پیش‌بینی قطع ارتباطات مالی ایران در آسیا

دکتر محمود سریع‌القلم، استاد روابط بین‌الملل در تازه‌ترین تحلیل خود، سهم چین در برنامه جدید امریکا برای ایران را یک درصد برآورد کرد. او با اشاره به «انطباق دائمی چینی‌ها با شرایط و واقعیت‌های روز» و همچنین عبرت گرفتن آنها از پیامدهای جنگ اوکراین برای روسیه، استدلال کرده با توجه به این موارد و اینکه قدرت دموکرات‌ها پس از انتخابات آبان سال جاری تضعیف نشد، چینی‌ها با هدف حفظ و ارتقای رشد اقتصاد خود با امریکا تفاهم کردند و به این ترتیب، چین از پیگیری مساله تایوان چشم‌پوشی کرد و از سوی دیگر، امریکا برخی اقدامات خصمانه علیه چین را متوقف و حذف کرد.

آموزه‌های کنفوسیوسی

دکتر سریع‌القلم در تازه‌ترین یادداشتی که در صفحه شخصی خود در فضای مجازی منتشر کرده، نوشته است: مردم و حکومت چین که تحت تاثیر آموزه‌های کنفوسیوسی هستند عموما از یک قاعده در تمامی امورزندگی تبعیت می‌کنند: انطباق دائمی با شرایط و واقعیت‌های روز. تحولات مربوط به بحران اوکراین از سال گذشته، پیامدهای جدی در محاسبات کلان حکومت چین به همراه داشته است. از یک طرف در کمتر از چند ماه، 11 هزار تحریم توسط غربی‌ها علیه روسیه اعمال شد، 3500 شرکت غربی از این کشور خارج شدند، تقابل غرب با روسیه وارد یک دوره طولانی شد و امریکا از یک فرصتی که سال‌ها به دنبال آن بود در تحقیر، تضعیف و تحدید روسیه نهایتِ استفاده را کرد. از طرفی دیگر، مماشات اروپایی‌ها با مسکو متزلزل شد، وابستگی آنها به انرژی روسیه به حداقل رسید، ناتو چندین برابر قدرتمندتر شد، درصد هزینه‌های تسلیحاتی اروپایی‌‌ها افزایش یافت و اتحاد اروپا - امریکا تعمیق شد. طبیعی است که امریکا علاقه‌مند نیست رقیبی مانند روسیه از بحرانی که برای نمایش مصنوعی قدرت خود ایجاد کرده به این زودی‌ها رهایی یابد.

این استاد روابط بین‌الملل افزوده است: تابستان گذشته، سرخط اخبار جهان موضوع حمله احتمالی چین به تایوان بود. امریکایی‌‌ها چینی‌ها را متنبه کردند که در صورت چنین اقدامی علاوه بر حمایت نظامی از تایوان، تمامی ارتباطات مالی چینی‌ها با دلار، یورو و پوند در سطح جهان را قطع خواهند کرد. هرچند ممکن است عملیات نظامی چینی‌ها، در نزدیکی مرزهای خود به مراتب سهل‌تر از تقابل نظامی امریکایی‌ها از راه دور و انتقال دائمی نیرو باشد ولی چینی‌ها متوجه شدند قدرت نرم امریکا، اقتصاد چین که متکی به صادرات است را می‌تواند دچار سقوط آزاد کند.

او اظهار کرده است: از طرفی دیگر، رییس‌جمهور چین که از چند سال پیش خود را آماده می‌کرد تا آخر عمر در این سمت بماند، تغییر قانون اساسی را به عنوان اولین قدم برای برداشتن محدودیت دو دوره‌ای ریاست‌جمهوری در دستور کار خود قرار داد و آن را به انجام رساند. او به دنبال افقی است که چین را در عرصه اقتصادی - نظامی طی یک دهه آینده به یک قدرت تثبیت شده جهانی مبدل کند. در دو سال گذشته، محدودیت‌های کرونا باعث شد که نرخ رشد اقتصادی چین نصف شود و این زنگ خطری برای قدرتمند شدن چین بود. بی‌جینگ نیاز دارد نرخ رشد اقتصادی را به بالای 5 درصد برساند، سرمایه‌گذاری در عرصه نظامی را ادامه بدهد و نیروی دریایی چین را بر آسیا و شرق آسیا مسلط کند زیرا که اولین شرط نظامی جهت قدرتمند شدن گسترده یک کشور، قدرت دریایی آن است.

او در ادامه نوشت: هرچند تایوان یک موضوع هویتی برای چینی‌ها است ولی با اهدافی همچون نرخ رشد اقتصادی و حفظ برتری مالی، تولیدی و فناوری این کشور قابل مقایسه نیست. هم‌اکنون به خصوص پس از مذاکرات چهار ساعته رهبران امریکا و چین در حاشیه گردهمایی گروه بیست (G20) در اندونزی در نوامبر 2022- آبان گذشته - موضوع تایوان تقریبا از اخبار جهانی ناپدید شده و دو کشور به تفاهم رسیدند که روابط خود را حداقل در دو سال آینده از تنش‌های ژئوپلیتیک به رقابت اقتصادی و تولید ثروت سوق بدهند.

نشانه‌های قدرت دموکرات‌ها

دکتر سریع‌القلم با بیان اینکه برخلاف پیش‌بینی‌های گسترده، دموکرات‌ها پس از انتخابات میان دوره‌ای امریکا، موقعیت نسبتا مناسبی در نظام تصمیم‌سازی امریکا دارند، نوشته است: آنها سنا را در اختیار دارند، در عین حال اکثریت جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان تعیین‌کننده نیست و نرخ تورم و قیمت انرژی تحت کنترل است. دموکرات‌ها بعد از انتخابات میان دوره‌ای، به پیروزی محتمل درانتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر 2024 امیدوارتر شدند. هم‌اکنون مهم‌ترین موضوع برای آنها افزایش یک تا یک و نیم درصدی نرخ رشد اقتصادی، کنترل تورم و جلوگیری از افزایش قیمت انرژی است.

وی افزوده است: همکاری و رقابت با چین در این چارچوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جو بایدن در مذاکرات اندونزی اعلام کرد امریکا به «سیاست یک چین » (One China Policy) که به مذاکرات دهه 1970 میان نیکسون و مائو برمی‌گردد، همچنان وفادار است. همچنین او اعلام کرد قصد تقابل با چین را ندارد اما امریکا به ‌شدت با چین به صورت دوجانبه و در عرصه جهانی رقابت اقتصادی خواهد کرد. هرچند پس از دو سال توقف ملاقات‌ها، دو طرف قبول کردند گروه‌های کاری تشکیل داده و مسائل و تنش‌‌های خود را حل یا تخفیف بدهند ولی درکلیت مذاکرات، موضوع تایوان را از سرخط اخبار برداشتند، در اِعمال تعرفه‌های جدید کوتاه آمدند، همکاری در محیط زیست و فناوری را آغاز کردند و چینی‌ها در مقابلِ مواضع ملایم‌تر امریکایی‌ها، حاضر شدند در خرید محصولات کشاورزی، هواپیمای مسافربری بوئینگ و در سرمایه‌گذاری‌‌های منتهی به تولید و اشتغال فعال‌‌تر عمل کنند. تنش‌ها قبلا تا آنجا پیش رفته بود که در Chip Act (قانون تراشه) مصوب 2022، شهروندان امریکایی از فعالیت و اشتغال در شرکت‌های فناوری چینی، منع شدند. هم‌اکنون فضای همکاری، مذاکره و تفاهم بین دو کشور عمدتا با مقاصد اقتصادی فراهم شده است، ضمن اینکه فعالیت‌های وسیع نظامی - امنیتی امریکا با هند، ژاپن، کره‌جنوبی، استرالیا و کشورهای کوچک آسیایی در صورت همکاری چینی‌ها احتمالا تقلیل پیدا کند.

رشد اقتصادی بدون امریکا ممکن نیست

دکتر سریع‌القلم با بیان اینکه چینی‌ها با نتایج انتخابات امریکا متوجه شدند دولت بایدن تا  دو سال دیگر تصمیم‌گیرنده است، نوشته: این دو سال در اقتصاد چین تعیین‌کننده خواهد بود و مبنای رشد «تداوم سرمایه‌گذاری» و «جهت» سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یا (Foreign Direct Investment (FDI است. چینی‌‌ها با باورهای واقع‌گرایانه خود به خوبی متوجه هستند که تحقق رشد اقتصادی بدون همکاری با امریکا برای چین امکان‌پذیر نخواهد بود. به موازات این متغیرهای اقتصادی برای طرفین، واشنگتن به یک هدف بسیار کلیدی به ‌طور بالقوه نیز می‌تواند دست یابد: فاصله انداختن میان روسیه و چین. این استاد روابط بین‌الملل افزوده است: تشویق چین که روسیه را جایگزین نفت کشورهای عربی نکند، گاز LNG قطر به چین و شرق آسیا گسترش یابد و سرمایه‌گذاری اعراب در چین افزایش یابد از جمله موارد کلان تفاهم است.

او در ادامه نوشت: در حال حاضر، چینی‌‌ها حدود 330 میلیارد دلار با کشورهای عربی تجارت دارند که قرار است گسترش یابد. از سویی دیگر، چینی‌ها 42 بندر در 34 کشور دنیا را مدیریت می‌کنند که 15 مورد آن در خاورمیانه و 2 مورد آن در اسراییل است. این مدیریت و دیپلماسی بندر (Seaport Diplomacy) نتیجه منابع عظیم درآمد، فروش کالا و خدمات و نفوذ اقتصادی - سیاسی چین است. تعمیق روابط تجاری و سرمایه‌گذاری متقابل چین با اعراب و اسراییل هم به نفع بی‌جینگ است و هم به نفع امریکا. در بازارهای زنجیره‌های عرضه (Global Supply Chains) . دست نامریی آدام اسمیت در گسترش فعالیت‌‌های چین به نفع دلار، بازارهای مالی در امریکا و در نهایت به اشتغال و افزایش نرخ رشد اقتصادی در این کشور خواهد انجامید، هدفی که به دموکرات ‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر 2024 کمک خواهد کرد.

نقش جدید چین در برابر ایران

دکتر سریع‌القلم نوشته است: درست یا غلط، در سال گذشته مجموعه غرب به این نتیجه رسید ایران قصد توافق جدیدی در برجام را ندارد و سپس تصمیم گرفت Plan B را نسبت به ایران فعال کند (= ایجاد انزوای سیاسی و تشدید تحریم اقتصادی). همان طور که این روزها مشاهده می‌شود، اروپایی‌ها همان سیاست امریکا نسبت به ایران را پیش گرفته‌اند. اگر فاصله انداختن میان چین و روسیه در حد 15-20 درصد Package تفاهم میان امریکا و چین در مذاکرات اندونزی بود، فاصله انداختن میان روابط مالی- تجاری- انرژی ایران و چین در حد یک درصد است. بخش مهمی از Plan B به حداقل رساندن و اگر بشود به صفر رساندن ارتباطات مالی ایران در خاورمیانه و آسیا است. هم‌اکنون، چین در تحقق Plan B غرب و به واسطه یک عنصر یک درصدی در Package تفاهم با امریکا، سهم خود را ایفا می‌کند.