چهارمین کشوری که بیشترین سود را از توافق ایران و عربستان می‌برد

عربستان سعودی و ایران به عنوان رقبای سرسخت، پس از توافق برای تبادل سفیران و بازگشایی سفارت‌های خود ظرف دو ماه، بیانیه‌ای سه جانبه در 10 مارس پس از یک دور قاطع مذاکرات با تسهیل چین صادر کردند. در حالی که این توافق آثار و تبعاتی  در سراسر خاورمیانه خواهد داشت، یکی دیگر از بازیگران مهمی که می‌تواند از این توافق به نفع خود استفاده کند پاکستان است؛ همسایه نزدیک ایران و متحد استراتژیک نزدیک ریاض.

به گزارش اعتمادآنلاین به نقل از المانیتور، ایران و عربستان سعودی از زمان قطع روابط دیپلماتیک در سال 2016، تقریباً در تمام درگیری‌های منطقه‌ای، از سوریه گرفته تا عراق و یمن، در دو طرف مخالف باقی مانده‌اند. عراق و عمان نیز برای تعامل با دو رقیب به منظور ورود به فاز تنش زدایی تلاش کرده بودند اما این پکن بود که سرانجام این تغییر ژئوپلیتیکی را مدیریت کرد.

پاکستان تلاش کرد به محض وقوع این شکاف منطقه‌ای آنرا حل کند و تلاش‌ها برای میانجی‌گری را در طول سال‌ها ادامه داد. اسلام‌آباد که دومین جمعیت شیعه پس از ایران را در خود جا داده (اگرچه اکثریت آن کشور سنی است)، هر زمان که موضوع میان تهران و ریاض تشدید می‌شد، مجبور بود با خشونت مذهبی و فرقه‌ای گروه‌های افراطی از هر دو طرف مقابله کند.اسلام آباد با اتخاذ رویکردی متفاوت، سعی کرد تعادل را در معاملات خود با هر دو کشور حفظ کند.

در بیانیه وزارت امور خارجه پاکستان، عادی‌سازی رابطه ایران و عربستان یک «پیش‌رفت دیپلماتیک مهم» که توسط «رهبری چین» امکان‌پذیر شد، خوانده شد.

مایکل کوگلمن، مدیر آسیای جنوبی در مرکز ویلسون در واشنگتن به المانیتور می گوید که پاکستان یکی از بزرگترین برندگان در صورت کارآمدی این توافق خواهد بود. کمتر کشوری در برابر رقابت ایران و عربستان سعودی آسیب پذیرتر از پاکستان است.

کوگلمن گفت: این کشور با سعودی‌ها اتحاد نظامی دارد، با ایران هم مرز است، 20 درصد جمعیت شیعه دارد، برای کمک نظامی به عربستان سعودی تحت فشار است و به طور دوره‌ای مورد هدف شبه‌نظامیان مستقر در ایران قرار می‌گیرد. اسلام آباد به دنبال بی طرفی در این رقابت بوده است، اما اتحادش با عربستان سعودی این کار را دشوار می کند. اگر عربستان سعودی و ایران با هم کنار بیایند، پاکستان می تواند بی طرفی خود را به معنی دنبال کردن رابطه گرم با هر دو کشور حفظ کند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران اخیرا گفت که این توافق فرصت‌های بزرگی را برای «دو کشور»، منطقه و جهان اسلام فراهم کرده است. ظاهراً در صورتی که تلاش‌های میانجی‌گری چین پایدار باشد، سرمایه‌گذاری مشترک بین ایران، عربستان سعودی و پاکستان ممکن است.

پاکستان با داشتن روابط قابل اعتماد با همسایه اش چین، یکی از اولین شرکت کنندگان در پروژه بزرگ رئیس جمهور شی جین پینگ، ابتکار کمربند و جاده (BRI) بود. در سال 2015، کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC)، که بخشی از کریدور شاخص کمربند و جاده است  راه اندازی شد. ارزش نهایی این پروژه حدود 65 میلیارد دلار است و همچنین تنها کریدور در حال تکمیل از شش دالان کمربند و جاده است.  تا کنون نزدیک به 26 میلیارد دلار توسط چین در این پروژه سرمایه گذاری شده و این پروژه وارد فاز دوم شده است. هم عربستان سعودی و هم ایران برای پیوستن به این پروژه ارتباط تجاری دعوت شدند اما مشارکت آنها ناچیز باقی مانده است. با کنار گذاشتن اختلافات دوجانبه ایران و عربستان، هم چین و هم پاکستان می توانند سود ببرند زیرا این دو رقیب ( تهران و ریاض ) می توانند در پروژه های مختلف CPEC مشارکت یا سرمایه گذاری کنند.

به گفته کوگلمن، «پایداری معامله موضوع اساسی در این توافق است. نشانه کلیدی این خواهد بود که آیا هر کشوری سیاست هایی را که دیگری را ناراحت می کرده  تغییر می دهد یا حداقل آن را تعدیل می کند یا خیر؟ به ویژه، آیا هر یک از طرفین حمایت خود را از گروه های نیابتی که طرف مقابل و منافع طرف مقابل را هدف قرار می دهند، کاهش می دهد؟ به عنوان مثال، اگر شاهد حضور کمتر عربستان سعودی و ایران در جنگ یمن باشیم، این یک نقطه، داده بسیار قوی و دلگرم کننده خواهد بود.

زیشان شاه، تحلیلگر مالی در واشنگتن، به المانیتور گفت: «ظاهراً فشار عربستان سعودی پشت محاسبات پاکستان در عدم گسترش تجارت با ایران و تکمیل نکردن خط لوله گاز، علاوه بر تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بوده است. امنیت خارجی پاکستان تحت فشار فزاینده ای از سوی ریاض برای انتخاب یکی از دو طرف قرار داشت. رقابت ایران و عربستان قدرت مانور اقتصادی و سیاسی پاکستان را کاهش داد و گزینه های استراتژیک آن را کاهش داد.

با توجه به بحران اقتصادی که پاکستان به دلیل بی‌ثباتی سیاسی و سیل فاجعه‌بار در حال دست و پنجه نرم کردن با آن است، اسلام‌آباد از افزایش سریع تجارت فرامرزی با ایران و سرمایه‌گذاری از سوی پادشاهی سعودی، همراه با سرمایه‌گذاری مشترک احتمالی با تهران و ریاض استقبال می‌کند.

با این حال، یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد به المانیتور گفت که این تحول تنها در صورتی در میان مدت و بلندمدت به پاکستان کمک می کند که تحریم ها علیه ایران برداشته شود. وی با تاکید بر برخی مزیت‌های این تحولات برای اسلام آباد، افزود: کاهش تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند ظرفیت جذب گروه‌های جهادی را کاهش دهد و پاکستان می‌تواند از گرفتار شدن «در بازی حاصل جمع صفر دو رقیب منطقه‌ای» جلوگیری کند.

چین همچنان برنده اصلی است

پکن، ذینفع اصلی این توافق خواهد بود زیرا از پیش با تهران و ریاض دارای مشارکت استراتژیک جامع بلندمدت بوده است . از آنجایی که پکن مجبور بود با دقت رابطه با هر دو متحد را متعادل کند، پایان دادن به اختلافات آنها برای چین یک ضروری بود. چین با تلاش برای حفظ سرعت مثبت در نزدیک کردن تهران و ریاض ، اکنون قصد دارد به زودی میزبان نشست ایران و شورای همکاری خلیج فارس باشد. در همین حال، چین بزرگترین شریک تجاری هر دو رقیب است که تقریباً 30 درصد از کل تجارت بین‌المللی ایران را تشکیل می‌دهد و بزرگترین بازار صادرات نفت عربستان سعودی با تجارت دوجانبه 33.1 درصد در سال است.

وزیر دارایی عربستان، محمد الجدان اخیرا گفت که سرمایه‌گذاری عربستان در ایران می‌تواند «بسیار سریع» پس از توافق برای بازگرداندن روابط دیپلماتیک اتفاق بیفتد.

در یک تحول جدید دیگر، بانک صادرات و واردات چین اعلام کرد که همکاری با بانک ملی عربستان به یوان را آغاز خواهد کرد.  دونگ دنگسین، مدیر موسسه مالی و اوراق بهادار دانشگاه علم و فناوری ووهان، می گوید که این تسهیل می‌تواند به "الگوی خوبی" برای معاملات با سایر کشورها تبدیل شود. ظاهرا تهران و پکن نیز درباره افزایش تجارت مبتنی بر یوآن گفتگو کرده اند.

بیش از همه، پکن اکنون می تواند پروژه اتصال بزرگ خود، طرح کمربند و جاده را تسریع بخشد. علاوه بر این، ریاض می تواند به سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین بپیوندد که ایران نیز یکی از اعضای آن است.

با این وجود، بسیاری از جزئیات حل نشده باقی مانده است. شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی بلافاصله پس از اعلام این خبر گفت: «این به این معنا نیست که توافقی برای حل و فصل همه اختلافات موجود حاصل شده است.»

آتش‌بس همچنین ممکن است تأثیر فوری بر جنگ یمن نداشته باشد، زیرا حوثی‌ها به صراحت اعلام کرده‌اند که تابع تهران نیستند.  در گذشته، پکن خود را به تنها یک شریک اقتصادی و سرمایه گذار در خاورمیانه محدود می کرد اما این بار که مستقیماً با این توافق درگیر است، ممکن است مجبور شود نقش یک ضامن را ایفا کند و مسئولیت اقدامات هر دو متحد خود را بپذیرد و حتی احتمالاً صلح را در این منطقه ناآرام نفت خیز حفظ کند.