گزارش تحقیقی درباره توافق رسانه‌ای چین و روسیه؛ همکاری غول‌های پروپاگاندا
گزارش تحقیقی اینترسپت نشان می‌دهد چگونه چین و روسیه با امضای یک توافق همکاری تصمیم گرفته بودند به روایت‌های مدنظر یکدیگر از تحولات جهانی ضریب دهند.
محمدحسین لطف‌الهی- در فاصله کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین، سخنگوی وزارت دفاع روسیه بار دیگر ادعاهای تکذیب‌شده درخصوص وجود برنامه توسعه سلاح‌های زیستی در منطقه با بودجه تامین‌شده از سوی ایالات‌متحده را تکرار و آزمایشگاه‌های اوکراینی را متهم کرد که با انجام آزمایش‌هایی روی ویروس کرونا در تلاشند مرگبارترین عوامل بیماری‌زا را تولید و در منطقه پراکنده کنند.
به گزارش روزنامه اعتماد، پخش اخبار دروغین یکی از قدیمی‌ترین تاکتیک‌های دولت روسیه است اما این‌بار روسیه برای این کار از کمک هم برخوردار بود. چند روز بعد از طرح ادعای توسعه سلاح‌های میکروبی در اوکراین، مقام‌ها و رسانه‌های چینی به تکرار ادعاهای مقام‌های روسیه درخصوص آزمایشگاه‌های زیستی اوکراین پرداختند. براساس گزارش نشریه اینترسپت، در آن زمان، نشریه گلوبال تایمز نزدیک به حزب کمونیست چین دو اینفوگرافی پربازدید درخصوص این موضوع منتشر کرد؛ در یکی از این اینفوگرافی‌ها نشریه اسپوتنیک به عنوان منبع اصلی انتخاب شده و در دیگری که با تیتر «ایالات‌متحده چه چیزی را در آزمایشگاه‌های زیستی که در اوکراین کشف شده پنهان می‌کند؟» نقل قول ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه به عنوان مرجع قرار گرفته بود. پوتین گفته بود: «با کمک پنتاگون، اوکراین پروژه آزمایشی تسلیحاتی-زیستی را پیش می‌برد که شامل آزمایش‌هایی روی نمونه‌هایی از ویروس کرونا و تعدادی دیگر از ویروس‌های کشنده می‌شد. ما تمام دلایل لازم را داریم تا باور کنیم اوکراین درگیر ساخت تسلیحات میکروبی شده بود.»
کاترین درینهاوزن، تحلیلگر موسسه مرکاتور در برلین -یک موسسه مطالعات چین - می‌گوید: «چین با آغوش باز تئوری توطئه آزمایشگاه‌های زیستی را پذیرفت.» به گفته او، مقام‌ها و رسانه‌های چینی ماه‌ها زمان گذاشته بودند تا به جهان بقبولانند ویروس کرونا احتمالا در یک حادثه آزمایشگاهی در خارج از چین ایجاد شده است. درینهاوزن می‌افزاید: «آنها زمانی که با تئوری توطئه برخاسته از روسیه مواجه شدند با خود گفتند این بهترین تئوری توطئه‌ای است که از ایده ما یعنی هرجایی به جز چین می‌تواند مبدا ویروس کرونا باشد، حمایت می‌کند.»
اینترسپت می‌نویسد: از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه 2022، بسیاری از کارشناسان تحت‌تاثیر همگرایی قابل‌توجه روایت‌های مطرح‌شده از سوی رسانه‌های روسیه و چین درباره جنگ قرار گرفته بودند. هرچند برخی از این همگرایی‌ها در طرح روایت‌ها اتفاقی به نظر می‌رسید و آنها در شرایطی مطرح می‌شدند که منافع هر دو کشور روسیه و چین هم‌راستاست، مدارک یافت شده از هک ایمیل‌های VGTRK -شرکت رادیو و تلویزیون دولتی روسیه- نشان می‌دهد مسکو و پکن یک توافق همکاری در سطح وزرا به امضا رسانده و متعهد شده‌اند که در زمینه محتوای رسانه‌ای به‌طور مشترک عمل کنند.
این توافق دوجانبه که در جولای 2021 در 40 صفحه به امضا رسیده آشکار می‌سازد که همکاری در حوزه پوشش رسانه‌ای و طرح روایت مشترک از تحولات بین‌المللی یکی از مهم‌ترین هدف‌های هر دو دولت روسیه و چین بوده است. به نوشته اینترسپت، در یک اجلاس مجازی که در همان جولای 2021 برگزار شد، تعدادی از چهره‌های برجسته دولتی و رسانه‌ای دو کشور در چین درخصوص بسیاری از تولیدات خبری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک در این حوزه به گفت‌وگو پرداختند. تبادل محتوای خبری، طراحی استراتژی برای رسانه‌های دیجیتال و تولید برنامه‌های تلویزیونی مشترک ازجمله محتوای مباحث مقام‌های روسی و چینی بود. در سلسله‌تلاش‌ها برای تقویت این همکاری‌ها وزارت مخابرات، توسعه دیجیتال و ارتباطات جمعی روسیه و اداره ملی رادیو و تلویزیون چین درگیر همکاری بودند.
در این توافقنامه دو طرف متعهد شدند همکاری بیشتری در زمینه تبادل اطلاعات و پوشش دقیق و جامع تحولات بین‌المللی داشته باشند. هر دو کشور همچنین برنامه‌هایی برای تقویت همکاری در رسانه‌های آنلاین و فضای شبکه‌های اجتماعی -که هر دو طرف از آن بارها برای ترویج اطلاعات و اخبار دروغین بهره گرفته بودند- ارایه دادند. دیوید باندورسکی، مدیر پروژه رسانه‌ای چین -یک موسسه مطالعاتی مستقل که رسانه‌های چینی‌زبان را بررسی می‌کند- می‌گوید: «این یک سند همکاری در سطح عالی میان دو کشور چین و روسیه است که به ما اجازه می‌دهد تا از پشت صحنه چگونگی برنامه‌ریزی و بحث طرف‌های چینی و روسی درخصوص این همکاری‌ها آگاهی پیدا کنیم.»
به نظر می‌رسد پیش‌تر هم توافق‌های مشابهی میان پکن و مسکو در این خصوص به امضا رسیده بود. نشریه مدوزا، یک نشریه روسی مستقل در سال 2020 گزارش داد روسیه و چین توافقی امضا کرده‌اند و براساس همین قرارداد است که مرتبا در رسانه‌های روسی روایت‌هایی در حمایت از چین و سیاست‌های پکن در جهان منتشر می‌شود.
اینترسپت نوشته است که نه وزارت مخابرات، توسعه دیجیتال و ارتباطات جمعی روسیه حاضر شده پاسخی به گزارش این وبسایت خبری ارایه دهد و نه سفارت چین در واشنگتن پاسخی به درخواست اینترسپت داده است.
به گزارش «اعتماد» VGTRK - شرکت رادیو و تلویزیون دولتی روسیه -در اوایل سال 2022 میلادی زمانی که هکرها در واکنش به حمله نظامی روسیه به اوکراین بیش از 50 شرکت و آژانس دولتی را در روسیه هدف قرار دادند، هک شد. یکی از وبسایت‌های مرتبط با هکرها مجموعا بیش از 13 ترابایت از اسناد مربوط به دولت روسیه را در وبسایت خود منتشر کرده که از جمله آنها می‌توان به مدارک مربوط به همکاری اوگنی پریگوژین موسس و رییس گروه شبه‌نظامی واگنر با پوتین اشاره کرد. این گروه شبه‌نظامی در حال حاضر در جنگ علیه اوکراین فعال است و علیه اوکراینی‌ها می‌جنگند.
کاترین درینهاوزن تاکید دارد: «به‌رغم تمام تفاوت‌ها و اختلاف‌نظرهایی که در سیاست خارجی دو کشور روسیه و چین وجود دارد، هر دو کشور یک دلیل مشترک و مهم برای همکاری دارند؛ در زمینه مقابله ایدئولوژیک با ایالات‌متحده آنها مانند برادر به هم نزدیکند.»
یک منبع آگاه در این زمینه به اینترسپت می‌گوید که «چین دست بالا را در این توافق دارد و بیشتر پروژه‌های بزرگ ذیل این توافقنامه توسط چینی‌ها مدیریت می‌شود.» به گفته این منبع روسی که در جلسات مذاکره حضور داشته، این دست برتر چنان موثر بوده که چینی‌ها حتی اجازه نداده‌اند روس‌ها درخصوص پخش شبکه‌های تلویزیونی روسیه از طریق تلویزیون کابلی چین با آنها گفت‌وگو کنند.
به نوشته اینترسپت، بسیاری از موضوعات موردتوافق برای همکاری در راستای منافع چین هستند. در یک نمونه خبرگزاری تاس موافقت کرده برنامه‌هایی مفصل را برای بزرگداشت صدمین سالگرد تاسیس حزب کمونیست چین ترتیب دهد و گفت‌وگوهایی اختصاصی با شی جین‌پینگ رییس‌جمهور و لی کچیانگ نخست‌وزیر چین داشته باشد. دیوید باندورسکی، مدیر پروژه رسانه‌ای چین می‌گوید: «واقعا مخاطبان روسی چه علاقه‌ای ممکن است به یک نمایشگاه عکاسی با موضوع تاسیس حزب کمونیست چین داشته باشند؟» او می‌افزاید: «کاری که دولت چین انجام می‌دهد این است که آرزوهای بسیار بزرگ خود را در قلب محصولات رسانه‌ای پروپاگاندایی دراختیار روسیه قرار می‌دهد تا آنها کمک کنند پکن بتواند داستان مدنظر خود را بیان کند.»
نشریه روسی مدوزا پیش‌تر گزارش داده بود براساس توافق مسکو و پکن، رسانه‌های دولتی روسیه شامل نشریه روزیسکایا در ماه بیش از 100 مقاله را از منبع «چاینا مدیا گروپ» یک شرکت رسانه‌ای دولتی در چین که در جولای 2021 نام آن بارها ذکر شده منتشر می‌کردند. بسیاری از مقاله‌ها نظیر مقالاتی که برای دفاع از اقدامات دولت چین در استان سین‌کیانگ نوشته می‌شدند عملا بی‌دلیل و بدون فایده نوشته می‌شوند.
به نظر می‌رسد یکی از دلایل تمایل چین به این همکاری، حرفه‌ای‌تر بودن روس‌ها در این زمینه باشد. ماریا رپنیکووا، مدیر یک مرکز مطالعاتی در دانشگاه ایالتی جورجیا در ایالات‌متحده می‌گوید: «رسانه‌ها در روسیه ازجمله رسانه‌های دولتی به‌طور کلی سانسورپذیری کمتری نسبت به همتایان چینی خود دارند و البته محتوای بسیار پیچیده‌تری ارایه می‌کنند.» به گفته او، «تولیدات رسانه‌های روسیه به ویژه تولیدات تصویری این رسانه‌ها برای فرمت پخش تلویزیونی، حاوی تاکتیک‌های پیچیده برای درگیر کردن احساسات و ارایه اطلاعات نادرست است و بسیاری از بینندگان طبقه متوسط روسیه را جذب می‌کنند.» براساس یکی از نامه‌های افشاشده در پی هک ایمیل‌های VGTRK -شرکت رادیو و تلویزیون دولتی روسیه-یک ماه پس از امضای قرارداد مذکور میان پکن و مسکو، یکی از خبرنگاران «چاینا مدیا گروپ» در ایمیلی به زبان انگلیسی به مقام‌های رادیو و تلویزیون روسیه نوشته است: «ما می‌توانیم بر اساس خواست و نیاز شما مصاحبه‌ها یا گزارش‌هایی را آماده کنیم. ما همچنین می‌توانیم محتوای تولید شده شما را مستقیما انتقال دهیم و آن را به‌طور گسترده در چین پخش کنیم.»
اینترسپت می‌نویسد در برخی موارد خبرنگاران روس مستقیما به چینی‌ها برای پخش کردن روایت مدنظرشان کمک می‌کردند اما زمانی چین توانست برای روسیه این مساله را جبران کند که موضوع جنگ اوکراین پدید آمد. ماریا رپنیکووا در این خصوص اظهار می‌دارد: «در روایت‌های چینی از جنگ اوکراین، عملا در بسیاری از موارد شما نمی‌بینید که حتی اشاره شده باشد این روسیه است که جنگ را آغاز کرده و به اوکراین حمله کرده است. شعارهای استفاده شده در روایت‌های چینی، گاهی چنین به نظر می‌رسند که مستقیما از روسیه برای آنها آمده است.»
دیدگاه تان را بنویسید