استفاده روسیه از «سلاح‌های هسته‌ای» نگران‌کننده‌ترین اتفاق محتمل است

پایگاه وبلاگی راند در یک سری مطالب تحلیلی درباره جنگ اوکراین به پیامدهای این جنگ و دامنه تأثیرات متعاقب آن- هم در سطح منطقه‌ای و هم در سطح جهانی- پرداخته است. در این مجموعه تحلیلی که بخش‌های مختلف آن به چگونگی پایان یافتن جنگ، پتانسیل تشدید تنش‌ها و درگیری‌های منطقه، تأثیرات جنگ بر روسیه، پیامدهای جنگ بر ناتو، تأثیرات جنگ بر روی ترکیه و کشورهای حوزه بالکان و در نهایت پیامدهای اقتصادی جنگ در سطح جهان پرداخته است؛ نویسندگان در نهایت تشدید تنش‌های سیاسی و اقتصادی را در آینده نزدیک اجتناب‌ناپذیر عنوان کرده‌اند.

به گزارش شفقنا از پایگاه وبلاگی راند؛ در بخش دوم این مجموعه تحلیلی آمده: 24 فوریه اولین سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین بود. این تاریخ البته کاری به سالگرد جنگ در اوکراین ندارد- که در همین ماه گذشته وارد نهمین سال خود شد. درگیری طولانی‌مدتی که در سال 2014، با اعتراضات عمومی در کی‌یف علیه سفر رئیس‌جمهور روسوفیل اوکراین به مسکو آغاز شد. پاسخ روسیه هم به این اقدام حمایت از قیام مسلحانه جدایی‌طلبان طرفدار روسیه در شرق اوکراین بود- که در آغاز به جنگ دونباس و سال گذشته نیز به تهاجم گسترده و تمام‌عیار روسیه به اوکراین منتهی شد.

در این چند وقت اخیر جنگ اوکراین شاهد سه روند مستمر گوناگون بوده است. اول؛ تلاش‌های مداوم و مکرری است که برای اعلام آتش‌بس صورت گرفته- که همگی با شکست مواجه شده‌اند. مثل توافق‌های بین‌المللی پرشماری که روسیه همگی‌شان را نادیده گرفته است. در واقع مسیر هشت سال گذشته در اوکراین نشان می‌دهد که نمی‌توان نسبت به وجود راه حل‌های جدید مبتنی بر مذاکره برای پایان دادن به مناقشه امید چندانی بست.

دومین روند ادامه‌دار و مداوم، افزایش مستمر ادعاهای سرزمینی روسیه بوده است. در سال 2014 حمایت‌های روسیه شورشیان اوکراینی را قادر ساخت با نیروهای اوکراینی مقابله کرده و استقلال جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک را اعلام کنند. در واقع در شرایطی که نیروهای اوکراینی مشغول درگیری با شورشیان بودند، نیروهای روسیه به سرعت کریمه را اشغال و ضمیمه خاک خود کردند. روسیه قبل از تهاجم سال 2022 نیز به طور رسمی استقلال این دو جمهوری جداشده را به رسمیت شناخت و در سپتامبر 2022 هم به طور غیرقانونی این دو جمهوری را به همراه مناطق اشغالی روسیه در خرسون و زاپوریژیا ضمیمه خاک خود کرد.

روند سوم را نیز در قالب تشدید تنش‌ها و درگیری‌های موجود می‌توان به مشاهده نشست. روسیه که ابتدا تنها با ارسال تسلیحات سنگین و مشاوران نظامی از جدایی‌طلبان حمایت کرده بود؛ در ادامه با اعزام شمار فزاینده‌ای از نیروهای بدنام رزمی بدون یونیفرم‌ و غیررسمی موسوم به «مردان سبز کوچک»- که فرمان‌پذیری‌شان از روسیه تکذیب می‌شد- حمایت‌هایش از جدایی‌طلبان را ادامه داد. تهاجم سال 2022 نشان از یک مرحله دیگر از تشدید تنش‌ها داشت. وقتی نیروهای اوکراینی توانستند جلوی پیش‌روی نیروهای روسیه را بگیرند؛ مسکو برای ارسال نیروهای بیشتر اعلام بسیج عمومی کرد، حملات موشکی خود را به شهرها و زیرساخت‌های اوکراین افزایش داد، و در نهایت اوکراینی‌ها را به استفاده از تسلیحات هسته‌ای تهدید کرد. در دسامبر 2022 پوتین وعده داد که برای تضمین پیروزی از صرف هیچ هزینه‌ای دریغ نخواهد کرد. با این حال اگر نیروهای روسیه هم‌چنان توانایی شکست اوکراین را نداشته باشند و پوتین نیز هم‌چنان تمایلی به عقب‌نشینی نداشته باشد، چه گزینه‌هایی برای تشدید تنش و افزایش فشار در اختیار روسیه قرار خواهد داشت؟!

ادامه مسیر

اگر چه افزایش ارسال نیروها یکی از گزینه‌های در اختیار روسیه می‌تواند باشد، اما مقامات انگلیسی به تازگی گزارش داده‌اند که روسیه در حال حاضر در حدود 97 درصد از ارتش خود را درگیر جنگ در اوکراین کرده است. افزایش بیشتر نیروها مستلزم اعلام یک بسیج عمومی دیگر است- که تندروهای مستقر در مسکو نیز به انجام آن اصرار دارند. با این حال فراموش نباید کرد که روسیه آخرین بار در سال ۱۹۴۱ دستور بسیج عمومی صادر کرده بود. چنین حرکتی با این که می‌تواند صدها هزار نیروی جدید در اختیار روس‌ها قرار دهد، اما در عین حال نیازمند یک انبساط سریع و فوری است- که می‌تواند کمبودهای آشکار ارتش روسیه در زمینه آموزش، تدارکات و فرماندهی را تشدید کند. روسیه هم‌چنین می‌تواند بمباران شهرهای اوکراین را ادامه دهد، اما این رویکرد هم ممکن است منجر به کمبود مهمات شود. (باید گفت که اوکراین نیز- حتی با وجود حمایت غرب- با مشکل مشابهی مواجه است). توانایی روسیه برای افزایش تولید هم‌ نامشخص است. برای همین هم روسیه برای تامین مهمات تاکنون به جمهوری اسلامی ایران و کره شمالی متکی بوده، که قطعاً به این معناست که در آینده نزدیک نیز محدودیت‌های موجود در زمینه تامین مهمات در عملیات روسیه ادامه خواهد داشت، مگر این‌که کشوری مانند چین تصمیم بگیرد با ارسال کمک نظامی به روسیه از این کشور حمایت کند.

گسترش جغرافیایی

روسیه از نظر تئوری به جای تشدید عمودی می‌تواند با گشودن جبهه‌های جدید یا فعال کردن دوباره جبهه‌های اولیه جنگ را به صورت افقی تشدید کند. به عبارت بهتر دیگر گزینه‌ای که در حال حاضر در اختیار روسیه قرار دارد- که اوکراینی‌ها مسیر حرکت نیروهایشان را در شرق و جنوب مسدود کرده‌اند؛ آغاز موج جدید حملات این کشور از مناطق بلاروس شاید با همراهی نیروهای بلاروس است. این کشور که تاکنون حمایت لجستیکی زیادی به نیروهای روسیه ارائه کرده، تاکنون از مشارکت مستقیم در جنگ خودداری کرده است. البته هنوز نمی‌توان درباره این موضوع که آیا واقعاً بلاروس وارد جنگ خواهد شد یا نه، با قطعیت صحبت کرد. به هر حال چنین اقدامی بلاروس را در معرض انتقام‌گیری قرار می‌دهد و احتمال درگیری‌های داخلی را نیز در این کشور افزایش می‌دهد، به خصوص که درصد قابل توجهی از مردم بلاروس با دخالت مستقیم این کشور در جنگ مخالف هستند.

یکی دیگر از گزینه‌های پیش‌رویروسیه تشدید تنش‌های بین‌المللی- برای پرت کردن حواس- می‌تواند باشد. به عنوان مثال این کشور می‌تواند با تحریک حوادثی در کشورهای بالتیک به دنبال بهانه‌ای برای مداخله در این کشورها باشد. در این راستا انجام عملیات‌های سری علیه فنلاند و سوئد با هدف جلوگیری از نزدیکی بیشتر آن‌ها به ناتو یا لهستان به عنوان مسیر اصلی حمایت و تامین تسلیحات اوکراین دور از ذهن نیست.

در این میان تهدید یا استفاده احتمالی روسیه از سلاح‌های هسته‌ای آشکارا نگران‌کننده‌ترین اتفاقی است که احتمال وقوع آن می‌رود.