منافع احیای برجام بیشتر از دستاوردهای توافق با عربستان است

ابوالقاسم دلفی، دیپلمات در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: توافق تهران و ریاض برای از سرگیری روابط دوجانبه و بازگشایی سفارت‌ها با میانجی‌گری چین اتفاقی خوب است. به ویژه پس از سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران و تفاهمی که میان ایران و آژانس حاصل شد، حصول این توافق خبر خوب مهمی بود که توانست فضا را کمی تغییر دهد. در باطن این توافق اما نکات مهم‌تری هم وجود دارد؛ چین و عربستان سعودی هرکدام منافع و اهداف خود را از این توافق داشتند ولی ایران صرفا از برقراری روابط به عنوان دستاورد یاد می‌کند.

از نگاه غربی‌ها غیبت ایالات متحده در این روند یک مساله جدی بود. امریکایی‌ها در موضع‌گیری اولیه از کلیات استقبال محدودی از توافق به عمل آوردند و قضاوت اصلی را به مطلع شدن از محتوا موکول کردند و اذعان داشتند که به دلیل وضعیت خاص جمهوری اسلامی ایران بعید به نظر می‌رسد که تهران تعهداتش را اجرایی کند.

اینکه تعهدات ایران چه بوده بحث متفاوتی است چرا که محتوای توافق روشن نیست اما واقعیت این است که سعودی‌ها نشان دادند ملاحظاتی در روابط خود با ایالات متحده و دولت دموکرات امریکا دارند. چنانچه به نظر می‌رسید بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی از فرصت غیبت ایالات متحده استفاده کرده و پای چین را به منطقه باز کردند. چین هم به دلیل اختلافات روز افزونی که با ایالات متحده دارد از این فرصت استفاده کرد.

اختلافات اقتصادی، اختلافات در منطقه پاسیفیک و مسائل سیاسی و نظامی منطقه و همچنین موضوع تایوان بر روابط چین و امریکا سایه افکنده و پکن در این شرایط تلاش کرد یک اهرم قدرت جدید برای خود در خاورمیانه و خلیج فارس تعریف کند. از نگاه امریکایی‌ها، حضور و نفوذ چین در منطقه خلیج فارس به دلیل دسترسی به انرژی نکته مثبتی نیست. از این منظر این قرارداد مورد پسند ایالات متحده نیست.

از سوی دیگر، اینکه سعودی‌ها به عنوان شریک استراتژیک امریکا سر موضوع مهمی مثل برقراری رابطه با ایران به جای ایالات متحده با چین همکاری کنند از دیدگاه امریکایی‌ها اتفاق خوبی به نظر نمی‌آید. به‌طور کلی، هنوز زود به نظر می‌رسد که درباره محتوای قرارداد و منافع سه ضلع توافق که ایران، عربستان سعودی و چین به عنوان میانجی هستند سخن گفت و باید تامل کرد تا جزییات بیشتری روشن شود.

آنچه اهمیت دارد این است که جمهوری اسلامی در فضای تشدید فشارهای بین‌المللی علیه ایران در موضوعاتی نظیر جنگ اوکراین یا پرونده هسته‌ای چگونه می‌تواند از این اتفاق برای فضاسازی و بهبود وضعیت خود در عرصه بین‌المللی بهره گیرد.  ما در موضوع اوکراین متهم به همراهی با روسیه شده‌ایم و غربی‌ها مدعی هستند که ایران با کشور متجاوز همکاری می‌کند. در صورتی که نتوانیم از فرصت‌های موجود برای کاهش فشار استفاده کنیم کار سختی پیش روی خود خواهیم داشت.

از سوی دیگر با فضایی که با سفر آقای گروسی به ایران ایجاد شد و چشم‌انداز مثبتی که پدید آمد، این انتظار به وجود آمد که ایران با بازی هوشمندانه و فضاسازی بهتر شرایط را برای احیای برجام فراهم کند و عملکرد بهتری داشته باشد.  باید توجه کرد جایی که باید روی آن حساب باز کنیم و بدانیم منافع ملی ایران را تامین می‌کند و باز شدن فضای بین‌المللی را در پی خواهد داشت، پنجره نیمه‌بازی است که در پرونده هسته‌ای وجود دارد. باید از این فرصت استفاده کرد و گمان نکرد آنچه در رابطه با توافق با عربستان به دست می‌آید در مقابل آنچه از طریق برجام می‌تواند حاصل شود در یک کفه ترازو و برابر هستند و در صورت از دست رفتن کامل برجام امکان از دست رفتن توازن و تعادل وجود دارد.