توافق هسته‌ای با ایران بدون مشارکت آمریکا ممکن نیست

درحالی که زمزمه از سرگیری مذاکرات برجامی، توافقی که اجرای آن به‌ دلیل بدعهدی ایالات متحده آمریکا و بی‌عملی طرف‌های اروپایی با مشکل مواجه شد، بالا گرفته است، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌ عنوان رئیس نهادی که بر کیفیت اجرای تعهدات هسته‌ای ایران نظارت دارد، تصریح کرد که توافق با تهران بدون مشارکت ایالات متحده ممکن نیست.

به گزارش سه‌شنبه شب ایرنا، گروسی که برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک رفته است، در گفت‌ وگو با شبکه سی‌ان‌ان آمریکا که فرازهایی از آن در رسانه‌ها منتشر شده است، ادعا کرد که واشنگتن در روند توافق با ایران، نقش اصلی را ایفا می‌کند و بدون مشارکت این کشور رسیدن به توافق غیرممکن است.

جزئیات بیشتری از این گفت‌ وگو در رسانه‌ها منتشر نشده است. گروسی همچنین در گفت‌ وگوی دیگری با خبرنگاران در نیویورک گفته است که درباره برنامه هسته‌ای ایران با نمایندگان کشورمان رایزنی کرده است.

وی با بیان اینکه آژانس اتمی به نظارت‌های خود بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران ادامه می‌دهد، مدعی شد که برای حل‌ و فصل مسائل باقی‌ مانده نیاز به یک چارچوب قوی است. مدیرکل آژانس این طور گفت: می‌توانید این توافق را همان توافق قبلی (برجام) بنامید، می‌توانید نام دیگری بگذارید، اما به نظر من برای درک همه چیز به یک چارچوب قوی نیاز است.

بر اساس گزارش‌ها، این اظهارات پیش از ملاقات وی با سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در نیویورک مطرح شده است. در این دیدار دو طرف درباره تقویت روابط و همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت‌ وگو و تبادل نظر کردند. مدیرکل آژانس سپس با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) این ملاقات را مهم ارزیابی کرد.

اما ادعای او درباره از سرگیری مذاکرات هسته‌ای و برجام درحالی مطرح می‌شود که ایران بار دیگر حداکثر شجاعت و بصیرت خود را از طریق موافقت برای مشارکت در مذاکرات هسته‌ای و بازگشت متقابل به برجام نشان داده است.

مسعود پزشکیان رئیس جمهوری کشورمان روز گذشته (دوشنبه) در جلسه با مدیران رسانه‌های آمریکایی، تاکید کرد که ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی آمادگی دارد، اما تحت فشار و تحریم وادار به مذاکره نخواهد شد.

او بیان داشت: ما برای بازگشت به تعهدات خود در توافق صورت گرفته آمادگی کامل داریم، اما نمی‌شود که آمریکا و کشورهای اروپایی حاضر به اجرای تعهدات خود نباشند و در مقابل از ما بخواهند که به تعهدات خود بازگردیم.

رئیس جمهور یادآور شد: ما به همه تعهدات خود در این توافق نیز پایبند بودیم اما این ترامپ بود که از برجام خارج شد و متاسفانه کشورهای دیگر نیز به جای کمک به احیای این توافق، به تعهدات خود عمل نکردند و روز به روز بر دایره تحریم‌های ایران اضافه شد.

ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران امور خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.

اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی را در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.

دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد، اما هرگز اقدام معتبری را برای جبران سیاست‌های نادرست دولت ترامپ صورت نداد.

ایران در ۸ دور مذاکرات وین حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای گفت‌وگو درباره حفظ برجام نشان داد و از طرف‌های غربی انتظار داشت تا به طور متقابل رویکرد مسئولانه‌ای را در پیش گرفته و مسیر تحریم‌های غیرقانونی را تغییر دهند.

اما تجربه گفت‌ وگوها نشان داد که هرچقدر باراک اوباما (رئیس جمهور پیشین آمریکا) برای عقد برجام و دونالد ترامپ درباره فسخ این توافق اراده داشتند، جو بایدن (رئیس جمهور آمریکا) اراده لازم را برای تصمیم‌گیری در این زمینه نداشت و به همین خاطر مذاکرات وین معطل ماند.

ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر همواره اعلام کرده است که برای عقد توافقی پایدار و قابل اتکا که تحریم‌ها را به نحوی تضمین شده رفع کند و موضوعی به عنوان اهرم فشار جهت استفاده علیه ایران در آینده باقی نماند، آمادگی دارد.