این روز‌ها زبان روسی را در لابی هتل‌ها و بازار تهران زیاد می‌شنوید/ ایران و روسیه اختلافات در سوریه را کنار گذاشتند؟

 

ایران و روسیه در حال ایجاد روابط تنگاتنگ‌تر از همیشه هستند، زیرا انزوای بین المللی آن دو دشمن سرسخت امریکا را به سوی همکاری‌های تجاری و نظامی بیش‌تر سوق می‌دهد و واشنگتن را نگران کرده است.

به گزارش فرارو به نقل از وال استریت ژورنال، در ماه جولای، ایران بزرگترین خریدار گندم روسیه در جهان شد. در آن ماه روسیه یک ماهواره ایرانی را به فضا پرتاب کرد که موفقیتی نادر برای برنامه فضایی تهران محسوب می‌شد. هفته گذشته، نیرو‌های نظامی ایران میزبان تمرینات پهپادی مشترک با نیرو‌های روسی بودند. این تمرین پس از هشدار امریکا به مسکو درباره آماده شدن روسیه به منظور استفاده از پهپاد‌های نظامی ایرانی در جنگ اوکراین انجام شد.

این حجم از رفت و آمد‌ها و همکاری‌ها نشان می‌دهد که چگونه جنگ اوکراین تلاش‌ها برای گردهم آوردن روسیه و ایران را سرعت بخشیده است. این دو کشور، مخالف نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده هستند و هر دو از تحریم‌های سخت ایالات متحده رنج می‌برند. با این وجود، تا سالیان اخیر روابط دو کشور به دلیل برنامه‌های مخالف یکدیگر در سوریه، سوء ظن تاریخی ایران به مداخله خارجی و نقش تاریخی روسیه به عنوان قدرت مسلط در آسیای مرکزی و قفقاز تحت تاثیر قرار گرفته بود.

اتحاد نزدیک‌تر روسیه و ایران به هر دو کشور با یافتن بازار‌های جدید برای محصولات‌شان و تقویت همکاری‌های نظامی به جنگ مسکو در اوکراین و فعالیت‌های منطقه‌ای تهران در خاورمیانه کمک می‌کند و تاثیر منفی ناشی از تحریم‌های غرب را برای دو کشور کاهش خواهد داد. «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی ایالات متحده اخیرا روابط رو به رشد روسیه و ایران را «تهدیدی عمیق» خوانده بود.

این روابط رو به رشد با سفر «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه به تهران در ماه ژوئیه در دومین سفر خارجی وی پس از دستور حمله به اوکراین در ۲۴ فوریه آشکارتر شد. «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران در ژانویه به مسکو سفر کرد زمانی که دو کشور متعهد شدند همکاری‌های اقتصادی و نظامی فیمابین را گسترش دهند.

به طور کلی، تجارت دوجانبه بین روسیه و ایران در سال جاری ۱۰ درصد افزایش یافته است. بر اساس گزارش روسیه در سال ۲۰۲۱ میلادی تجارت بین دو کشور ۸۰ درصد افزایش یافت و به ۴ میلیارد دلار رسید.

برخی ناظران می‌گویند که جدای از همکاری‌های غذایی و نظامی، این رابطه هنوز راه زیادی در پیش دارد. بر اساس آمار گمرک پکن، چین در سال گذشته ۱۴.۸ میلیارد دلار کالا و خدمات غیر نفتی با تهران مبادله کرده است و دو کشور یک قرارداد تجاری ۲۵ساله به ارزش ۴۰۰ میلیارد دلار با یکدیگر به امضا رسانده‌اند. چین هم چنین مصرف کننده اصلی نفت روسیه است.

«اسفندیار باتمانقلیج» کارشناس اقتصادی به «وال استریت ژورنال» می‌گوید که احیای توافق هسته‌ای که به نظر می‌رسد واشنگتن و تهران در آستانه دستیابی به آن هستند می‌تواند انگیزه روسیه برای سرمایه‌گذاری بیش‌تر در ایران را تقویت کند.

به گفته بازرگانان ایرانی روس‌ها در ماه‌های اخیر سفر‌های متعددی به ایران داشته‌اند که اغلب برای بحث درباره راه‌های دور زدن تحریم‌ها بوده است. این روز‌ها زبان روسی اغلب در مغازه‌ها و هتل‌های تهران شنیده می‌شود، زیرا ایران به روی مسافران روسی که ارتباط‌شان با بیش‌تر کشور‌های غربی قطع شده باز است.

در بازار بزرگ تهران، «حسین» یک فروشنده فرش می‌گوید که تعداد مشتریان روس‌اش از ماه فوریه دو برابر افزایش یافته و اکنون نیمی از مشتریان او را روس‌ها تشکیل می‌دهند. در لابی یک هتل مجلل در تهران، تنها اروپایی‌ها روس‌هایی بودند که لپ تاپ های‌شان را برای یک جلسه کاری با ایرانی‌ها آورده بودند. معاملات روی میز شامل فروش پوشاک ایران به خریداران روسی برای جایگزینی برند‌های غربی و قطعات یدکی خودرو به خودروسازان روسی است.

در مورد کریدور صادراتی از روسیه به هند و از طریق ایران و ایجاد یک سیستم بانکی کاملا مصون از تحریم‌های ایالات متحده بحث‌هایی صورت گرفته است. شرکت ملی نفت ایران نیز قراردادی با گازپروم غول انرژی روسیه برای سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری در صنعت گاز طبیعی ایران امضا کرده است.

هر دو کشور به شدت به شرکای تجاری نیاز دارند حتی اگر توانایی آنان برای کمک به یکدیگر محدود باشد. صندوق بین المللی پول پیش بینی می‌کند که تولید ناخالص داخلی روسیه در سال جاری ۶ درصد کاهش یابد. صندوق بین‌المللی پول انتظار دارد تولید ناخالص داخلی ایران در سال جاری ۳ درصد رشد داشته باشد، اما آن کشور با تورم ۵۰ درصدی و ارزی که در سال جاری در برابر دلار به پایین حد ارزش خود رسیده دست و پنجه نرم می‌کند.

ایران برای فرار از تحریم‌های غرب به روسیه از تجارب خود می‌گوید در حالی که به نظر می‌رسد مسکو علیرغم نگرانی‌ها از کمبود مواد غذایی به دلیل جنگ اوکراین به ایران محصولات کشاورزی صادر می‌کند. 

از جمله مهم‌ترین نشانه‌های گرم شدن روابط اقتصادی بر اساس گزارش شرکت اطلاعاتی کپلر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که ایران در ماه ژوئیه از مصر و ترکیه به عنوان بزرگ‌ترین خریدار گندم روسیه پیشی گرفت و بر اساس داده‌های آن گزارش ایران با تحویل گرفتن ۳۶۰ هزار تن گندم میزان گندمی دو برابر بیش‌تر از کشور‌های دیگر را از روسیه وارد کرده است.

کارشناسان تجاری می‌گویند ایران و روسیه هر دو برای یافتن بانک‌هایی به منظور انجام معاملات کالا‌های خود با مشکل مواجه شده‌اند. تجارت پررونق آن در زمانی که تاجران اروپایی از انعقاد قرارداد‌های تازه در حوزه غلات و سایر کالا‌ها با روسیه خودداری می‌ورزند ازدواجی مناسب قلمداد می‌شود.

«ماشا بلیکووا» تحلیلگر غلات در لندن به «وال استریت ژورنال» می‌گوید: «ایران می‌تواند گندم را تنها از تعداد محدودی از منابع خریداری کند. زمانی که جنگ اوکراین آغاز شد روسیه هدف تحریم‌ها قرار گرفت و با مشکلات پرداختی مواجه شد. ایران یکی از معدود کشور‌هایی بوده که آماده پذیرش چنین ریسک سیاسی‌ای شده است».

افزایش همکاری نظامی ایران و روسیه مقام‌های آمریکایی را نگران کرده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میزبان رقابت پهپاد‌های نظامی با حضور ارتش روسیه در پایگاه هوایی خود در کاشان بوده است. تلویزیون دولتی ایران اعضای سپاه را در حال برافراشتن پرچم روسیه هنگام رژه سربازان مسکو نمایش داد.

کاخ سفید مدعی است ایران در ماه ژوئن میزبان یک هیئت روسی در کاشان بود تا پهپاد‌های تهاجمی خود را به نمایش بگذارد. دولت امریکا می‌گوید ایران در حال آموزش دادن به سربازان روسی برای استفاده احتمالی از این تسلیحات در اوکراین است.

فناوری‌های پهپاد طراحی‌شده توسط تهران به عنوان ابزار کلیدی حملات نامتقارن توسط آن کشور علیه میادین نفتی عربستان و متحدانش در نوار غزه، عراق و یمن ظاهر شده اند. با این وجود، تهران برنامه‌های کمک به جنگ روسیه در اوکراین را رد می‌کند. 

سرتیپ «علی بلالی» یکی از مقام‌های ارشد نیروی هوایی سپاه هفته گذشته گفته بود که تمرینات پهپادی با هدف مبارزه با تروریسم جهانی انجام شده است. مسابقات پهپاد‌های نظامی که متحدان روسیه، ارمنستان و بلاروس نیز در آن شرکت دارند برای اولین بار در سال ۲۰۱۵ میلادی راه اندازی شد، اما به طور معمول در کشور‌هایی که پیش‌تر از اقمار شوروی سابق بودند و نه در ایران میزبانی شده بود.

در تاریخ ۹ آگوست، روسیه یک ماهواره ایرانی را از تاسیساتی که در قزاقستان کنترل می‌کند پرتاب کرد. ایران می‌گوید این ماهواره به تقویت «ظرفیت‌های مدیریت و برنامه ریزی» در کشاورزی، منابع آب، مدیریت بلایای طبیعی یا پایش مرز‌ها کمک خواهد کرد.

با این وجود، ایالات متحده به تهران مظنون است و اشاره کرده که ایران می‌تواند از این ماهواره برای نظارت بر تحرکات نیرو‌های اوکراینی استفاده کند.