پشت پرده اتهام‌زنی به ایران در جنگ روسیه و اوکراین

محسن بهاروند، سفیر سابق در انگلیس در یادداشتی اختصاصی برای اعتمادآنلاین نوشت: بدون شک ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، منابع انسانی و طبیعی خود کشوری مهم و تاثیرگذار است. با این وجود واضح است که برخی کشورهای اروپایی و مسئولان اتحادیه اروپا در مورد نقش ایران و تاثیر کشور ما در مخاصمه اوکراین، گزافه گویی کرده و بر تکرار سخنان کذب، غیرواقعی و غلوآمیز خود در این رابطه اصرار می ورزند. 

با فرض اینکه کشورهای مذکور به کذب بودن و غیر واقعی بودن اتهامات وارد کرده بر ایران درباره کمک نظامی به روسیه در جنگ اوکراین آگاهی دارند، سوال این است که با چه انگیزه ای این کار را انجام می دهند؟

هدف فشار سیاسی بر ایران است

برخی کشورها از این جنگ و فضای ایجاد شده پیرامون آن‌ به عنوان ابزار در راستای اهداف سیاسی خود به شمول ایجاد فشار سیاسی و پرونده سازی برای ایران در راستای برنامه های آتی خود استفاده می کنند.

متاسفانه آنها تاکنون تا حدی موفق بوده اند چرا که دسترسی آنها به ابزار و امکانات جریان سازی بین المللی و تصویرسازی در اذهان و افکار عمومی جهان بیش از ما است، ضمن اینکه اظهارنظرهای مبالغه آمیز و هیجانی برخی مسئولان ناآگاه به مسائل سیاست خارجی نیز همواره تسهیل گر و تقویت کننده اقدامات دشمنان علیه کشور شده است.

تا آنجا که به ایران مربوط است، هدف اصلی آمریکا و اروپا این است که با استفاده از انواع روشها از جمله سوءاستفاده از برخی اظهار نظرها و یا ایجاد برداشتهای غیر واقعی از اقدامات معمول دیپلماتیک و مستند سازی های غیر مسئولانه، ایران را به عنوان یک تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی و منطقه ای معرفی کنند.

برای مقابله با چنین تهدید(فرضی)، طیفی از اقدامات چه در قالب شورای امنیت یا در سایر قالب های دسته جمعی قابل توجیه است. مذاکره، تحریم اقتصادی، تحریم سیاسی تا اقدام نظامی برای رفع تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی با در نظر گرفتن شرایط و جزئیات لازم مجاز تلقی می شود.

پیشبرد پروژه تهدیدپنداری از ایران

 آنها ضمن اینکه واقعا مایل نیستند سایر کشورها با روسیه روابط و همکاری نزدیکی داشته باشند و به صورت طبیعی همه تلاش خود را برای منزوی کردن روسیه به کار می گیرند، ، اما به خاطر اختلاف با ایران در مورد پرونده هسته ای و مسائل خاورمیانه نیاز به "تهدید پنداری" ایران توسط جامعه بین المللی، افکار عمومی خود و جهان دارند تا هر گاه که ضروری باشد بتوانند اقدامات خود علیه ایران را از نظر منطقی و حقوقی توجیه کنند.

از این رو است که آمریکا و اروپا نسبت به دیپلماسی و مذاکرات دیپلماتیک از جمله در مورد پرونده هسته ای نسبت به گذشته تمایل کمتری از خود نشان می دهند زیرا فکر می کنند «تهدید پنداری» ایران انتخاب های متعددی برای ایجاد فشار بر کشور ما را در اختیار آنها قرار داده است. 

 چنانچه گفته شد این اقدامات سبدی از انتخاب ها شامل تبادلات دیپلماتیک، اقدامات قهرآمیز مانند تحریم تا اقدامات نظامی است که می تواند در راستای شرارت ها و جنایات کشورهای غربی علیه منافع کشور ما مورد سو استفاده قرار گیرد. از این منظر ما در مقطع کنونی در یک وضعیت مخاطره آمیز قرار داریم که البته مسئولین سیاست خارجی کشور حتما نسبت به آن آگاه هستند. 

روسیه از طرح نام ایران به عنوان شریک ضرر نمی‌کند

از طرف دیگر روسیه تحت فشار سیاسی و اقتصادی بی سابقه ای قرار گرفته است. طبیعی است که این کشور نیاز به متحدانی دارد که بتواند با کمک آنها از تشدید انزوای بین المللی خود جلوگیری کند. لذا روسیه نیز با انگیزه ای کاملا متفاوت از آمریکا و اروپا تلاش خواهد کرد که مستقیم یا غیرمستقیم ایران را به عنوان یک کشور موثر  همسو و هم جهت با خود معرفی کند.

ضمن اینکه ایران این پتانسیل را دارد که تمرکز غربی ها بر جنگ اوکراین را دچار خدشه کند. لذا هر دو طرف مخاصمه با دو انگیزه متفاوت می توانند بر خلاف واقعیت روی زمین در مورد نقش ایران در این جنگ دچار مغالطه و مبالغه شوند.

 از این نظر مبالغه یا کذب گویی در مورد نقش ایران، الزاما در راستای منافع اوکراین نیست اما اوکراین نیز ناخواسته به این امر دامن می زند. کشاندن پای ایران به این قضیه باعث می شود که آمریکا و اروپا به جای تمرکز بر حمایت از اوکراین در جنگ با روسیه، با سوء استفاده از وضعیت اوکراین به دنبال تامین منافع خود در خاورمیانه باشند لذا بخشی از تلاش و منابع لازم را به جای تقویت اوکراین در خاورمیانه متمرکز کنند.

چنانچه به اقدامات ایران در رابطه با وضعیت بین روسیه و اوکراین توجه کنیم عدم صداقت آمریکا و اروپا در مورد نقش ایران روشن تر خواهد شد. 

ایران و روسیه دو کشور همسایه هستند که روابط دیرینه ای دارند. دو کشور علیرغم اتفاقات خوشایند و ناخوشایند در طول تاریخ، دارای روابطی مستدام و مستمر بوده اند. طبیعی است که دو کشور در زمینه مبادلات تجاری، اقتصادی، فنی، تکنولوژی های نو و سایر زمینه ها همکاری داشته باشند. ضمن اینکه غرب با تحمیل تحریم و اقدامات تقابلی خود ایران را مجبور کرده است که برای تامین نیازهای ضروری خود به دنبال منابعی غیر از کشورهای غربی باشد.

واکنش‌های ایران حساب‌شده بود

علیرغم روابط نزدیک و دوستانه تهران و مسکو، ایران سیاست اصولی خود در این قضیه را حفظ کرد. ایران چه به صورت اقدام یکجانبه از طریق اعلام مواضع و چه در سازمانهای بین المللی از جنگ حمایت نکرده است. یکی از سیاستهای اصولی ایران، حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف‌ها است. حل و فصل مسالمت آمیز طیفی از اقدامات را شامل می شود که یکی از این اقدامات مذاکره است. ما معتقدیم که کشورها همواره قادر هستند با به کارگیری ابتکار دیپلماتیک از بروز مخاصمه مسلحانه جلوگیری کرده و هنگام بروز اختلافات آنها را به صورت مسالمت آمیز حل و فصل کنند.

دومین نکته این است که ایران صراحتا الحاق بخشی از خاک اوکراین به روسیه را با توسل به اقدامات قهرآمیز رد کرده و این الحاق را مورد شناسایی قرار نداده‌است. واقعا باید پرسید چند کشور غیر از کشورهای اروپایی و آمریکا چنین موضعی را با صراحت اعلام کرده اند؟

ما همانطور که روابط دوستانه با روسیه داریم با اوکراین نیز چنین روابطی داریم. لذا  پس از انتشار این اخبار هیاتی از کشور ما با هیات نظامی - دیپلماتیک اوکراین مذاکرات یک روزه ای داشته و مواضع ایران به صراحت برای آنها تبیین شده است.

علیرغم توافق دو هیات برای تداوم مذاکره برای رفع سو تفاهمات بین دو کشور دولت اوکراین تاکنون برای برگزاری دور دوم و دورهای دیگر مذاکرات اعلام آمادگی نکرده است. به نظر من طرف‌های ثالث در عدم برگزاری جلسات بین ایران و اوکراین مقصر هستند و طبق آنچه گفته شد در انجام مذاکرات اخلال ایجاد می کنند تا موضوع حل و فصل نشده و "تهدید پنداری" ایران همچنان تداوم داشته باشد.

رهبری دخالت ایران در مخاصمه روسیه و اوکراین را رد کردند

ایران تلاش خود را برای ایجاد توازن در روابط خود با اوکراین و روسیه به کار برده است. رهبر معظم انقلاب به عنوان فرمانده کل قوای مسلح ایران نیز در آخرین سخنرانی خود به صراحت اعلام کرد که ایران در مخاصمه روسیه و اوکراین دخالت ندارد. این سخن وقتی اهمیت بیشتری می یابد که ایشان با همان صراحت حمایت ایران از جبهه مقاومت را که برای آمریکا دارای اهمیت بیشتری است اعلام کردند.   ولی امریکا و اروپا با بی مسئولیتی بر مواضع ضد ایرانی خود اصرار می ورزند چون هدف دیگری را از این‌کار پیگیری می کنند و طرح دخالت ایران در مخاصمه روسیه و اوکراین، بهانه ای بیش نیست. 

کارشناسان ایرانی به اهداف طرف‌های غربی در بیان این موضوع واقف هستند. روشن است که وقتی طرف اروپایی در کنار مواضع کلی خود، بر این موضوع که پهپادهای ایران برای حمله به افراد و اماکن غیر نظامی به کار می رود  تاکید می‌کنند به این دلیل است که در آینده نزدیک قصد دارند با فراهم نمودن برخی مستندات خود ساخته، دیوان بین المللی کیفری را وادار کنند که علیه برخی مقامات ایرانی نیز طرح شکایت کند. این اقدام سوء استفاده از پروسه قضایی و برخلاف همه ارزش‌های اعلامی اروپا در مورد حاکمیت قانون است.

چنانچه گفته شد ایران و روسیه از دیرباز مبادلات تجاری، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی داشته اند. این همکاری‌ها مربوط به سالهای گذشته است. نمی توان از ایران انتظار داشت که به خاطر منافع دیگران، منافع ملی خود در روابطش با روسیه یا سایر کشورها را نادیده بگیرد. چنانچه روسیه از پهپاد‌های شناسایی و پایش ایران علیه اهداف نظامی یا غیر نظامی در هر مکان و زمانی استفاده کرده  مسئولیتی متوجه ایران نیست. زیرا ایران دخالتی در این مخاصمه ندارد که بتواند تعیین کند که علیه چه هدفی باید اقدام شود.

امروزه بزرگترین جنایات علیه اهداف غیرنظامی یا توسط آمریکا یا توسط اسلحه آمریکایی و اروپایی در فلسطین، یمن و سایر نقاط جهان توسط جنایتکاران و تروریستها صورت می‌گیرد.  آیا این به معنی دخالت مقامات این کشورها در اقدامات تروریستی، قاچاق مواد مخدر و غیره است؟ با منطقی که توسط برخی مقامات غربی بکار گرفته می شود پاسخ مثبت است.

از نظر نگارنده ایران تهدید نیست و نمی خواهد باشد. ایران همواره بر حل‌وفصل مسالمت آمیز مخاصمه‌ها اصرار دارد. در عین حال تجربه نشان داده که ایران همواره سعی دارد اصول کلی سیاست خارجی و منافع ملی خود را نیز حفظ کند.

از این رو می توان به طرفهای غربی توصیه کرد که به جای به کارگیری روشهای تقابلی و زمینه سازی برای ایجاد تنش در آینده به نفع همه طرف‌ها است که ضمن احترام متقابل و شناسایی حق همگان در تامین منافع ملی، می توان ابتکارات دیپلماتیک را جایگزین مقابله بی‌حاصل کرده و با طراحی یک سناریوی برد-برد وارد مذاکرات برای حل و فصل اختلافات شد.