بالن جاسوسی‌ که پیام آور جنگ سرد شد

محمدحسین لطف‌الهی- در حالی که به نظر می‌رسید ایالات متحده و چین در مسیر کاهش تنش‌ها گام برداشته‌اند و دیدار رهبران دو کشور در نوامبر 2022 نوید روزهای بهتر در روابط واشنگتن و پکن را می‌داد، پدیدار شدن یک بالن چینی بر فراز آسمان امریکا نشان داد روابط این دو ابرقدرت تا چه اندازه شکننده است و یک اتفاق چگونه می‌تواند سال‌ها تلاش دیپلماتیک برای بهبود فضا را تحت تاثیر قرار دهد.

به گزارش اعتماد، ریچارد آلدوس، استاد «بارد کالج» و نویسنده کتاب «مک میلان، آیزنهاور و جنگ سرد» معتقد است این اتفاق بازتابی از حوادث جنگ سردی است. او می‌نویسد: تحولات دیپلماتیک ناشی از حضور بالن در حریم هوایی امریکا از جمله کنسل شدن سفر آنتونی بلینکن به چین یادآور بحران U-2 در سال 1960 است. در آن زمان، سقوط یک هواپیمای جاسوسی امریکا در خاک شوروی باعث تشکیل نشست پاریس با حضور دوایت آیزنهاور رییس‌جمهور وقت امریکا و نیکیتا خروشچف، رهبر وقت شوروی شد. درس‌های آن بحران به ما دو نکته اساسی را می‌آموزد؛ اول اینکه حوادث غیرمنتظره می‌تواند سال‌ها تلاش دیپلماتیک را نابود کند و دوم اینکه واکنش امروز چین برای توجیه سریع این اتفاقات نوعی واکنش عصبی و تلاشی برای بیان یک روایت ثابت از حادثه است.

ایالات متحده در سال 1960 همچنان به اعزام هواپیماهای جاسوسی U-2 برای جاسوسی از خاک اتحاد جماهیر شوروی ادامه می‌داد. امریکایی‌ها این کار را از اواسط دهه 1950 میلادی آغاز کرده بودند و تصور می‌کردند با توجه به وزن سبک هواپیما و ارتفاع پروازی آن، هر شلیکی به سوی هواپیما می‌تواند موجب نابودی کامل آن شود. زمانی که در 1960، شوروی یک فروند U-2 را ساقط کرد همه در ایالات متحده باورشان این بود که هواپیما به کلی نابود شده و خلبان جان خود را از دست داده است. از همین رو ناسا در بیانیه‌ای اعلام کرد این هواپیما برای تحقیقات آب‌وهوایی بوده و بر اثر یک حادثه سقوط کرده است.

با این حال، زمانی که شوروی در رژه نظامی خود قطعات بازمانده از این هواپیما و جزییات عملیات آن را منتشر کرد، بازی برای امریکایی‌ها تمام شد. به نوشته این استاد دانشگاه، در اجلاس پاریس که دو سال بعد از حادثه و با حضور رهبران دو کشور تشکیل شد، خروشچف از آیزنهاور خواست که به دلیل وقوع این اتفاق عذرخواهی کند و رییس‌جمهور امریکا که احساس می‌کرد تحقیر شده است از عذرخواهی اجتناب کرد. این مساله به تمام تلاش‌هایی که برای فروکاستن از تنش‌ها اتفاق افتاده بود، پایان داد. این‌بار اما بلینکن تصمیم گرفت در این شرایط از رویارویی مستقیم با همتای چینی خود اجتناب کند تا چنین حادثه‌ای رخ ندهد.

او تاکید کرده واکنش چین به مساله بالن «کپی برابر اصل» واکنش امریکا و بیانیه ناسا در ماجرای U-2 بود.