سال 2022 در جهان عرب چه گذشت؟

سید عماد حسینی- جهان عرب در سال 2022 که چند روزی از آن را پشت سر گذاشته‌ایم دستخوش تحولات و حوادث مختلفی بود که در این گزارش مهم‌‌ترین حادثه هر یک از کشورهای عربی، کوتاه در پی می‌آید:

۱. لیبی

پارلمان لیبی که بعد از سقوط معمر القذافی دیکتاتور این کشور سال‌های درازی است روی ثبات و امنیت را به طور کامل ندیده است، بعد از کش و قوس‌های فراوان فوریه گذشته فتحی باشاغا را به عنوان رئیس کابینه (نخست‌وزیر) انتخاب کرد، در اکتبر نیز شورای عالی دولت و رئیس مجلس نمایندگان بر سر یکپارچه شدن قوه اجرائیه به توافق رسیدند، تا این کشور یک گام به سوی ثبات بردارد؛ گرچه فرایند این ثبات تا سال جاری (2023) همچنان ادامه دارد.

۲. مصر

جولای 2022 بود که به دستور عبدالفتاح سیسی فرایند گفت‌وگوی ملی آغاز شد، هدف اعلام‌شده از این فرایند بررسی اقدام ملی در دوره پیش رو بود، اما نتیجه خاصی از آن حداقل در بعد رسانه‌های بین‌المللی حاصل نشد.

شرم‌الشیخ مصر همچنین در نوامبر گذشته نیز میزبان بیست و هفتمین دوره نشست آب‌وهوا در سطح سران بود.

۳. سودان

شورای نظامی این کشور، جولای گذشته خروج خود را از صحنه سیاسی اعلام کرد، در نوامبر هم از تفاهم بین نیروهای آزادی و تغییر و شورای نظامی در این رابطه گزارش‌‌هایی منتشر شد.

۴. فلسطین

فلسطین همچون سال‌های قبل در سال 2022 نیز مملو از حوادث و رخدادهایی بر بستر مبارزه فلسطینیان با اسرائیل بود، این سرزمین صحنه یک جنگ هم بود که این بار جهاد اسلامی فلسطین به تنهایی علیه اسرائیل ترتیب داد و برای اولین بار حماس حاضر به جنگ و همراهی کردن دیگر گروه اسلام‌گرا نشد تا جهاد اسلامی این چنگ چندروزه را به سرانجام برساند.

۵. لبنان

لبنان در مه 2022 شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی بود، چند ماه بعد نیز در اکتبر دوره ریاست‌جمهوری میشل عون هم به پایان رسید تا این کشورِ همواره در بحران بعد از خروج از چاله انتخاب رئیس مجلس، همچنان در چاه‌ تشکیل کابینه و انتخاب رئیس‌جمهور گرفتار باقی بماند.

۶. عربستان سعودی

اگرچه همه نگاه‌ها در سال 2022 به ورود عربستان سعودی به جرگه حاضران در توافق ابراهیم بود، اما محمد بن سلمان همچنان خواستار امتیازاتی مشابه و شاید بیشتر از محمد بن زاید برای علنی کردن این رابطه است، همین امر باعث ادامه بحران پشت پرده بین کاخ سفید و ریاض شد و حتی سفر بایدن به این کشور نیز نتوانست شیر نفت را بیشتر از آنچه اوپک‌پلاس مقرر کرده برای کشورهای سرمازده اروپایی باز کند؛ حضور رئیس‌جمهور چین در ریاض و امضای قراردادهای پرسروصدا نیز این رویکرد را تشدید کرده است.

۷. عراق

عراق هرچند توانست در سال 2022 دست‌آخر خود را از دور باطل پساانتخابات نجات دهد اما بحران به طور بالقوه‌ای همچنان بر این کشور سایه انداخته است.

خروج مقتدی صدر از صحنه سیاسی در اکتبر گذشته گرچه باعث هموار شدن راه نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی شد، اما این به معنای پایان تنش‌آفرینی این جریان و تکرار اشغال مراکز حیاتی کشور توسط طرفدارانش در سال 2023 و سال‌های بعد از آن نخواهد بود.

۸. کویت

سال ۲۰۲۲ در کویت درجه فرزند امیر این کشور (احمد النواف الاحمد الصباح) از وزارت کشور به نخست‌وزیری ارتقا یافت، سپتامبر همین سال نیز این کشور شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی جدید بود.

۹. بحرین

بحرین در سال 2022 روابط خود را با اسرائیل در چارچوب توافق ابراهیم گسترش داد و به اولین کشور عربی‌ای تبدیل شد که مقری دائم به نظامیان اسرائیلی اختصاص داده است، برگزاری انتخابات پارلمانی و سفر پاپ فرانسیس در نوامبر گذشته به این کشور نیز دیگر رخدادهای این کشور محسوب می‌شوند.

۱۰. مراکش

به غیر از مقام چهارمی در جام‌جهانی، مراکشی‌ها از افزایش شمار کنسولگری‌ها در صحرای غربی به ۲۶ کنسولگری نیز ابراز خرسندی کردند. از سویی دولت مراکش نیز با وجود مخالفت آشکار جامعه، روابط خود را با اسرائیل گسترش داد.

۱۱. موریتانی

احزاب و تشکل‌های سیاسی موریتانی سپتامبر 2022 توافقنامه‌ای امضا کردند که راه را برای برگزاری انتخابات توافقی در این کشور هموار کرد.

۱۲. الجزایر

الجزایر آگوست 2022 میزبان امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، استعمارگر سابق این کشور، بود. همچنین این کشور میزبان سی و یکمین نشست سران اتحادیه عرب بود که حضور چشمگیر رهبران عرب یکی از شاخصه‌های آن محسوب می‌شود.

۱۳. تونس

برگزاری همه‌پرسی قانونی اساسی بیشترین توجه جهانی را در مورد این کشور به خود جلب کرد، تونسی‌ها همچنین در دسامبر گذشته، در انتخابات پارلمانی هم شرکت کردند، گرچه به اعتراف برگزارکنندگان انتخابات، سطح مشارکت مردم بسیار پایین بود.

۱۴. سوریه

سوریه همچون سال‌های قبل‌تر، در سال 2022 هم شاهد تحولات نظامی، سیاسی و اقتصادی مختلفی بود؛ از ادامه جنگ علیه گروه‌های تروریستی گرفته تا ادامه حضور نیروهای آمریکایی در خاک این کشور، تجاوز ارتش ترکیه به خاک سوریه و تهدید به گسترش این نفوذ، و همچنین ادامه حملات هوایی اسرائیل به مناطق مختلف به ویژه مواضع نظامی اطراف فرودگاه‌هایش رخدادهایی بود که سوریه را همچنان در صدر اخبار جهانی باقی نگه داشت.

تغییر کابینه و تلاش‌های صورت‌گرفته برای دیدار اردوغان و اسد مهم‌‌ترین رخداد سیاسی و اوج گرفتن مشکلات اقتصادی و کمبود سوخت و غلات نیز در حاشیه بحران اوکراین دیگر رخدادهای این کشور به شمار می‌روند.