اعتماد سفر وزیر خارجه به ترکیه را بررسی کرد:
در دیدارهای حسین امیرعبداللهیان در آنکارا چه گذشت؟
سفری برای یادآوری ضرورت حضور ایران در معادلات منطقه‌ای
رویوران، معتقد است که دیدار وزرای دفاع ترکیه و سوریه در مسکو، به معنای حذف ایران از معادلات سوریه نیست و تلاش‌های ایران و روسیه برای آشتی ترکیه و سوریه، مکمل یکدیگر است و در رقابت با یکدیگر نیست
شهاب شهسواری- حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز گذشته برای دیدار با مقام‌های ترکیه به آنکارا سفر کرد. امیرعبداللهیان، تیر ماه امسال نیز به ترکیه سفر کرده بود و این دومین‌بار است که از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، به این کشور سفر می‌کند. به گفته امیرعبداللهیان، هدف از این سفر، برنامه‌ریزی برای مقدمات سفر قریب‌الوقوع سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور اسلامی ایران به ترکیه و همچنین بررسی آنچه او «تحولات سریع در حوزه شامات و غرب آسیا» توصیف کرده است، بود.
دیروز قرار بود امیرعبداللهیان بعد از آنکارا به مسکو سفر کند، اما این سفر به تاخیر افتاد. وزارت خارجه روسیه اعلام کرده است که دیدار امیرعبداللهیان و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه «با توافق طرفین» به زمانی دیگر موکول شده است. امیرعبداللهیان، سه‌شنبه در آنکارا به مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه و رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش خبرگزاری آناتولی دیدارهای امیرعبداللهیان با رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه ترکیه در دفتر مرکزی حزب عدالت و توسعه ترکیه بدون حضور خبرنگاران صورت گرفت.
امیرعبداللهیان، در بدو ورود به آنکارا در جمع خبرنگاران گفت: «امروز طبق برنامه‌ای که هماهنگ شده بود و به خاطر تحرکات منطقه‌ای قرار بود من هم در روسیه باشم و هم آنکارا که علت آن هم برخی تحولات منطقه‌ای بود. درنهایت مقرر شد سفر به مسکو با قدری تاخیر انجام شود و امروز سفر به آنکارا صورت می‌گیرد.» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: «خوشبختانه روابط دو کشور در مسیر درست خودش قرار دارد و امروز می‌توانیم از ترکیه به عنوان یکی از همسایگانی که بهترین مناسبات با جمهوری اسلامی ایران را دارد، یاد کنیم.» وی افزود: «در سفر به آنکارا آخرین وضعیت مناسبات دوجانبه مورد بررسی قرار می‌گیرد. آقای اردوغان رییس‌جمهور ترکیه از آقای دکتر رییسی برای سفر به ترکیه دعوت رسمی به عمل آورده که هماهنگی‌های اولیه این سفر در سطح عالی در آنکارا انجام خواهد شد. علاوه بر این، به دلیل تحولات سریعی که هم در حوزه شامات و هم در غرب آسیا جریان دارد، دو روز پیش در سوریه با آقای بشار اسد و در لبنان با مقامات عالی این کشور گفت‌وگو کردیم.»
وزیر خارجه با اشاره به تحولات در قفقاز جنوبی و رایزنی درباره مسائل مختلف منطقه‌ای که به امنیت منطقه بستگی دارد، عنوان کرد: «در چارچوب نگاه دولت آقای رییسی مبنی بر سیاست همسایگی و نگاه به آسیا تحرکات بیشتر در این حوزه امروز یک ضرورت مهم است.» به نظر می‌رسد سه روز بعد از سفر وزیر امور خارجه به سوریه، بخشی از گفت‌وگوهای امیرعبداللهیان در آنکارا به موضوع روابط سوریه و ترکیه مربوط باشد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری مشترک با همتای ترکیه‌ای خود تصریح کرد: «از اینکه مناسبات دمشق و آنکارا شاهد تحول است و تلاش‌هایی که از سال‌های قبل توسط جمهوری اسلامی ایران شروع شد، شاهد هستیم که این روزها به نتیجه می‌رسد، استقبال می‌کنیم. هرگونه پیشرفت در مناسبات دمشق و آنکارا را اقدامی به نفع امنیت دو کشور و امنیت منطقه می‌دانیم. جمهوری اسلامی ایران با توجه به ارتباط خوبی که با این دو کشور دارد، همه تلاش و مساعی خود را برای به نتیجه رسیدن این هدف به کار خواهد گرفت.»
حسین رویوران، تحلیلگر مسائل غرب آسیا به «اعتماد» می‌گوید: «یکی از اصلی‌ترین دستور کارهای سفر وزیر امور خارجه به ترکیه بعد از سفر به سوریه، دیداری است که پیش‌بینی می‌شود میان رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه و بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه صورت بگیرد. تاکنون دیدارهای متعددی میان مسوولان امنیتی ترکیه و سوریه انجام شده است و بعد از آن دیداری هم با حضور وزرای دفاع دو کشور در روسیه برگزار شد. الان صحبت از دیدار بین وزرای خارجه دو کشور و پس از آن هم دیدار سران و حل مشکلات فی‌مابین است.»
حسین رویوران می‌گوید: «دیدارهای حسین امیرعبداللهیان در ترکیه و سوریه، تلاشی برای تسریع این روند است که هم به نفع ما، هم به نفع ترکیه و سوریه است.» به گفته این تحلیلگر مسائل منطقه، سفر برنامه‌ریزی شده رییس‌جمهور اسلامی ایران به ترکیه و سوریه نیز در همین چارچوب است. وی می‌گوید: «مسائل دو جانبه با هر دو کشور وجود دارد، اما در کنار این مسائل، آشتی دادن ترکیه با سوریه هم به نفع دو کشور، هم به نفع منطقه است و تصورم بر این است که تلاش‌های ایران هم در همین راستا است.»
سه هفته پیش، وزرای دفاع و روسای سازمان‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه در نشستی به میزبانی وزیر دفاع روسیه در مسکو با یکدیگر دیدار کرده بودند. این نشست، نخستین نشست رسمی مقام‌های ارشد ترکیه و سوریه در این سطح از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ بود. در پی برگزاری این نشست، بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران ایرانی، به غیبت ایران از این نشست اشاره کردند. ایران از سال ۱۳۹۵ با ابتکار نشست سه جانبه آستانه با حضور ترکیه و روسیه، فرآیند کاهش تنش در سوریه و گفت‌وگو میان مقام‌های دولت دمشق و اپوزیسیون را آغاز کرد. علی‌رغم برگزاری هفتمین نشست سران کشورهای عضو فرآیند آستانه در تیر ماه سال جاری در تهران، به نظر می‌رسید که روسیه و ترکیه، تهران را در فرآیند آشتی سوریه کنار گذاشته‌اند.
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در نشست خبری مشترک با امیر عبداللهیان در این مورد گفت: «قبل و بعد از برگزاری این جلسات به ایران اطلاع دادیم. در دیدارهای امروز خود تاکید کردیم که سهم ایران در این روند نیز مهم است. ما با همکاری نزدیک کار خواهیم کرد. همکاری نزدیک ما با ایران در قالب آستانه ادامه خواهد یافت.»
رویوران، معتقد است که دیدار وزرای دفاع ترکیه و سوریه در مسکو، به معنای حذف ایران از معادلات سوریه نیست و تلاش‌های ایران و روسیه برای آشتی ترکیه و سوریه، مکمل یکدیگر است و در رقابت با یکدیگر نیست.
وی می‌گوید: «روسیه، زمینه‌های برخی از این دیدارها را، ازجمله دیدار وزرای دفاع سوریه و ترکیه را در مسکو فراهم کرد. در همانجا هم روس‌ها اعلام کردند که مشکلات بین سوریه و ترکیه با کمک روسیه و ایران حل می‌شود و بر کارکرد فرآیند آستانه برای حل مشکلات جاری در سوریه مجددا تاکید کردند.» سفر امیرعبداللهیان به سوریه و ترکیه و سفر به تاخیر افتاده‌اش به روسیه، نشان می‌دهد که تهران درصدد این است که بار دیگر ضرورت حضور خود را در فرآیندهای جاری در منطقه ثابت کند.
علی‌اکبر خاجی، مشاور ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی، روز گذشته در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا در این خصوص توضیح داده بود: «در فرمت آستانه مطرح است که ایران همواره از ابتدای بحران سوریه نقش سازنده و موثری در حل بحران سوریه ایفا کرده و این نقش کماکان از آن اهمیت و ارزش برخوردار است و مسائل سوریه به گونه‌ای است که بدون حضور ایران نمی‌تواند راحت حل و فصل شود؛ بنابراین باید این مساله هم در چارچوب گفت‌وگو حل شود و ان‌شاءالله مشارکت ایران در تمام مسائل مربوط به بحران سوریه همان‌گونه که تا الان بوده است، در آینده هم با قوت کامل ادامه داشته باشد. در سفر اخیر به سوریه نیز گفت‌وگوهای وسیعی با آقای بشار اسد و مقامات ارشد سوریه داشتیم و کاملا روشن بود که اهمیت نقش ایران، نقشی که ایفا کرده و نقشی که اکنون دارد و ادامه این نقش در آینده، مورد تاکید مقامات سوریه است و به آن اذعان دارند که این نقش باید ادامه یابد.»
آیا ابتکار آشتی اردوغان و اسد موفق می‌شود؟
ترکیه و سوریه در طول ماه‌های گذشته به سرعت به سمت عادی‌سازی روابط حرکت می‌کنند، اما علی‌رغم اظهارات رسانه‌ای مقام‌های ترکیه، هنوز هیچ چیز قطعی نیست. هر دو طرف شرط‌هایی برای عادی‌سازی روابط دارند، به خصوص اینکه سوریه از اشغال بخش‌هایی از خاک خود توسط ترکیه و حمایت این کشور از گروه‌های شبه نظامی در خاک خود اعتراض دارد و در برابر ترکیه مهم‌ترین مشکل خود را حضور گروه‌های مسلح کرد در شمال سوریه مطرح می‌کند. علی‌اکبر خاجی، دیپلمات ارشد ایران در امور سوریه، تاکید می‌کند که یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های اختلاف‌ها میان ترکیه و سوریه این است که «به ارتش سوریه کمک شود که بتواند در تمام اراضی این کشور و مرزهای سوریه ازجمله مرزهای مشترک با ترکیه مستقر شود و وظایف مرزبانی خود را به خوبی انجام دهد.» حسین رویوران، کارشناس مسائل غرب آسیا احتمال موفقیت آشتی ترکیه و سوریه را مشروط به اراده و نیت آنکارا می‌داند. وی می‌گوید: «الان در ترکیه بحث انتخابات در پیش است و اردوغان به دنبال این است که مشکلات با سوریه را حل و فصل بکند و آن را به یک دستاورد برای تبلیغات انتخاباتی تبدیل کند. اگر ترکیه مواضع اخیرش ازجمله تاکید بر یکپارچگی سوریه و تاکید بر ضرورت از بین بردن تهدیدهای گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب را ادامه دهد، قطعا این موضوع می‌تواند محور همکاری‌ها میان دمشق و آنکارا باشد. اینکه ترکیه بخواهد فقط از دیدار احتمالی استفاده انتخاباتی بکند، بدون اینکه سوریه بهره‌ای از این موضوع ببرد، به نظرم قابل قبول نیست.»
آیا کشورهای عربی در حال دور کردن سوریه از ایران هستند؟
برخی تحلیلگران ادعا کرده‌اند که کشورهای عربی خلیج‌فارس در تلاش هستند تا با نزدیک شدن بیشتر به دمشق، تلاش کنند تا نفوذ ایران را در سوریه کاهش دهند. این گروه از تحلیلگران مدعی می‌شوند که کشورهای عربی خلیج‌فارس با محوریت امارات متحده عربی تلاش می‌کنند تا با دادن امتیازهایی به بشار اسد، او را از تهران دورتر کنند. حسین رویوران می‌گوید: «چنین ادعاهایی مطرح شده است و حتی گفته شده است که برخی کشورهای عربی اعلام آمادگی کرده‌اند تا به ازای دور شدن دمشق از تهران به بازسازی سوریه کمک کنند و کمک‌های مالی و امکانات دیپلماتیک از جمله بازگشت به اتحادیه عرب دراختیار سوریه قرار دهند. اما دولت سوریه تاکنون به هیچ کشوری در این زمینه پاسخ مثبت نداده است. دولت سوریه می‌گوید که ایران در بدترین شرایط در کنار ما قرار داشت و ما حاضر نیستیم که به تهران خیانت کنیم و از ایران دور شویم. دمشق به همه کشورهای عربی تاکید کرده است که هر کشوری که می‌خواهد رابطه خود را با سوریه به حالت عادی بازگرداند، باید واقعیت رابطه دمشق و تهران را بپذیرد.»
محورهای گفت‌وگوی امیرعبداللهیان در آنکارا
حسین امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با مولود چاووش اوغلو، همتای ترکیه‌ای خود گفت: «در این دور از مذاکرات، موضوعات دوجانبه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد مذاکره قرار گرفت. یکی از محورهای اساسی گفت‌وگوهای ما، تمرکز بر اجرای هر چه سریع‌تر و کامل‌تر برنامه جامع همکاری‌های ایران و ترکیه بود. این برنامه در جریان سفر ماه‌های گذشته جناب آقای اردوغان به تهران به امضا رسید. همچنین درخصوص برنامه‌ریزی برای سفر آتی آقای رییسی به ترکیه گفت‌وگو کردیم. آقای رییسی برنامه‌ای را برای سفر به ترکیه در روزهای پایانی سال میلادی گذشته داشتند، هماهنگی لازم از سوی همکاران ما در ترکیه انجام پذیرفته بود، اما به دلیل تراکم کار روزهای پایانی سال، از برادرم آقای چاووش اوغلو درخواست کردم که این سفر در زمانی دیگر و خارج از ایام پرترافیک کاری جناب آقای رییس‌جمهور و مقام‌های کشور دوست و برادر ترکیه انجام شود.درخصوص افزایش همکاری‌ها در حوزه‌های انرژی، تجاری، فرهنگی، گردشگری، تعاملات مالی، زیست‌محیطی و سایر مسائل مورد علاقه گفت‌وگو کردیم.»
وی تاکید کرد: «همکاری در حوزه امنیتی، انتظامی و مبارزه با تروریسم ازجمله موضوعاتی بود که با هم همکاری و همفکری لازم را در بهترین سطح داریم. علی‌رغم اینکه مناسبات دو کشور در حوزه تجارت و اقتصاد در وضعیت خوبی قرار دارد، اما همچنان در اندازه ظرفیت‌های دو کشور نیست. ما اتفاق‌نظر داریم که در آینده نزدیک سه بازارچه مرزی بین ایران و ترکیه را فعال کنیم.» امیرعبداللهیان با اشاره به گفت‌وگوهای محیط‌زیستی با همتای ترک گفت: «به ضرورت استفاده منصفانه از آب رودخانه ارس اشاره کردیم تا حقابه تاریخی، عرفی و زیست‌محیطی مناطق پایین‌دست به طور کامل رعایت شود.» امیرعبداللهیان همچنین تصریح کرد که پیشرفت محسوسی در مورد توافق تبادل محکومین داشته‌ایم.
وزیر امور خارجه ایران گفت: «در مورد تحولات در اوکراین هم صحبت کردیم، موضع جمهوری اسلامی ایران درخصوص اوکراین در عالی‌ترین سطح مطرح شده است. ما مخالف جنگ هستیم و بر راه‌حل سیاسی تاکید داریم. روایت‌سازی‌های جعلی برخی از کشورهای غربی از بحران اوکراین علیه جمهوری اسلامی ایران را محکوم و مردود می‌دانیم.» وی تاکید کرد: «درخصوص افغانستان هم گفت‌وگو کردیم، ما این رفتار هیات حاکمه موقت افغانستان در محروم کردن زنان و دختران افغانستان را از تحصیل و اشتغال در تعارض با دین رحمانی اسلام می‌دانیم و بر این موضوع تاکید داریم که در افغانستان تشکیل دولت فراگیر یک ضرورت است و این راه‌حل سیاسی است که می‌تواند به وضعیت افغانستان کمک کند.»
امیرعبداللهیان گفت: «درخصوص قفقاز گفت‌وگو داشتیم. ما معتقد هستیم که ضمن حفظ تمامیت ارضی کشورها، هیچگونه تغییری در ژئوپلیتیک منطقه و ترتیبات مرزی نباید پیش بیاید. باز ماندن مسیرهای مواصلاتی بین کشورهای منطقه یکی از موضوعات مهم در این مساله که موجب شکوفایی تجارت و تثبیت امنیت پایدار در این منطقه است.» وی تصریح کرد: «در موضوع توافق برای لغو تحریم‌ها هم گفت‌وگو کردیم. برداشت ما این است که اگر طرف امریکایی دست از اظهارات متناقض بردارد و دست از طرح شروط جدید برای رسیدن به توافق بردارد و واقع‌بینانه رفتار کند، توافق دست‌یافتنی است.»
وزیر خارجه ترکیه در این خصوص تاکید کرد که همواره مخالفت خود را با تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده‌است. وی گفت : «موضوع توافق هسته‌ای مدت‌هاست که
در دستور کار بوده اما این توافق محقق نشد. ما می‌خواهیم هر‌چه زودتر این توافقنامه امضا شود و کمک اقتصادی زیادی به منطقه خواهد داشت. به دلیل تحریم‌ها، شرکت‌های ما نمی‌توانند از ایران نفت بخرند.» چاووش اوغلو قرار است امروز در واشنگتن با آنتونی بلینکن وزیرخارجه ایالات‌متحده امریکا دیدار کند.
دیدگاه تان را بنویسید