قطر پیام آمریکا را به تهران رساند

معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه‌ی قطر در یک کنفرانس مطبوعاتی در تهران به صورت سربسته اعلام کرد که ایالات متحده پیامی به ایران ارسال کرده است.

به گزارش امواج مدیا، رسانه‌های محافظه‌کار در ایران پیام آمریکا را به نوعی یک پیروزی می‌دانند. از سوی دیگر، بیشتر تحلیلگران برجسته‌ در حوزه‌ی اصلاحات اصرار دارند که احیای برنامه‌ی جامع اقدام مشترک (برجام) اولویت دولت جو بایدن نیست.

 شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه‌ی قطر، در روز ۹ بهمن در تهران با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه‌ی ایران، دیدار کرد. وزیر امور خارجه‌ی قطر بدون توضیح جزئیات اظهار داشت که حامل پیامی از سوی ایالات متحده بوده است "در خصوص موضوعی که در رابطه با توافق [هسته‌ای سال ۱۳۹۴] است و شاید به صورت مستقیم با این موضوع در ارتباط نباشد. "

امیرعبداللهیان تأیید کرد که این پیام را دریافت کرده است اما از محتوای آن چیزی نگفت.

وزیر امور خارجه‌ی ایران به خبرنگاران گفت که از "نقش غیرسازنده و اقدامات مداخله‌آمیز" آمریکا و سه کشور اروپایی امضاکننده‌ی برجام (بریتانیا، فرانسه، آلمان) در جریان ناآرامی‌های اخیر ضد نظام در ایران،  به همتای قطری خود شکایت کرده است.

ایران غرب را به دامن‌زدن به اعتراضات مرگباری متهم می‌کند که در شهریورماه و در پی مرگ یک دختر جوان در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی آغاز شد.

سارا فلاحی، نماینده‌ی محافظه‌کار و یکی از اعضای ارشد کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در ۱۰ بهمن مدعی شد که ایالات متحده از طریق وزیر خارجه‌ی قطر پیشنهاد مذاکره‌ی مستقیم با ایران را مطرح کرده است. وزارت امور خارجه‌ی ایران درباره‌ی اظهارات فلاحی اظهار نظری نکرده است، اما دولت ابراهیم رئیسی از زمان روی کار آمدن در مرداد ۱۴۰۰ در برابر درخواست‌ها برای مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا مقاومت کرده است.

در امتداد این نظر جمهوری اسلامی که قدرت‌های غربی را محرک اعتراضات می‌داند، در تاریخ ۱۰ بهمن روزنامه‌های تندرو پیام آمریکا را نشانه‌ای دانستند از این‌که غرب باور خود را به احتمال موفقیت ناآرامی‌های اخیر در ایران از دست داده است.

روزنامه‌ی جوان، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، غرب را به "ریاکاری" متهم کرد و نوشت که طرح موسوم به "پلن بی" برای تحت فشار قراردادن جمهوری اسلامی به منظور موافقت با بازگرداندن برجام شکست خورده است.

وطن امروز نیز با تکرار همین موضع، افزود که آمریکا به ایران این پیام را ارسال کرده که مذاکرات هسته‌ای را فراموش نکرده است.

با این حال، ابوالفضل بازرگان، تحلیلگر روابط بین‌الملل، در مصاحبه با روزنامه‌ی اصلاح‌طلب هم‌میهن در روز ۱۰ بهمن به اظهارات سربسته‌ی وزیر امور خارجه‌ی قطر در مورد ماهیت پیام ایالات متحده که وی حامل آن بود، اشاره کرد. بازرگان تأکید کرد که انتخاب کلمات وزیر خارجه‌ی قطر حاکی از آن است که "پیام خوشایند و خوش‌بینانه‌ای برای احیای برجام دریافت نکرده‌ایم."

 مذاکرات بر سر احیای توافق هسته‌ای ماه‌هاست که متوقف شده است. اخیراً، ایران در پاییز خواست اصلاحاتی در پیش‌نویس توافق‌نامه‌ای که توسط اتحادیه‌ی اروپا تهیه شده بود، صورت گیرد.

مواردی همچون این‌که تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حل‌و‌فصل شود و واشنگتن تضمین دهد که دولت آینده‌ی آمریکا بار دیگر از توافق هسته‌ای خارج نخواهد شد، خواسته‌های اصلی تهران را شامل می‌شد. شایان ذکر است که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، در سال ۱۳۹۷ به طور یک‌جانبه از توافق سال ۱۳۹۴ خارج شد.

ایران همچنین گفته است که می‌خواهد برای اطمینان از "ابهام‌زدایی"، زبانی "قوی‌تر" در متن پیش‌نویس به کار گرفته شود.آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال بررسی آثار اورانیوم یافت‌شده در سه سایت قدیمی اما اعلام‌نشده در ایران است.آژانس می‌گوید تهران پاسخ‌هایی که "از نظر فنی معتبر" باشد، به سؤالات ارائه نکرده است. ایران هم این ناظر هسته‌ای سازمان ملل را متهم می‌کند که به راحتی تحت تأثیر اسرائیل قرار می‌گیرد.

رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ۵ بهمن به قانون‌گذاران اتحادیه‌ی اروپا گفت که ایران به اندازه‌ی کافی اورانیوم غنی‌شده برای تولید "چند سلاح هسته‌ای" دارد. ایران معتقد است که برنامه‌ی هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است.

گروسی همچنین اظهار داشت که انتظار می‌رود در ماه فوریه (بهمن/ اسفند) به تهران سفر کند و هنوز تاریخ مشخصی برای آن مشخص نشده است.

سفر وزیر خارجه‌ی قطر تنها یک روز پس از آن انجام شد که ایران اعلام کرد حمله‌ی پهپادی به یک کارگاه نظامی در استان اصفهان را خنثی کرده است.ایران رسماً مسئولیت این حادثه را به جایی نسبت نداده است، اما منابعی با "آگاهی مستقیم از این حمله" در ۹ بهمن به خبرنگار مستقر در اسرائیل رسانه‌ی آمریکایی اکسیوس گفتند که این حمله "ویژه، اساسی و موفقیت‌آمیز" بود.

در بحبوحه‌ی افزایش تنش‌ها با آذربایجان، برخی ناظران باکو را به هم‌دستی متهم می‌کنند، به ویژه از آنجایی که ایران در سال ۱۳۹۳ این همسایه‌ی شمال غربی خود را متهم کرد که به یک پهپاد اسرائیلی اجازه‌ی عبور از مرز را داده است.

آذربایجان در ۷ بهمن در پی هجوم فردی مسلح به سفارتش که منجر به کشته‌شدن مسئول حفاظت و مجروح‌شدن دو تن دیگر شد، دستور تخلیه‌ی سفارت خود در تهران را صادر کرد. گزارش شده است که انگیزه‌ی ضارب اختلافات شخصی بوده است.

مقامات ایرانی، از جمله محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، از باکو خواسته‌اند که به قتل در سفارتش در تهران "احساسی" واکنش ندهد.

نور نیوز، وابسته به شورای عالی امنیت ملی ایران، در تاریخ ۱۰ بهمن آذربایجان را به "تنش‌افزایی" در پی حمله به سفارتش متهم کرد.نور نیوز خاطرنشان کرد که در حمله‌ی مرگبار به زیارت‌گاه مهم شیعیان در جنوب ایران در آبان‌ماه، تهران باکو را مقصر نمی‌داند، حتی با این‌که برخی از عوامل آن حمله شهروند آذربایجان بوده‌اند.

ایالات متحده هفته‌ها است می‌گوید به دلیل خواسته‌های ایران که "هیچ ارتباطی به توافق ندارند"، برجام در دستور کار نیست.همچنین گفته می‌شود که بریتانیا در پی اعدام علیرضا اکبری، معاون سابق وزیر دفاع و دو تابعیتی ایرانی-بریتانیایی، توسط ایران، حمایت خود از توافق هسته‌ای را مورد تجدیدنظر قرار داده است.

در شرایطی که غرب ایران را به طرح "خواسته‌های نامرتبط" متهم می‌کند -مهم‌تر از همه در رابطه با حل‌و‌فصل تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی- حال که انتظار می‌رود گروسی به ایران سفر کند، همه‌ی نگاه‌ها در هفته‌های آینده به او خواهد بود.

با توجه به این‌که تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ‌عنوان یک مانع کلیدی در نظر گرفته می‌شود، پیشرفت در این تحقیقات می‌تواند به آغاز تلاش‌ها برای احیای برجام کمک کند؛ به ‌ویژه که ناآرامی‌ها در ایران در هفته‌های اخیر کاهش یافته است.