جنگ اوکراین و حکایت پدر الکلی و افزایش قیمت ودکا

یک سال پیش پس از آغاز جنگ در اوکراین در میان بسته شدن مغازه ها، محصولات تحریم شده و پیش بینی‌ها در مورد سقوط روبل به پایین‌ترین سطح موجی از خرید وحشتناک در روسیه به راه افتاد. بسیاری انتظار داشتند که زنجیره‌های تامین تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی به طور کامل از بین بروند، زیرا ذخایر داخلی تمام شد.

به گزارش فرارو به نقل از اسپکتیتر، در همین حال، روس‌های طرفدار جنگ یا حداقل افرادی که نسبت به وضعیت اقتصادی روسیه خوش بین بودند این شعار را تکرار کردند که جهان به نفت و گاز روسیه نیاز دارد و شرکت‌های غربی به سختی می‌توانند بدون بازار وسیع روسیه محصولات خود را به فروش برسانند. آنان می‌گفتند همه چیز به حالت عادی باز می‌گردد. از فوریه ۲۰۲۳ میلادی ما در نیمه راه بین این دو افراط گرایی قرار گرفته ایم.

همان طور که "آندری نچایف" وزیر سابق توسعه اقتصادی روسیه از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳ میلادی اخیرا در تلگرام نوشته بود ممکن است بودجه روسیه در حال شکست باشد. آخرین آمار وزارت دارایی در ماه ژانویه نشان می‌دهد که هزینه‌ها در روسیه ۵۹ درصد بیش‌تر از رقم سال گذشته است در حالی که سود ۳۵ درصد کاهش یافته است.

با این وجود، مطمئنا همه چیز به اندازه پیش بینی‌های یک سال گذشته یعنی زمانی که در سال ۲۰۲۲ میلادی کاهش تولید ناخالص ملی به میزان دست کم ۱۰ درصد پیش بینی می‌شد فاجعه بار نشده است. برخی در برآورد‌های خود دو برابر این میزان کاهش تولید ناخالص ملی را پیش بینی می‌کردند. همان گونه که پوتین گفت تولید ناخالص داخلی روسیه تنها ۲.۵ درصد کاهش یافته است. پیش بینی می‌شود کاهش تولید ناخالص داخلی در روسیه در سال ۲۰۲۳ میلادی حتی کم‌تر از این میزان باشد. به نظر می‌رسد روسیه در دور زدن هر نوع تحریمی که غرب اعمال می‌کند مهارت دارد.

کرملین علیرغم محدودیت‌های شدید در تجارت یک طرح واردات موازی ایجاد کرده که به طور موثر هرگونه محاصره از سوی غرب را دور می‌زند. در اوایل مارس ۲۰۲۲ میلادی دولت روسیه به خرده فروشان اجازه داد تا محصولات خارج از کشور را بدون اجازه تولید کنندگان وارد کنند طرحی که به صاحبان کسب و کار‌ها این امکان را می‌داد تا کالا‌ها را از دست واسطه‌ها در کشور‌های دوست شخص ثالث به شکلی ایمن تهیه، تامین یا بیمه کنند. وسایل الکترونیکی و لوازم خانگی اکنون از طریق کشور‌هایی مانند قزاقستان به روسیه انتقال می‌یابند. هم چنین، تولید کنندگان بزرگ رایانه چینی مانند هواوی و لنوو هیچ کاری برای جلوگیری از واردات موازی انجام نداده اند.

در بسیاری از موارد افزایش قیمت‌های ویران کننده پیش بینی شده محقق نشده است: مردم کم‌تر خرید می‌کنند، بسیاری از اقلام بیش از حد موجود هستند، و حتی به زودی برای کمک به تحریک بازار تخفیف‌هایی روی برخی اقلام اعمال خواهند شد. در واقع، میانگین قیمت لپ تاپ‌ها در سال ۲۰۲۲ میلادی به میزان ۳۰ درصد کاهش یافته که دلیل آن انباشت بیش از حد است. گاهی اوقات روسیه جایگزین‌های خود را برای محصولات غربی ارائه کرده است. برای مثال، "وکوسنو و توچکا" (Vkusno & Tochka) (به معنی خوشمزه و بس) به مشتریان خود یک "بیگ مک" را ارائه می‌دهد که بسیار شبیه به نسخه اصلی آن است. استارباکس جای خود را به "استارز کافی" داده و اکنون بحث‌هایی در مورد تغییر نام زنجیره سخت‌افزار آلمانی OBI وجود دارد.

با این وجود، این جایگزین‌ها بسیار اندک بوده اند. به گفته انجمن خرده‌فروشان روسیه تنها یکی از هفت برند غربی در حال خروج با یک برند محلی جایگزین می‌شود. برخلاف تصور بسیاری شرکت‌های چینی از ترس تحریم‌ها اصلا عجله‌ای برای استقبال از بازار روسیه ندارند. با این وجود، تعداد زیادی هرچند بسیار کم از شرکت‌های کوچک تری وجود داشته اند که کالا‌هایی مانند قطعات یدکی تجهیزات صنعتی که دیگر توسط غرب عرضه نمی‌شود را معامله می‌کنند و تنها برای تجارت در روسیه تاسیس شده اند.

از سوی دیگر، علیرغم هیاهوی قطع ارتباط تجاری با روسیه در فوریه گذشته تمام شرکت‌های غربی آن طور که انتظار می‌رفت روسیه را ترک نکرده اند. به گفته "ویاچسلاو ولودین" رئیس دومای دولتی روسیه تا ۷۶ درصد از شرکت‌های خارجی در روسیه به کار خود ادامه داده اند. شلومبرگر بزرگترین شرکت خدمات نفتی جهان نه تنها تجارت خود را در روسیه حفظ کرده بلکه شاهد رشد هم بوده است. در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۲ میلادی سود سهام آن شرکت ۴۳ درصد افزایش یافت. هم چنین، آن شرکت از خروج بیکر هیوز و هالیبرتون دو رقیب اصلی خود نیز سود خواهد برد تمام این موارد به روس‌ها این احساس را می‌دهد که علیرغم جنگ کار مثل همیشه و طبق روال گذشته پیش می‌رود.

علیرغم کاهش تولید ناخالص داخلی نرخ بیکاری در روسیه ۳.۶ درصد است. این نرخ بسیار پایین پدیده‌ای عجیب در طول دوره بحرانی است که آن را می‌توان به دلیل وجود عوامل مختلفی توضیح داد: مهاجرت دسته جمعی از روسیه در پی وقوع جنگ در سال گذشته، "بسیج جزئی" مردان جوان در ماه سپتامبر، پیری و کاهش جمعیت. بر اساس گزارش بانک مرکزی روسیه شرکت‌ها در روسیه به کسری پرسنل مواجه شده اند و اکثر قریب به اتفاق شرکت‌ها تلاش می‌کنند با افزایش حقوق کارکنان خود را حفظ کنند.

بسیاری از روس‌ها کارمندان دولتی هستند که در حال حاضر نیازی به نگرانی ندارند. از جمعیت در سن کار روسیه حدود ۷۰ میلیون نفر حدود یک سوم آنان حقوق خود را از بودجه دریافت می‌کنند. به این موارد می‌توان ۴۳ میلیون روس را که مدعی حقوق بازنشستگی هستند نیز افزود. بنابراین، تقریبا نیمی از مردم روسیه برای درآمد خود به دولت وابسته هستند و رفاه آینده خود را به طور مستقیم با رفاه دولت مرتبط می‌دانند.

کارمندان دولت و کسانی که در نهاد‌های مجری قانون هستند احساس امنیت می‌کنند: دولت به آنان نیاز دارد و به پرداخت حقوق به آنان ادامه خواهد داد. با این وجود، اوضاع برای افرادی که در بخش خصوصی هستند به این خوبی نیست. واردات روسیه اصطلاحا خشک شده و تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام پس از مسدود شدن و ممنوعیت توسط کرملین غیر ممکن شده است. بسیاری از این شرکت‌ها به خارج از کشور نقل مکان کرده اند و آن دسته از شرکت‌هایی که باقی مانده اند با نتایج متفاوت تلاش می‌کنند سرپا باقی بمانند. تمام این موارد بر احساسات روس‌ها نسبت به جنگ تاثیر گذاشته است. کارکنان بخش دولتی روسیه هیچ نفع اقتصادی خاصی از پایان جنگ نمی‌برند، زیرا وضعیت آنان در حال در معرض خطر به نظر نمی‌رسد. در مورد بخش خصوصی نیز وضعیت چندان متفاوت نیست چرا که این باور در میان صاحبان کسب و کار‌های خصوصی وجود ندارد که پایان جنگ اوکراین باعث لغو فوری تحریم‌ها یا بازگشت شرکت‌ها به بازار روسیه خواهد شد.

هر گونه امیدی مبنی بر اینکه ضربه زدن به اقتصاد می‌تواند پوتین یا روسیه را از مسیر جنگ بازدارد نادرست بوده است.

بله تحریم‌ها به ویژه در مورد اجزای فناوری پیشرفته هم بر تولیدات نظامی و هم بر زندگی غیر نظامیان تاثیر گذاشته است: برای مثال، کمبود تراشه‌های رایانه‌ای مناسب باعث تعلیق صدور پاسپورت‌های بیومتریک از ۲ فوریه سال جاری شده است. با این وجود، موشک‌های پیشرفته‌ای که روسیه اکنون قادر به تولید آن نیست با موشک‌های نامرتب تری که می‌تواند به وفور تولید کند جبران می‌شود.

کاهش درآمد‌های نفت و گاز از نظر مالی نیز به روسیه آسیب وارد ساخته است. با این وجود، طرح‌های متعددی برای دور زدن تشریفات و محدودیت‌ها وجود دارد.

محتمل‌ترین آینده مسابقه‌ای بین غرب و روسیه به ترتیب برای تحمیل و دور زدن تحریم‌ها است. در حالی که پنجره فرصت برای روسیه در حال بسته شدن است روند کُند و فرسایشی خواهد شد.

یک سال پیش ارزش یک واحد آپارتمانی تقریبا به میزان نصف کاهش یافته بود. با توجه به این که روبل اکنون در حدود ۸۸ پوند است (سال گذشته در حدود ۱۰۰ پوند بود) وضعیت در سال جاری دیگر این گونه نیست.

واقعیت آن است که تا رسیدن به مرحله شدت دردی بر روسیه که باعث پایان دادن به جنگ شود فاصله زیاد و دردناکی وجود دارد. همان گونه که در یکی از حکایت‌های روسی زمانی که فرزندان یک پدر امیدوارانه از او پرسیدند که آیا افزایش قیمت ودکا بدان معناست که او کم‌تر مشروب خواهد نوشید او پاسخ داد: "نه بچه‌های عزیز، این بدان معناست که شما کم‌تر غذا خواهید خورد".