چرا ایران ناگریز از رابطه با طالبان است؟

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران می‌گوید تهران هیات حاکمه فعلی در افغانستان را به رسمیت نشناخته است اما با حکومت فعلی این کشور ارتباط و گفت و گو‌ دار‌د.

به گزارش دنیای اقتصاد، نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شبه‌‌‌قاره با اشاره به مواضع تهران در مقابل دولت خودخوانده طالبان در افغانستان می گوید ایران و افغانستان ناچار به داشتن روابط با یکدیگر هستند. مهم ترین بخش از سخنان او به شرح زیر است :

•  سیاست خارجی اصولا از یکسری عوامل ثابت و یکسری عوامل متغیر تاثیر می‌‌‌پذیرد. از جمله عوامل ثابت، جغرافیاست که کشورها را بالاجبار در کنار هم قرار می‌دهد و بنابراین کشورها ناچار هستند بر اساس حسن همجواری روابطی را با هم تنظیم کنند.
• عامل فرهنگی سرنوشت کشورها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. بنابراین روابط ایران و افغانستان در حوزه عوامل ثابت حداقل از این دو عنصر تاثیر می‌‌‌پذیرد.
•  آنچه که باعث می‌شود این عوامل در سیاست خارجی نقش‌‌‌آفرینی کند، تاثیری است که دو کشور از یکدیگر می‌‌‌پذیرند؛ ایران و افغانستان نیز نمی‌توانند از تحولات همدیگر تاثیر نپذیرند.
• بنابراین به حکم تئوری عمومی سیستم‌ها، ایران و افغانستان از همدیگر تاثیر می‌‌‌پذیرند و بر یکدیگر تاثیر می‌‌‌گذارند. بنابراین داشتن درجه‌‌‌ای از روابط بین ایران و افغانستان صرف‌نظر از اینکه چه حکومتی در دو کشور در قدرت باشد تقریبا اجتناب‌‌‌ناپذیر است که این درجه از روابط برای تامین امنیت مرزهای دو کشور بسیار ضروری است.
• یکسری عوامل دیگر عوامل متغیر است از جمله این عوامل می‌توان به نوع حکومت‌‌‌ها و همین‌طور احزابی که قدرت را در اختیار می‌‌‌گیرند اشاره کرد. این عوامل می‌تواند روابط را تحت‌تاثیر منفی یا مثبت قرار دهد.
• بنابراین عوامل ثابت کشورها را مجبور به داشتن درجه‌‌‌ای از روابط می‌کند اما عوامل متغیر ممکن است روابط کشورها را کاهش یا افزایش دهد. از این منظر ایران و افغانستان صرف‌نظر از ماهیت سیاست و حکومت در هر دو کشور و به دلیل عوامل ثابت تاثیرگذار بر سیاست خارجی دو طرف، درجه‌‌‌ای از روابط را خواهند داشت.
• اکنون طالبان در افغانستان قدرت را در اختیار دارد و در این شرایط این تشخیص دولت ایران یا دولت طالبان است که نشان می‌دهد چه درجه‌‌‌ای از روابط باید برقرار باشد. تا به امروز اگر ایران با طالبان همکاری کرده دلیلش ضرورت‌‌‌هایی است که در روابط ایران و افغانستان حاکم است. ولی ممکن است ایران روابط را به دلایل خود و بنا به ملاحظات تصمیم‌گیرندگان (عوامل متغیر) به بالاتر از این حد ارتقا ندهد.
• تا آینده‌‌‌ای نزدیک ایران و طالبان با هم همکاری خواهند کرد ولی احتمالا ایران از شناسایی طالبان پرهیز می‌کند مگر اینکه ملاحظات ایران از سوی طالبان که عمدتا ملاحظات جهانی است مدنظر قرار بگیرد.
• یکی از مهم‌ترین این ملاحظات؛ تشکیل دولت فراگیر است. وقتی صحبت از تشکیل دولت فراگیر می‌شود، منظور برگزاری یک انتخابات سالم است که در آن مردم، نمایندگان خود را انتخاب کنند و دولتی که از رای مردم برمی‌‌‌خیزد و حاصل افکار‌عمومی جامعه افغانستان است قدرت را در اختیار بگیرد. تشخیص ایران این است که چنین حکومتی باثبات‌‌‌تر و پایدارتر است و روابط ایران با افغانستان نیز می‌تواند در این صورت روی یکسری محورهای ثابت و پایدارتری تنظیم شود.
• ایران فقط یکی از کشورهایی است که می‌تواند روی طالبان تاثیر بگذارد. اینکه طالبان بر محور یک حکمرانی خوب قرار بگیرد، باید در نتیجه فشارهای داخلی جامعه افغانستان و فشارهای منطقه‌‌‌ای و بین‌المللی به عنوان عامل تشویق‌کننده مطرح شود. چون وقتی طالبان ببیند که حکومتش در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده و همکاری‌‌‌اش با کشورهای منطقه نیز همکاری شکننده‌‌‌ای است و درعین حال از داخل نیز با فشار مواجه است، ممکن است در رفتارش تعدیل‌‌‌هایی صورت دهد.