اولین همکاری بین‌المللی در فضا به وقوع پیوست

اعتمادآنلاین| این مأموریت در 24 تیر 1354 آغاز شد و در طی آن، در تاریخ 26 تیرماه فضاپیمای آمریکایی آپولو و فضاپیمای روسی سایوز در مدار زمین به هم متصل شدند و فضانوردان آنها باهم عملیات مشترکی را به انجام رساندند. پروژه آپولو-سایوز چه به لحاظ فنی و چه از نظر سیاسی عملیات مهمی محسوب می‌شود.

این پروژه در اصل برنامه‌ای نمادین و سیاسی در دوره‌ای از تنش‌زدایی بین روابط ابرقدرت‌های شرق و غرب بود. با این حال، فضانوردان در طی آن آزمایش‌های علمی و فنی مهمی را به انجام رساندند.

از جمله این آزمایش‌های علمی می‌توان به ایجاد خورشیدگرفتگی مصنوعی توسط آپولو اشاره کرد، تا فضانوردان روسی در سایوز بتوانند از این فرصت استفاده کرده، برای نخستین بار از فضا از تاج خورشید عکس‌برداری کنند. همچنین پروژه آپولو-سایوز برای مهندسان آمریکایی و روسی این امکان را فراهم کرد که کارکرد سیستم‌های فضایی متفاوتشان را با هم هماهنگ کنند.

نتایج این هماهنگی بعدها برای اتصال فضاپیمای شاتل آمریکا به ایستگاه فضایی میر و نیز ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی به کار رفت.

فضانوردان آپولو در این ماموریت عبارت بودند از:توماس استافورد - فرمانده عملیات، ونس برند- خلبان بخش فرمان آپولو و دیک اسلیتو- نخلبان بخش اتصالی آپولو.

فضانوردان سایوز در این ماموریت به ترتیب الکسی لئونوف، فرمانده عملیات و والری کوباسوف مهندس پرواز بودند.

در اوایل دهه 1970 میلادی، در دوره‌ای موسوم به تنش‌زدایی برای مدتی یخ‌های سیاسی بین دو قطب غرب و شرق یعنی آمریکا و شوروی ذوب شد. ریچارد نیکسون نخستین رئیس جمهور ایالات متحده بود که به مسکو سفر کرد. برژنف و نیکسون مذاکراتی را جهت کاهش خصومت و رقابت نظامی بین دو کشور و افزایش همکاری دوجانبه آغاز کردند.

نقطه عطف این همکاری‌های دوجانبه، همکاری در عرصه فضایی بود و منجر به امضای موافقتنامه «پروژه آزمایشی آپولو-سایوز» در 24 مه 1972 بین ریچارد نیکسون و الکسی کاسیگین در مسکو شد.

طی این موافقتنامه، قرار بر این شد که فضاپیماهای سایوز و آپولو در مدار زمین با هم ملاقات کرده و متصل شوند، و فضانوردان روسی و آمریکایی در مدار زمین میهمان هم باشند. علاوه بر انگیزهٔ سیاسی، اهداف فنی پروژه عبارت بود از:

سازگاری سامانه‌های فضایی شوروی و آمریکا

آزمایش سخت‌افزار و سامانه‌های اتصال فضاپیماها

آزمایش سامانه‌ها و ابزار ضروری برای انتقال فضانوردان بین فضاپیماهای متفاوت، بررسی امکان اجرای ماموریت‌های نجات اضطراری بین‌المللی در فضا

تلاش برای سازگار کردن سامانه‌های کنترل و ناوبری زمینی در دو کشور

گسترش همکاری‌های فضایی در آینده

برای پیشبرد این پروژه، آمریکا و شوروی هر کدام هیأتی را شامل فضانوردان خبره و مهندسان انتخاب کرده و به این پروژه اختصاص دادند. برای حسن نیت، قرار بر این بود که کیهان‌نوردان روسی زبان انگلیسی را فراگیرند، فضانوردان آمریکایی به زبان روسی مسلط شوند، و هرکدام از هیئت‌ها چندین بار به کشور مقابل سفر کنند تا از تأسیسات فنی و فضایی آنها بازدید کرده، با روش کار آنها آشنا شود.

پس از چندین سفر متقابل، سرانجام تمرینات پرواز مشترک به پایان رسید، هماهنگی لازم بین سیستم‌های هر دو طرف برای هدایت مشترک پروژه به عمل آمد، و سخت‌افزار لازم برای اتصال آپولو وسایوز نیز آماده شد. مرحله پایانی آماده‌سازی برای مأموریت، اعزام گروه فنی آمریکایی به مرکز تازه‌ساخت کنترل مأموریت فضایی در کالینینگراد، و اعزام گروه فنی روسی به مرکز کنترل مأموریت فضایی در هیوستون بود.

سرانجام در روز 24 تیر 1354، فضاپیمای سایوز-19 با فرماندهی الکسی لئونوف و خلبانی والری کوباسوف به فضا پرتاب شد. به فاصله هفت ساعت و نیم، فضاپیمای آپولو 18 نیز به فضا پرتاب شد. این فضاپیماها دو روز بعد در مدار زمین به هم ملحق و متصل شدند، و سه ساعت پس از اتصال، با بازشدن دریچه ارتباطی بین آنها، فضانوردان آمریکایی با کیهان‌نوردان روسی دست دادند و به عنوان میهمان به فضاپیمای سایوز وارد شدند.

فضاپیمای سایوز که 6790 کیلوگرم وزن داشت به مدت 5 روز و 22 ساعت در فضا حضور داشت و 89 بار به دور زمین چرخید.

آپواو 18 وزن بیشتری داشت و حدود 14 هزار و 700 کیلوگرم وزن داشت. این فضاپیما 9 روز و یک ساعت در فضا حضور داشت و به 96 بار به دور زمین چرخید.

پیش‌بینی شده بود هنگام بازشدن دریچه بین سایوز و آپولو و دست دادن فضانوردان روسی و آمریکایی، فضاپیماها بر فراز شهر ساحلی کوچکی به نام باگنر ریجس در منطقه ساسکس در جنوب بریتانیا در پرواز باشند. اما تأخیری کوچک باعث شد این رویداد بر فراز شهر مِس در فرانسه رخ دهد.

برنامهٔ این میهمانی فضایی از قبل به دقت تنظیم شده بود. وجهه سیاسی این مأموریت اهمیت زیادی داشت، و تصاویر میهمانی فضایی به‌طور زنده در سراسر جهان پخش می‌شد. رؤسای دولت آمریکا و شوروی به‌طور زنده برای فضانوردان پیام فرستادند. در این میان الکسی لئونوف دو سورپرایز برای میهمانان داشت: ظرف نوشیدنی محتوی بُرش یا سوپ چغندر، اما با نشان یک نوشیدنی معروف روسی که این موضوع باعث تعجب و سپس خنده فضانوردان و مراکز کنترل زمینی شد.

نقاشی از چهره هر سه فضانورد آمریکایی، که او در طول دوره تمرین مشترک برای این مأموریت نقاشی کرده بود. الکسی بالای صفحات نوشته بود: تقدیم به دلیرمردان دنیای ما و پای هر نقاشی نیز علاوه بر امضای الکسی، پیامی به این مضمون وجود داشت: به سایوز خوش آمدید، باز هم تشریف بیاورید.

توماس استافورد هم برای میهمانان روس یک سورپرایز آماده کرده بود: وی شخصاً از کانوی توئیتی، خواننده آمریکایی سبک کانتری، خواسته بود که مشهورترین آهنگ سال 1975 خود به نام Hello Darling را به زبان روسی بخواند و ضبط کند. یک ساعت پیش از جدا شدن دو فضاپیما، این آهنگ از فضا برای فضانوردان روس و شنوندگان روی زمین پخش شد.

دو فضاپیما برای مدت 44 ساعت به هم متصل باقی ماندند. در این فرصت فضانوردان هدایا، پرچم و یادبودهای مأموریت را رد و بدل کردند، با هم غذا خوردند و از هر دو فضاپیما بازدید کردند.

در میهمانی شام به میزبانی سایوز، منوی غذا عبارت بود از سوپ بُرش به عنوان پیش‌غذا، به همراه کیک عسلی، نان سیاه روسی، آجیل، آلو، خوراک گوشت خمیر شده (از داخل تیوب) و نوعی پنیر. منوی غذای آپولو عبارت بود از سوپ غذای دریایی با قارچ به عنوان پیش‌غذا، و یکی از سه غذای اصلی شامل گوشت بوقلمون یا کوفته یا نوعی خوراک مرغ.

از جمله هدایای مبادله شده می‌توان به بذر درختانی اشاره کرد که پس از پایان مأموریت در هر دو کشور کاشته شد.

در این مأموریت برای نخستین بار ماشین حساب الکترونیکی HP-65 توسط فضانوردان آپولو به فضا حمل شد؛ ماشین حساب الکترونیکی در آن دوران پدیده‌ای نوین به شمار می‌آمد. این ماشین حساب به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بود که بتواند در صورت از کار افتادن کامپیوترهای آپولو، بخشی از کار آنها را انجام دهد.

در طول مدت اتصال، فضانوردان عملیات جداسازی و اتصال مجدد سایوز و آپولو را هم آزمایش کردند. پس از آخرین مانور جدا شدن فضاپیماها، آپولو با انجام مانوری خود را بین سایوز و خورشید قرار داد و خورشیدگرفتگی مصنوعی ایجاد کرد. کیهان‌نوردان سایوز از این فرصت برای برداشتن عکس‌های دقیق از تاج خورشید استفاده کردند.

روی هم رفته، سایوز به مدت پنج روز و آپولو به مدت 9 روز در مدار زمین باقی ماندند و پس از جدایی هرکدام به فعالیت‌ها و آزمایش‌های خود ادامه دادند.

فضاپیمای سایوز بدون مشکل خاصی طبق برنامهٔ قبلی در تاریخ 30 تیر 1354 به زمین فرود آمد. بازگشت و فرود آپولو در روز 2 مرداد آغاز شد.

در راه برگشت به خاطر اشتباه فضانوردان در مرحله آماده‌سازی برای فرود، آپولو دچار مشکل جدی شد: یکی از سامانه‌های فضاپیما موسوم به «سامانهٔ کنترل واکنش‌ها» به اشتباه روشن باقی گذاشته شده بود، و همین موضوع باعث شد کابین آپولو مملو از گازهای مهلک ناشی از نشت سوخت مصرف نشده گردد.

فضانوردان آپولو برخلاف کیهان‌نوردان روسی در هنگام بازگشت به زمین لباس فضایی نمی‌پوشیدند، و به همین علت ونس برند در اثر مسمومیت گاز از هوش رفت و دیک اسلیتون دچار حالت تهوع شد. با وجود این مشکل، گردونه فرمان آپولو با موفقیت در اقیانوس آرام فرود آمد، اما سه فضانورد آپولو به مدت دو هفته در بیمارستان نیروی هوایی در هاوایی بستری و قرنطینه شدند.

منبع: ایسنا