زنان؛ قربانیان جنگ بی‌پایان در نیجریه

محمدحسین لطف‌الهی- یک گزارش تحقیقی که اخیراً منتشر شده نشان می‌دهد که زنان در نیجریه، چگونه قربانی جنگی طولانی و بدون چشم‌اندازی از نزدیک شدن به پایان میان تروریست‌های بوکوحرام و سربازان ارتش نیجریه شده‌اند.

به گزارش روزنامه اعتماد، بوکوحرام گروهی تروریستی است که خود را گروه «اهل سنت برای دعوت و جهاد» معرفی می‌کند و در شمال نیجریه مستقر است. دامنه فعالیت‌های این گروه به دیگر کشورهای آفریقایی نظیر چاد، نیجر و شمال کامرون نیز کشیده شده و به یک بحران غیرقابل حل برای دولت نیجریه که خود مشکلات بسیاری مانند فساد اداری گسترده دارد، بدل شده است.

بر اساس داده‌های وب‌سایت گلوبال کانفلیکت ترکر، از سال 2011 گروه بوکوحرام -که نام آن به معنای «آموزش غربی ممنوع» است- حملات تروریستی علیه مراکز دینی، سیاسی و شهروندان عادی در نیجریه آغاز کرده است. اقدام این گروه در راستای ربودن بیش از 200 دانش‌آموز دختر از یک مدرسه در سال 2014 باعث شد توجه جهانی به فعالیت‌های آنها جلب شود. با تلاش‌های بین‌المللی تاکنون بیش از 103 نفر از این دختران آزاد شده‌اند، اما دردسرهای زنان و دختران در نیجریه به ربوده شدن از سوی بوکوحرام محدود نمی‌شود.

زنان پس از ربوده شدن در نیجریه از سوی بوکوحرام به بردگی گرفته شده و به ازدواج با اعضای این گروه مجبور می‌شوند. دردسرهای زنان نیجریه‌ای پس از آزادی از اسارت بوکوحرام هم ادامه دارد. به گزارش خبرگزاری رویترز، گفت‌وگو با شاهدان عینی و بررسی مستندات موجود نشان می‌دهد ارتش نیجریه دست‌کم از سال 2013 یک کارزار مخفی و غیرقانونی برای وادار کردن زنان به سقط جنین به راه انداخته است. از آن زمان حداقل 10 هزار زن که بیشتر آنها از سوی تروریست‌ها ربوده شده و پس از تجاوز توانسته‌اند راهی برای فرار بیابند، مجبور به سقط جنین شده‌اند.

این تحقیق پس از گفت‌وگو با 33 زن قربانی، تعدادی از سربازان و بررسی مدارک نظامی و بیمارستانی در نیجریه نوشته شده است.

قربانیانی که فکر می‌کردند نجات یافته‌اند

یکی از قربانیان به نام «ف» می‌گوید: روزی که سربازان ارتش روستایی در شمال شرق نیجریه که تروریست‌ها در آن ساکن بودند محاصره کردند، گلوله‌باران روستا و شلیک مداوم گلوله‌های توپ و خمپاره به سوی روستا باعث شد تا تروریست‌ها پا به فرار بگذارند و زنانی که در آنجا زندانی بودند فرصت فرار پیدا کنند. ف. که در آن زمان از وحشت بی‌هوش شده بود، در شرایطی به هوش آمد که خود را در یک پایگاه نظامی ارتش می‌دید، تعریف می‌کند که احساس می‌کرد در «خوشحال‌کننده‌ترین لحظه» زندگی‌اش قرار دارد.

او به رویترز گفته است برای مدت بیش از یک‌سال به اجبار با یکی از شورشیان ازدواج کرده، مورد ضرب و شتم قرار گرفته و مکرراً به او تجاوز جنسی شده و به همین دلیل باردار بود. «ف.» تعریف می‌کند که در آن زمان خود را مدیون سربازان ارتش نیجریه می‌دید و بسیار از آنها سپاسگزار بود که او را از آن مخصمه نجات داده بودند.

به گفته «ف.» حدود یک هفته بعد از این زمان، او خود را در یک پادگان نظامی در اتاقی باریک و کم‌نور یافت درحالی که روی یک تشک نظامی کهنه و مندرس دراز کشیده بود و مردانی یونیفرم‌پوش به او و 5 زن دیگر که در آن اتاق حضور داشتند، قرص‌هایی می‌دادند و آمپول‌هایی مرموز به آنها تزریق می‌کردند. ف. که در آن زمان حدوداً چهار ماهه باردار بود، می‌گوید: پس از حدود چهار ساعت درد بسیار شدیدی در شکمم احساس کردم و خونریزی بسیاری داشتم. زنان دیگری که آنها هم در حال خونریزی بودند روی زمین از درد به خود می‌پیچیدند. ما فکر می‌کردیم آنها می‌خواهند ما را بکشند.

خانم ف. به یاد تزریقی که ساعاتی قبل داشت، افتاد و متوجه شد سربازان بدون اینکه از او بپرسند یا به او اطلاعی دهند، فرزند در شکمش را سقط کرده‌اند.

براساس روایت او، درحالی که زنان از درد و خونریزی به خود می‌پیچیدند به آنها گفته شد: «حق ندارند این موضوع را با دیگران در میان بگذارند و در صورتی که چنین کاری انجام دهند به شدت کتک خواهند خورد.»

به زنان دروغ می‌گفتند

ارتش نیجریه پیش از این درباره این کارزار متکی بر فریب و اجبار فیزیکی سقط جنین گزارشی به رسانه‌ها یا مردم نیجریه نداده بود. چهار سرباز و یک افسر نیجریه‌ای می‌گویند معمولاً به زنانی که اغلب روزها و هفته‌ها در پادگان مانده و از نظر جسمی ضعیف شده بودند، گفته می‌شد داروها و تزریق آمپول برای بازیابی سریع‌تر سلامتی آنها و جلوگیری از ابتلای‌شان به بیماری‌هایی نظیر مالاریاست. بر اساس گفته‌های آنها، در صورتی که زنان مقاومت می‌کردند با اسلحه و چوب دستی مورد ضرب و شتم قرار می‌گرفتند یا به آنها مواد مخدر داده می‌شد تا تسلیم شوند. یک کارمند بخش بهداشت چنین می‌گوید که برخی زنان دست و پای‌شان بسته می‌شد تا به آنها دارو تزریق شود.

بینتو ابراهیم که اکنون در آستانه 30 سالگی است، سه سال پیش توانست از دست شورشیان فرار کند. به گفته او، زمانی که از چنگال شورشیان رها شده بودند، سربازان ارتش نیجریه دو آمپول به او و زنان دیگری که همراه او در کمپ ارتش بودند، تزریق کردند. بینتو ابراهیم می‌گوید: «ساعاتی بعد خونریزی و درد وحشتناک آغاز شد و متوجه شدیم جنین‌های‌مان را سقط کرده‌اند. این تزریق بدون رضایت بود و زمانی که از آنها درباره چرایی این سقط جنین سؤال کردیم تهدید به مرگ شدیم.» این زن می‌افزاید اگر او را به حال خود رها می‌کردند فرزندش را نگه می‌داشت و او را از بین نمی‌برد.

نیجریه: «رویترز دروغ می‌گوید»

رویترز نوشته است که نتوانسته مشخص کند دقیقاً چه کسی مسوول راه‌اندازی این برنامه در دولت یا ارتش نیجریه است. ارتش نیجریه هرگز حاضر به تأیید وجود چنین برنامه‌ای نشده و اعلام کرده است گزارش رویترز «دروغ خارجی‌هایی است که می‌خواهند مبارزات ما علیه شورشیان را تضعیف کنند.»

ژنرال کریستوفر موسی، فرمانده عملیات ارتش نیجریه در شمال شرق در گفت‌وگو با رویترز می‌گوید: «هرگز در نیجریه چنین اتفاقی نیفتاده است. [در اینجا] همه به زندگی احترام می‌گذارند. ما به خانواده احترام می‌گذاریم، ما برای زنان و کودکان احترام قائل هستیم و برای هر جسم زنده‌ای احترام قائلیم.» یکی دیگر از ژنرال‌های ارتش نیجریه، رویترز را به باج‌گیری و قلدری متهم کرده است. رییس ارتش نیجریه هفته گذشته از کمیسیون ملی حقوق بشر خواست تا تحقیقات مستقلی را برای برنامه سقط جنین غیرقانونی گزارش شده توسط رویترز انجام دهد.

بازنگری در حمایت‌های امریکا؟

در پی انتشار گزارش رویترز درخصوص برنامه غیرقانونی سقط جنین و کشتار کودکان توسط ارتش نیجریه، یکی از سناتورهای امریکایی در کمیته روابط خارجی سنا خواستار بازبینی کمک امنیتی و برنامه‌های همکاری در این کشور آفریقایی شده است. جیم ریش، سناتور جمهوری‌خواه امریکایی در نامه‌ای به آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات‌متحده همچنین خواستار بررسی استفاده احتمالی تحریم‌ها به انضمام بازبینی سریع کمک و همکاری امنیتی امریکا برای نیجریه شده است. وی در این نامه نوشته است: من مشتاقانه منتظر شنیدن موارد بیشتر در مورد واکنش برنامه‌ریزی شده وزارت خارجه به اتهامات جدی علیه یکی از ذی‌نفع‌های قدیمی کمک و همکاری امنیتی ایالات‌متحده هستم که اگر معتبر باشد، لطمه‌های جبران‌ناپذیری به نسلی از شهروندان نیجریه و اعتبار ایالات‌متحده وارد کرده است. در این میان، یکی از سخنگوهای وزارت خارجه امریکا در پاسخ به سوالی درباره نامه این سناتور امریکایی گفت: ایالات‌متحده هنوز در حال بررسی گزارش رویترز است و سپس گام‌های بعدی را برمی‌دارد. این سخنگو همچنین گفت: تصمیمات برای ادامه ارائه آموزش و تجهیزات نظامی به صورت موردی اتخاذ می‌شود و عوامل مختلفی از جمله احترام به حقوق بشر و پایبندی به قانون درگیری‌های مسلحانه درنظر گرفته می‌شود. وی ادامه داد: فروش کنونی تسلیحات به نیجریه ازسوی امریکا شامل قطعات با تمرکز بر حقوق بشر، جلوگیری از لطمه به شهروندان و ارتقای مسوولیت‌پذیری و عدالت ارتش است. سخنگوی وزارت خارجه امریکا افزود: این وزارتخانه تمام واحدهای نیروی امنیتی نیجریه را که برای آموزش و کمک‌های لازم معرفی شده‌اند، بررسی می‌کند و در صورتی که اطلاعات معتبری وجود داشته باشد که نشان می‌دهد یک واحد نیرو حقوق بشر را نقض کرده است، کمک امنیتی صورت نمی‌گیرد. اوایل سال جاری میلادی، پس از اینکه نیجریه سال گذشته هواپیمای A-۲۹ Super Tucanos ساخت کمپانی «امبرائر» را تحویل گرفت، ایالات‌متحده فروش نزدیک به یک میلیارد دلاری سلاح به این کشور آفریقایی را تصویب کرد. این توافق که در آوریل ۲۰۲۲ تصویب شد به دلیل مسائل و نگرانی‌های حقوق بشری توسط دولت نیجریه به حالت تعلیق درآمد. ایالات‌متحده همچنین حدود شش میلیون دلار بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ برای برنامه آموزش و آموزش نظامی بین‌المللی (IMET) متعهد شده بود.

جنگ بی‌پایان

دو دهه پیش یک جنبش بنیادگرای مدعی اسلام‌گرایی به نام بوکوحرام در شمال شرق نیجریه متولد شد. قتل بنیانگذار این جنبش به نام محمد یوسف توسط پلیس نیجریه باعث شد فعالیت‌های آن به صورت یک شورش مسلحانه در آید. بارها و بارها از سال 2013 که ارتش عملیات خود را آغاز کرده، دولت اعلام کرده که در جنگ پیروز شده و تروریست‌ها نابود شده‌اند، اما کارشناسان می‌گویند هنوز نشانه‌ای از شکست کامل بوکوحرام یا پایان جنگ در نیجریه وجود ندارد.