کربلای 4؛ عملیات لورفته یا عملیات فریب؟

اعتمادآنلاین| فرشاد اعظمی: پس از 32 سال یک اظهار نظر کافی بود تا داغ کربلای 4 تازه شود؛ بیش از هزار نفر بر اساس آمار اعلام شده در این عملیات شهید و قریب به 3900 نفر مفقودالاثر و همچنین 11 هزار رزمنده مجروح شدند -البته نیمی از آنان به صورت سرپایی و در درمانگاه‌های صحرایی جبهه به روایت مرحوم هاشمی رفسنجانی درمان شدند- که 175 شهید غواص زنده به گور شده تنها بخشی از آن است؛ عملیاتی که قرار بود 5 دی‌ماه 65 معبری از اروندرود برای تسلط بر بصره باشد ولی یکی از بزرگترین تلفات جنگی را برای ایران رقم زد و در همان ساعات اولیه با دستور فرماندهان عملیات متوقف شد. این عملیات یکی از موضوعات چالشی جنگ تحمیلی به شمار می‌رود و طی سالیان گذشته بارها و بارها در صدر اخبار قرار گرفته است. کشف پیکر غواصان دست بسته و قبل‌تر از آن اظهارات مرحوم هاشمی درباره چرایی انجام عملیات کربلای 4 و البته دعوت محسن رضایی از فرماندهان و مقامات کشور در دوران جنگ برای توضیح درباره اتفاقات آن دوره از جمله اتفاقاتی بوده‌اند که طی یک دهه اخیر باعث شده تا این عملیات همچنان مورد توجه رسانه‌ها و اذهان عمومی باشد. عملیاتی تلخ که مرحوم هاشمی در کتاب خاطرات روزانه‌اش درباره آن نوشته است که « آقای شمخانی اطلاعات لازم را در خصوص نتایج عملیات شکست خورده کربلای 4 داد و وضعیت خیلی بدتر از آنچه تا به حال گفته بودند، بود».

توییت جنجالی و ادعای عملیات «فریب»

حالا محسن رضایی از فرماندهان سپاه در جنگ تحمیلی بعد از 32 سال از انجام این عملیات توییت کرده و نوشته است که «در عملیات کربلای چهار به دشمن وانمود کردیم که عملیات سالانه ما تنها همین بوده است. ده روز بعد در همان نقطه و در زمانی که نیروهای ارتش بعثی به مرخصی رفته بودند، عملیات کربلای پنج را انجام دادیم. عملیات کربلای چهار برای فریب دشمن انجام شد. اگر تحلیلگر تاریخی در فهم آن فریب بخورد، پس وای به حال نوشته‌های او.»

در واقع سخنان رضایی در دفاع از «کربلای4» اشاره به عملیات «کربلای5» و غافلگیری نیروهای داشت که به زعم او در دوران هشت سال جنگ تحمیلی کم نظیر بوده است. به زعم او کربلای 4 تمامی تمرکز رژیم بعث را به آن سمت منحرف کرد که ایران حمله خود را انجام داده و تا بازیابی دوباره توان نظامی خود فعلا دست به حمله‌ای نخواهد زد ولی در فاصله کوتاهی ، نیروهای نظامی ایران عملیات کربلای 5 را با استفاده از همین ترفند و غافلگیری عراق موفقیت‌آمیز اجرای کردند.

کربلای 4 عملیات فریب نبود

این در حالی است که محروم هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود گفته بود که نه عملیات «کربلای 4» بلکه عملیاتی دیگری را به عنوان عملیات فریب در نظر گرفته بودند ولی شکست در این عملیات باعث شده تا امکان اجرای دوباره یک عملیات فریب مهیا نباشد و عملیات کربلای 5 بدون عملیات فریب انجام شود.

این تضاد دقیقا نکته کلیدی انتقادات از محسن رضایی است و در این میان جعفر شیرعلی‌نیا پژوهشگر جنگ هم دقیقا به همین تضاد اشاره داشته و گفته آنچه که رضایی توییت کرده یک بحث کاملا مجزا از اظهارات هاشمی رفسنجانی است.

عملیات «لو رفته» را عملیات«فریب» کردیم

البته حسین الله‌کرم در تایید اظهارات رضایی گفته است «ما قبل از عملیات هورالعظیم متوجه شدیم که عملیات‌های ما بدون عملیات فریب پیروز نخواهد شد و «کربلای 4» با این تاکتیک برای «کربلای 5» طراحی شد.»

کربلای 4 یک عملیات «اصلی» و «لورفته» بود

در مقابل اما برخی اظهارات محسن رضایی را نادرست تلقی کرده‌اند. از جمله محمدعلی اسفنانی به عنوان یکی از غواصان عملیاتی در کربلای 4 که به «اعتمادآنلاین» گفته «نمی‌توان چنین حرفی را قبول کرد که این عملیات یک عملیات ایذایی یا برای فریب بوده است.» سردار محسن رشید از روایان جنگ هم در تایید سخنان اسفنانی گفته است که « کربلای 4» نه یک عملیات فریب بلکه عملیات اصلی بوده است.

یک فرد خبیث کربلای 4 را لو داد

در این میان نیز شاید روایت سردار سیدیحیی رحیم صفوی یکی از فرماندهان سپاه در سال 93 جلوه دقیق‌تری از موضوع داشته باشد. روایتی که سردار صفوی نقل می‌کند بیشتر حکایت از جنبه «لو رفتن» عملیات دارد. او گفته بود که « پس از چند ماه کار و برنامهریزی، اجرای عملیاتی با نام کربلای 4 به دلیل لو رفتن توسط فرد خبیثی که بعدها پناه شد، با شکست مواجه شد.»

به گفته او، «برای این عملیات 30 هزار پاسدار رسمی به جنوب اعزام شده بودند. عملیات کربلای 4 در همان نیم روز مجبور به توقف شد. زیرا بررسی ما در همان چند ساعت شروع عملیات نشان داد که نیروهای عراقی به تمام محورهای مورد نظر عملیاتی ما آگاهی کاملی داشتند. »

نمی‌توان واقعیت‌ها را تغییر داد

محسن حسینی‌پویا عضو شورای شهر مشهد و یکی از غواصان حاضر در این عملیات هم اما موضع‌گیری متفاوتی نسبت به این ماجرا ابراز کرده و خطاب به محسن رضایی گفته است که « کربلای 4 یک عملیات کامل محسوب می شد که نهایتا با شکست مواجه شد؛ باید این واقعیت را قبول کرد نه اینکه واقعیت را با ادعای جدیدی تغییر دهیم.»

به گفته او، آنچه جای آن در جنگ خالی بود، مسئولیت‏ پذیری است. در همه جنگ‌های دنیا فرماندهان باید یکسری مسئولیت‌پذیری داشته باشند و هنگامی که برخلاف مقررات نظامی و مصالح تصمیمی بگیرند، باید در مرجعی پاسخگو باشند. باید به این مساله در جنگ تحمیلی بیشتر توجه می‌شد. عذرخواهی محسن اسماعیلی عضو شورای نگهبان درباره تحلیل‌ها و مباحثی که اخیرا درباره «کربلای 4» مطرح شده از خانواده شهدا و ایثارگران عذرخواهی کرده که در نوع خود جالب بوده است.

اعتراف محسن رضایی به لورفتن عملیات

محمد درودیان یکی از راویان جنگ اما در یادداشتی که دی ماه 93 منتشر شده بود، نوشته که « قبلتر هم درباره اهمیت عملیات کربلای چهار و جایگاه آن در روند جنگ، به اظهار نظر سردار رضایی فرمانده پیشین کل سپاه اشاره کردم که در واکنش اولیه به نتایج پیشروی نیروها، بسیار آرام گفت که «عملیات از رده به‌کلی سری لو رفته است. » غیر از من که در کنار ایشان نشسته بودم و گزارش‌ها را ضبط و ثبت می‌کردم، افراد حاضر متوجه این واکنش نشدند. در همان زمان، این موضوع را در گزارش‌ها نوشتم، ولی نسبت به ضبط آن اطمینان کامل ندارم.»

عملیات فریب تعبیر است، نه واقعیت

محسن رخصت‌طلب راوی و نویسنده مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نیز در انتقادی به اظهارات اخیر محسن رضایی در مقاله‌ای نوشته است: « این که چرا آقای رضایی چنین حرفی زده‌ است را باید از خودشان پرسید اما «عملیات فریب» تعبیر است نه واقعیت. در واقع تعبیر آقای رضایی این است که کربلای‌4 انجام شد و نتیجه نگرفتیم اما در کربلای‌5 که عراقی‌ها به مرخصی رفته ‌بودند با حداقل زمان به منطقه شلمچه ورود کردیم و فائق شدیم.»

خودشیفتگان بخشیده نمی‌شوند

حسام‌الدین آشنا هم در رشته توییتی محسن رضایی را این چنین خطاب قرار داده است که « بین عملیات فریب و عملیات لو رفته تفاوت از زمین تا آسمان است. تحلیلهای پسینی مشکلی را حل نمی‌کند. ما شایدخطاکاران را ببخشیم اما خودشیفتگان را هرگز.» صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه هم در مصاحبه‌ای از محسن رضایی خواسته که با توجه به تلفات زیاد عملیات کربلای 4 به مردم توضیح داده شود که چرا چنین عملیاتی با این تلفات زیاد باید انجام می‌گرفته است؟

وانمود کردیم که عملیات اصلی ما کربلای 4 بود

سردار احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا در دوران دفاع مقدس هم در توضیحی اجمالی درباره عملیات کربلای چهار و اختلاف نظرهای مطرح شده چنین گفته است که « کربلای چهار و پنج هردو در منطق نظامی یک عملیات محسوب می شوند و ما پس از عملیات کربلای4، وانمود کردیم که عملیات اصلی ما همین بوده است و این نوعی عملیات فریب به حساب می آید.

دعوت از محسن رضایی برای پاسخگویی به اذهان عمومی

انتقاد برخی از فرماندهان سابق جنگ نسبت به بعضی از تصمیمات و رویه‌ها در کنار توییت جنجالی محسن رضایی درباره کربلای 4 هم مزید بر علت شده است تا این بار ابهامات و شایعات و سوالات درباره موضوعاتی از این قبیل بیش از همیشه در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها و جراید و محافل سیاسی و حتی عمومی مورد توجه اذهان عمومی باشد. حالا عده‌ای از اهالی رسانه در واکنش به اظهارات جدید رضایی پیشنهاد داده‌اند که محسن رضایی برای رفع شبهات و ابهامات موجود درباره عملیات کربلای چهار کنفرانس خبری برگزار کند که البته تا این لحظه محسن رضایی هیچ توضیح یا واکنشی نسبت به این درخواست نشان نداده است. توضیحاتی که البته نه فقط با حضور محسن رضایی که با دعوت از دیگر فرماندهان و مقامات دخیل در تصمیمات جنگ تحمیلی می‌تواند یک بار برای همیشه ابهامات و چالش‌های جنگ را پاسخ بدهد.