انقلاب در عربستان/ آیا روحانیون سعودی مانع اصلاحات می‌شوند؟

یک مجله انگلیسی با بررسی بحران‌های ناشی از تغییرات اجتماعی و اقتصادی در کشور‌های حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی، به زوایای تاریک حکومت محمد بن سلمان پرداخت.

به گزارش تسنیم، مجله انگلیسی «اکونومیست» در گزارشی زوایای متفاوت حکومت «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی را بررسی کرد و نوشت که این امر زمانی آشکار شد که محمد بن سلمان با مشاهده نظرات انتقادی در شبکه‌های اجتماعی شهروندان را وادار به جاسوسی از یکدیگر کرد.

بر اساس این گزارش، دولت عربستان در حال ایجاد بحران‌های اجتماعی در داخل کشور است؛ چراکه محمد بن سلمان تلاش می‌کند تا اشکال جدیدی از ناسیونالیسم را پیش برد، حتی در شرایطی که انبوهی از کارگران خارجی به منطقه وارد می‌شوند.

وضعیت متناقضی در داخل عربستان وجود دارد. جایی که محمد بن سلمان میلیارد‌ها دلار برای رویداد ورزشی «گلف» و قراردادی عظیم با «کریستیانو رونالدو» بازیکن پرتغالی هزینه می‌کند، بدون اینکه منافع قابل‌توجهی برای شهروندان خود فراهم کند. هویت اسلامی برای چندین دهه در عربستان سعودی ریشه دارد؛ اما بن سلمان می‌خواهد آن را تغییر دهد و میلیارد‌ها دلار برای توسعه بنا‌های «العلاء» هزینه می‌کند و گویا ابعاد و اصول بت پرستی و جاهلیت با حمایت دولت درحال شکل گیری است.

اصلاحات در کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس همچنان مملو از چالش‌ها و بحران‌ها است؛ چراکه تغییرات اجتماعی و اقتصادی زندگی را برای شهروندان این کشور‌ها بسیار دشوار کرده است. تلاش کشور‌هایی مانند عربستان و امارات متحده عربی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور، شهروندان را به انزوا کشیده و معیشت را برای آن‌ها سخت‌تر کرده است.

این مجله انگلیسی تاکید کرد که ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی در کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی منجر به اضطراب و نگرانی شهروندان این کشور‌ها شده است.

در چند سال گذشته تغییرات سریعی در کشور‌های حوزه خلیج فارس به وجود آمده است، زیرا عربستان سعودی در حال اعمال تغییرات اجتماعی و تلاش برای بهبود وجهه خود در برابر جهان است و صحبت‌هایی در سرتاسر خلیج فارس در خصوص مجاب کردن شهروندان به انجام کار‌های دشوار که نیازمند تلاش سخت و مهارت است، شنیده می‌شود. برخی از دولت‌های کشور‌های حوزه خلیج فارس شروع به اجرای سیاست‌هایی کرده‌اند که غیرقابل تصور بود، مانند کاهش یارانه‌ها و اعمال مالیات‌های جدید.

بر اساس این گزارش، اقدامات عربستان سعودی و امارات متحده عربی در خصوص تنوع بخشی به اقتصاد کشور با یکدیگر در تضاد هستند، زیرا تنوع از دیدگاه آن‌ها به معنای سوق دادن شهروندان به بخش خصوصی است که برخی آمادگی آن را ندارند. حاکمان این کشور‌ها برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشورشان، اشکال جدیدی از ناسیونالیسم را پیش می‌برند، حتی در حالی که طرح‌هایی را دنبال می‌کنند که مستلزم واردات انبوهی از مهاجران خارجی به منطقه‌ای است که حدود نیمی از جمعیت آن قبلاً مهاجر بوده‌اند.

 عربستان سعودی در زمان محمد بن سلمان، شاهد تغییرات اجتماعی بزرگی مانند اجازه دادن به زنان برای رانندگی، بازگشایی سینماها، میزبانی جشن‌های مختلط و رویداد‌های ورزشی بزرگ جهانی و منطقه‌ای و مصرف مشروبات الکلی در برخی مکان‌ها برای جذب گردشگران بود. این تغییرات اجتماعی عربستان را برای گردشگران غربی جذاب کرد، به ویژه پس از اینکه شاهزاده محمد بن سلمان به شرکت‌های چند ملیتی دستور داد تا دفاتر منطقه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۴ به عربستان منتقل کنند در غیر این صورت قرارداد‌های دولتی را از دست خواهند داد. البته این اقدامات چالش‌هایی را برای امارات ایجاد می‌کند که مدت‌ها مرکز تجاری ترجیحی در خلیج فارس بوده است.

 از سال ۲۰۱۸، ۴ کشور از ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس مالیات بر ارزش افزوده وضع کرده‌اند و امارات متحده عربی از ژوئن آینده شروع به جمع آوری ۹ درصد مالیات بر شرکت خواهد کرد. این امر زندگی را برای شهروندان این کشور‌ها از جمله شهروندان سعودی دشوار کرد.

بر اساس این گزارش، قیمت بنزین در عربستان ۳۰ درصد گران‌تر از استاندارد‌های بین‌المللی است. اکثر کشور‌های حوزه خلیج فارس قیمت برق و آب را افزایش داده‌اند که قبلا بسیار کمتر از نرخ بازار بود. اقدامات دولت‌ها در خصوص اعمال مالیات‌های بالا و یارانه‌های کم زندگی را برای شهروندان دشوار کرده است.

یکی از نگرانی‌هایی که اغلب توسط غربی‌ها بیان می‌شود، این است که ایجاد تغییرات اجتماعی در کشوری، چون عربستان سعودی منجر به واکنش بسیاری از شهروندان سعودی شده است. البته چنین انتقاد‌هایی توسط مدافعان بن سلمان برای توجیه کردن اقدامات دولت سرکوب می‌شود.

 آمار بیکاری در کشور‌های عربی خلیج فارس از جمله امارات و عربستان سعودی همچنان بالاست. ابوظبی آمار قابل اعتمادی از بیکاری منتشر نمی‌کند، اما برآورد‌های غیر رسمی نشان می‌دهد که حدود ۱۱ درصد از جوانان بیکار هستند. در عربستان سعودی نیز ۱۷ درصد از شهروندان بین ۱۵ تا ۲۴ سال نمی‌توانند شغلی پیدا کنند. همچنین نرخ بیکاری جوانان بحرین در دهه گذشته تقریباً دو برابر شده و در سال ۲۰۲۱ به ۱۰ درصد رسیده است.

 این ارقام منتشر شده از آمار بیکاری در این کشور‌ها نشان دهنده این است که جوانان بین بخش دولتی که دیگر نمی‌خواهد آن‌ها را استخدام کند و بخش خصوصی که ظرفیت پذیرش نیرو را ندارد، گرفتار شده‌اند. موضوع بیکاری جوانان در عربستان و امارات منجر به انتقاد‌هایی در شبکه اجتماعی شده است و آن‌ها اعتراض دارند که خارجی‌ها همه مشاغل خوب را انتخاب می‌کنند و مهاجران نیز مردم این کشور‌ها را به تنبلی متهم می‌کنند.

اقدامات بن‌سلمان تا امروز که شامل کاهش حوزه عمل پلیس مذهبی، محدود کردن نقش روحانیون در دولت، دستگیری مفسدان اقتصادی، برگزاری کنسرت‌های موسیقی مختلط و ارائه آزادی‌های اجتماعی به زنان و حق انتخاب پوشش می‌شود، گویای یک انقلاب در عربستان سعودی است. اما با توجه به مخالفت‌های زیادی که از سوی روحانیون و قشر سنتی- مذهبی این کشور بروز یافته نمی‌توان گفت انقلاب مذکور دورنمای روشنی دارد.

بن‌سلمان برای جلوگیری از بروز موانع و مخالفت‌ها، سال گذشته شماری از تاجران را دستگیر و زندانی کرد. زندانی کردن تاجران و برخی مقامات دولتی و افراد خاندان سلطنتی به جرم فساد اقتصادی در واقع پیامی برای دیگر مخالفان سیاست‌های جدید ریاض بود.

ولیعهد جوان عربستان سعودی، برنامه‌ها و اهدافی ضداسلامی را در عربستان سعودی دنبال می‌کند و به طرح‌های جنجالی بسیاری علیه اماکن اسلامی در عربستان ادامه می‌دهد. همانطور که اخیرا یک فعال رسانه‌ای سعودی از طرح ولیعهد عربستان سعودی برای تغییر آداب و رسوم اسلامی و تاریخی مرتبط با کوه «احد» خبر داد.

محمد بن سلمان از زمان روی کار آمدنش برای ایجاد تغییرات ریشه‌ای و اسلام زدایی از عربستان تلاش زیادی کرده و در این سال‌ها فروش مشروبات الکلی، برگزاری جشن‌های مختلط، دعوت از خوانندگان آمریکایی و از سوی دیگر بازداشت صد‌ها عالم دینی و خطبای مساجد مصادیق بارز این موضوع است.