در آستانه حل یک گره اساسی از پرونده هسته‌ای ایران هستیم

حسن بهشتی‌پور، کارشناس سیاست خارجی در روزنامه اعتماد نوشت: اگر ملاک نتیجه سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران را بیانیه سه ماده‌ای مشترک ایران و آژانس در نظر بگیریم، می‌توان ارزیابی بهتری نسبت به دستاوردهای این سفر داشت.

در بند نخست این بیانیه آمده است: «تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران با روحیه همکاری و با رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران بر اساس موافقتنامه‌های جامع پادمانی صورت خواهد پذیرفت.»

عبارت «موافقتنامه جامع پادمانی» همان ترتیبات اجرایی NPT است که بین ایران و آژانس مورد توافق قرار گرفته است. استفاده از این عبارت نشان می‌دهد که ایران قرار نیست دسترسی‌های فوق‌العاده و مضاعفی در اختیار آژانس قرار دهد، بلکه این دسترسی‌ها در چارچوب همان موافقتنامه جامع پادمانی است.

در بند دوم این بیانیه آمده است: «در خصوص مسائل پادمانی باقیمانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارایه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به مسائل پادمانی باقیمانده اعلام کرد.»  معنای این بند این است که ایران حاضر شده است برای حل سوالات سه‌گانه باقیمانده آژانس، برخی دسترسی‌های بیشتر را در چارچوب مسائل پادمانی در اختیار آژانس قرار دهد. ایران پیش از این پاسخ سوالات آژانس را داده ‌بود، اما آژانس پاسخ ایران را قانع‌کننده ندانسته ‌بود. حالا ایران قول داده است که برای رسیدگی به این سوالات در چارچوب مسائل پادمانی دسترسی‌هایی در اختیار آژانس قرار ‌دهد. این عبارت با دقت نگارش شده‌اند و نباید مورد تفسیر ناصواب قرار بگیرد.

برخی فعالان رسانه‌ای این توافق را به گونه‌ای وانمود کرده‌اند که گویی ایران درهای رحمت را به روی آژانس گشوده و مجوز داده است که از هر جایی می‌خواهد بازدید کند. اما واقعیت این است که محتوای این بند توافق محدود به مسائل مربوط به سه مکان ادعایی است و در چارچوب توافق جامع پادمانی است.

در بند سوم آمده است: «ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند.» اینجا بخشی است که اندکی می‌تواند مورد پرسش قرار بگیرد که «فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر» به چه معناست.

در ادامه این بند آمده است: «روش اجرای آن طی یک نشست فنی که به زودی در تهران برگزار می‌شود، میان دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت.» اینجا مشخص می‌شود که ایران و آژانس به‌طور کلی پذیرفته‌اند که برای پاسخ به سوالات باقیمانده آژانس یکسری نظارت‌های بیشتر را برای آژانس قائل شده است. تصور من این است که عبارت «بیشتر» در این بند به موضوع پادمان باز می‌گردد. اما هنوز این نظارت‌های بیشتر قطعی نیست و به نشست فنی موکول شده است.

به اعتقاد من ایران با این اقدام سعی کرد با آژانس برخورد مثبت داشته‌ باشد و رضایت رافائل گروسی را تا جایی که می‌تواند به دست بیاورد، تا گزارشی که آقای گروسی به شورای حکام می‌دهد (که قرار از نشست آن از امروز آغاز شود)، به صدور قطعنامه جدید منجر نشود و مانع صدور قطعنامه‌ای شود که اروپایی‌ها دنبال می‌کنند. وقتی محتوای صحبت‌های شنبه‌شب مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در وین دنبال کنید، می‌بینید توضیحاتی که می‌دهد خیلی رویکرد مثبتی دارد و نشان می‌دهد که می‌خواهد مساله رو به جلو حرکت کند، نه اینکه با صدور قطعنامه جدید کل تلاش‌ها را ناکام بگذارد و اوضاع را بدتر کند.

در اظهارات او از جمله در مورد ذرات غنی ‌شده ۸۴ درصد که تبلیغات زیادی روی آن در هفته گذشته انجام شده ‌بود، لحن رافائل گروسی بسیار روشنگرانه بود و تاکید کرد که کشف این ذرات به معنای غنی‌سازی اورانیوم در این سطح و انباشت اورانیوم غنی ‌شده در این سطح نبود. وقتی خبرنگاران در نشست مطبوعاتی مدیرکل آژانس چنین توضیحاتی را می‌شنوند، خیلی با بیان همین عبارات از زبان مسوولان ایران متفاوت است. این توضیحات به روشنی نشان داد که ایران قصد تولید اورانیوم غنی‌ شده در سطح ۸۴ درصد نداشته و این احتمالا ناشی از یک خطا یا تصادف که در حین غنی‌سازی پیش آمده است.

لحن رافائل گروسی در کنفرانس مطبوعاتی و نوع پاسخی که به خبرنگاران می‌دهد، نشان می‌دهد که وی امیدوار است مذاکرات ایران و آژانس ادامه پیدا کند و به راهکارهای جدیدی برای همکاری برسند. به نظر من این مسیر مثبت است و اگر جلسه فنی که قرار است به زودی در تهران برگزار شود به یک راهکار مرضی‌الطرفین برای حل سه سوال باقیمانده پادمانی برسد، به‌طور قطع تاثیر مثبتی بر آغاز گفت‌وگوهای ایران و 1+4 خواهد داشت. اگر این سوالات کاملا پاسخ داده ‌شوند و آژانس قانع شود، یک گره اساسی از پرونده هسته‌ای ایران باز خواهد شد.