن را ترک کرد.(۵) 

دو سال پیش هم پوتین اظهار کرد که مقام‌های روسیه به استفاده از بدل برای او فکر کرده‌اند اما او زیر بار این پیشنهاد نرفته است. پوتین گفت در اوایل دهه ۲۰۰۰، زمانی که روسیه مورد حمله تروریستی قرار گرفت، به او توصیه شد در رویدادهایی که ممکن است رئیس دولت در معرض خطر باشد، یک فرد مشابه جای او را بگیرد. او گفت: «این در سخت‌ترین زمان جنگ ما علیه تروریسم بود.» (۶)

تکذیب سفارت روسیه

بعد از ادعای مقام اوکراینی همزمان با سفر پوتین به ایران، سفارت روسیه در تهران در کانال‌های شبکه اجتماعی خود نوشت: «در ارتباط با اظهارات پوچ سرلشکر آقای بودانوف رئیس سرویس اطلاعات نظامی وزارت دفاع اوکراین مبنی بر اینکه بدل جناب آقای ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در تاریخ ۱۹ ژوئیه (۲۸ تیرماه) به ایران سفر کرده است، سفارت روسیه در ایران احتمال می‌دهد این اظهارات می‌توانسته توسط بدل آقای بودانوف صورت گرفته باشد.»

رئیس سیا: پوتین بیش از حد سالم است

«ویلیام برنز» رئیس سازمان سیا یک روز پس از سفر پوتین به ایران، به شایعه‌ها درباره بیماری پوتین واکنش داد و گمانه‌های مربوط به بیماری او را رد کرد. او در انجمن امنیتی آسپن گفت شایعه‌های زیادی در مورد سلامت رئیس‌جمهور پوتین وجود دارد اما او فکر می‌کند که رهبر روسیه «کاملاً و بیش از حد سالم است.»

او در پاسخ «آندره میچل» خبرنگار ان‌بی‌سی نیوز تصریح که فکر نمی‌کند این شایعه‌ها اهمیت زیادی داشته باشند. گرچه به گفته برنز، این یک «قضاوت رسمی اطلاعاتی» نیست؛ اما طبق گزارش پولتیکو، اظهارنظر برنز، به احتمال زیاد شایعه‌ها درباره پوتین را از بین می‌برد.

کدام مقام‌های دنیا بدل داشتند؟

طبق گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها، رهبران پیشین شوروی، «ژوزف استالین» و «لئونید برژنف» از بدل استفاده می‌کردند. درباره صدام هم وجود بدل مطرح شده و کتابی هم با عنوان شبیه صدام یا «در سایه صدام» (In the Shadow of Saddam) مجموعه خاطرات «میخائیل رمضان» منتشر شد که خودش گفته ۱۹ سال نقش بدل صدام را بازی می‌کرد. در این کتاب نویسنده گفته پس از عمل جراحی، او تا سال ۱۹۹۷ در نقش صدام در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و نظامی ظاهر می‌شده و به جای صدام با حسنی مبارک و یاسر عرفات و نیز جبهه‌های جنگ عراق با ایران دیدار داشته‌ است. با این حال برخی درباره اصالت و واقعی بودن این کتاب ابراز تردید کرده و آن را جعلی و فقط یک داستان خوب می‌دانند.

تحلیل و جمع‌بندی

آنگونه که مطرح شد، منشا اصلی طرح شایعه بیماری پوتین و حضور بدل او در تهران به جای پوتین واقعی، دو مقام نظامی اوکراین هستند؛ کشوری که از چندین ماه قبل، روسیه جنگی را علیه آن آغاز کرده و در جنگ، یکی از ابزارهای مرسوم، عملیات روانی و رسانه‌ای، برای تخریب روحیه جبهه رقیب است.

حرکت‌های عجیب پوتین از نگاه سرلشگر بودانوف، سریع حرکت کردن، هشیارتر بودن در دیدارها و چهره فعال هنگام خوشامدگویی به مهمانان به جای چهره خنثی، بیان شده است. با این حساب، به نظر می‌رسد این سخنان بودانوف، به نوعی دفاع از ادعاهای قبلی مطرح شده مبنی بر بیمار و بی‌حال بودن پوتین بوده که حرکات رئیس‌جمهوری روسیه در تهران، خلاف آنها را ثبت کرده و حالا موضوع بدلی بودن پوتین، سرپوشی برای دفاع از ادعاهای قبلی است.

در این میان، فردی که اظهارنظر او اهمیت دارد، ویلیام برنز رئیس سازمان سیاست. برنز در دوره اوباما، مسئول پرونده ایران بود و موضوع مذاکره او با سعید جلیلی هم مورد توجه رسانه‌های ایرانی قرار گرفت. برنز چندین سال نیز سفیر آمریکا در روسیه بوده و علاوه بر ریاست CIA، این سابقه، اهمیت اظهارنظر او درباره پوتین را بیشتر می‌کند.

برنز به عنوان بالاترین مقام ایالات متحده که مهمترین رقیب روسیه به شمار می‌رود، به صراحت شایعه‌ها درباره بیماری پوتین را رد کرده؛ شایعه‌ای که منشا اصلی طرح موضوع «بدل پوتین» هم بوده است.

اینکه فردی جایی سریع و جایی کند حرکت کند یا جایی گرم‌تر یا خنثی‌تر صحبت کند، غیرطبیعی نیست و می‌تواند به حال روحی و جسمی آن روز فرد ارتباط پیدا کند. حتی لرزش دست هم برای پوتین ۷۰ ساله (زاده ۱۹۵۲) موضوع عجیبی نیست و لزوما نمی‌توان از آن به بیماری پارکینسون یا سرطان رسید.

با این وصف، به نظر می‌رسد ادعاها درباره بیماری و وجود بدل پوتین که سند معتبری هم برای آن مطرح نشده، بیشتر کُری‌خوانی روانی در حاشیه جنگ اوکراین است و قابل تائید نیست.

در عین حال گرچه اوکراین به دنبال عملیات روانی است اما از روس‌ها بعید نیست برای حفظ رهبرشان که از نگاه برخی بدون جایگزین است، در مواردی از فردی به عنوان بدل استفاده کنند؛ موضوعی که به سادگی قابل رد یا اثبات در نیست و می‌تواند سوژه سرویس‌های جاسوسی دنیا باشد.