احمد قوام‌ برای پنجمین بار نخست‌وزیر شد

اعتمادآنلاین| با استعفای دکتر مصدق در 25 تیر 1331 از سمت خود و به فرمان شاه، نمایندگان مجلس بدون حضور نمایندگان نهضت ملی، به نخست‌وزیری قوام‌السلطنه رأی مثبت دادند و شاه در فرمان نخست‌وزیری با لقب «جناب اشرف» حکم نخست‌وزیری او را صادر کرد.

قوام پس از دریافت فرمان نخست‌وزیری، اعلامیه شدیداللحنی تحت عنوان «کشتیبان را سیاستی دگر آمد» منتشر و متعاقب آن سعی کرد تا آزادی‌های سیاسی را محدود کند. وی در اعلامیه‌ای خود که 27 تیر 1331 منتشر شد، پس از ادعاهای بسیار و وعده‌های زیاد به مردم، مخالفان را چنین تهدید کرد: «من با اتکا شما و نمایندگان شما این مقام را قبول کرده‌ام و هدف نهایی‌ام رفاه و سعادت شماست‌. سوگند یاد می‌کنم که شما را خوشبخت خواهم کرد.

بگذارید من با فراغ بال شروع به کار کنم‌. وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه من اخلال کنند و در راهی که پیش دارم مانع بتراشند یا نظم عمومی را برهم بزنند. این گونه آشوبگران با شدید‌ترین عکس‌العمل از طرف من روبرو خواهند شد و چنانکه در گذشته نشان داده‌ام بدون ملاحظه از احدی و بدون توجه به مقام و موقعیت مخالفین‌، کیفر اعمالشان را در کنارشان می‌گذارم‌.

حتی ممکن است تا جایی بروم که با تصویب اکثریت پارلمان دست به تشکیل محاکم انقلابی زده‌، روزی صد‌ها تبهکار را از هر طبقه به موجب حکم خشک و بی‌شفقت قانون قرین تیره روزی سازم‌. به عموم اخطار می‌کنم که دوره عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواهی حکومت فرارسیده است کشتیبان را سیاستی دگر آمد...»

در پی این بیانیه آیت‌الله کاشانی از علمای مشهور آن روز، مردم را به مقابله با دولت قوام فراخواند و به او 48 ساعت فرصت داد تا قدرت را مصدق واگذار کند. در روز 30 تیر، مردم به خیابان‌ها ریختند و خواستار سرنگونی قوام شدند.

به دستور قوام مردم را به گلوله بستند. نمایندگان دولت و شاه با عجله به ملاقات آیت‌الله کاشانی رفتند تا وی را راضی به آرام کردن مردم کنند. در پس مخالفت کاشانی، شاه که موقعیت خود را در خطر می‌دید، روز 30 تیر قوام را عزل کرد و قوام در منزل برادرش خود معتمدالسلطنه در امامزاده قاسم تهران مخفی شد.

این آخرین باری بود که قوام دولت تشکیل می‌داد چه آن که وی سه سال پس از واقعه 30 تیر سرانجام در روز 31 تیر 1334 در اثر بیماری قلبی درگذشت. پیکر قوام‌السلطنه در شهر قم مدفون است.

منبع: تاریخ ایرانی