فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی؛ آری یا نه

اعتمادآنلاین| یک دکمه را فشار می‌دهند و تقریبا دسترسی مخاطب به تمام اطلاعات قطع می‌شود. گویی شخص کاملا از دنیا به دور افتاده و در زندانی حبس شده است. حکایت فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی، حکایتی طولانی است با تاریخی تقریبا به عمر اینترنت.

در این چند سال که شبکه‌های اجتماعی گسترش بسیاری یافته و تا حد زیادی جای سایت‌های خبری را گرفته است، نظرات بسیاری در مورد فیلتر یا عدم فیلتر این شبکه‌ها مطرح است. بسیاری موافق این طرح بوده و آن را حافظ ارزش‌های ملی، دینی، اخلاقی و خانوادگی جامعه می‌دانند در حالی‌که مابقی آن را نافی دسترسی کامل به اطلاعات، آزادی بیان و ارزش‌های جامعه می‌دانند.

اینکه کدام یک از این دو گروه محق هستند و استدلال معتبرتری دارند، یک بحث است و اینکه گسترش فیلترینگ تا کجا پیش رفته و کدام جوامع را در بر می‌گیرد، بحثی است دیگر. در مورد مساله دوم باید گفت که متاسفانه فیلتر شبکه‌های اجتماعی در سال اخیر بسیار گسترش یافته است. سایت خبری بلومبرگ طی گزارشی سال 2018 را سال فیلتر شبکه های اجتماعی دانست.

طبق اطلاعات به دست آمده از سایت خبریCBC در سال 2018 کانادا حدود 22،000 کاربر فیسبوک و توییتر را بلاک کرده و نزدیک 1500 پست در شبکه‌های اجتماعی را حذف کرده است.

این انسداد حساب‌ها و فیلتر شامل کشورهای اروپایی و آمریکایی دیگر از جمله ایالات متحده، انگلیس و رژیم اسرائیل هم می‌شود.

به طور کلی، سه شبکه اجتماعی مهم یعنی فیسبوک، توییتر و یوتیوب در بسیاری از کشورهای جهان به طور دائم یا موقت فیلتر شده‌اند. برخی کشورها به صورت هوشمند شبکه‌های اجتماعی را فیلتر کرده و برخی دیگر هم به صورت مطلق و غیرهوشمند دست به این کار می‌زنند. در این میان اما پرسش این است که کدام یک از کشورها و در مورد کدام شبکه اجتماعی تا کنون فیلترینگ را اجرا کرده‌اند؟

فیلترینگ بزرگترین شبکه اجتماعی در بیش از 20 کشور

شاید بی راه نباشد اگر فیسبوک را مهم ترین و پرکاربردترین شبکه اجتماعی جهان بدانیم. با این حال، بسیاری از کشورهای مهم دنیا تاکنون حداقل یک بار به طور موقت در زمینه فیلترینگ فیسبوک اقدام کرده‌اند. مهم‌ترین و اصلی‌ترین کشورهای فیلترکننده فیسبوک از این قبیل‌اند: ماکائو، چین، هنک‌کنگ، ایران، کره‌شمالی، رژیم صهیونیستی، بریتانیا، سودان، تاجیکستان، مصر، آلمان، هند، مالزی، موریتانی، مراکش، پاکستان، موریتانی، سوریه، روسیه، بنگلادش، ویتنام، تایلند.

فیلترینگ توییتر؛ از فرانسه تا کره

توییتر علاوه بر اینکه یکی از تاثیرگذارترین شبکه‌های اجتماعی در زمینه سیاسی و اجتماعی است، بسیار پرکاربرد بوده و در ایران هم با وجود فیلترش کاربران زیادی دارد.

بسیاری از کشورها اما در مورد توییتر هم از روش فیلتر استفاده کرده‌اند. عمده کشورهایی که توییتر در آنها به طور موقت یا دائم فیلتر شده است، بدین قرارند: چین، مصر، فرانسه، هند، ایران، رژیم صهیونیستی، کره‌شمالی، پاکستان، روسیه، کره‌جنوبی، ترکیه، امارات، انگلیس، ونزوئلا و...

مروری بر فیلتر بزرگترین شبکه اجتماعی تصویری

یوتیوب با وجود کاربرد تصویری بسیار و کاربر فراوانی که دارد اما در بسیاری از کشورها به طور موقت یا دائم فیلتر شده است. اصولا در زمینه فیلترینگ یوتیوب، کشورها به 4 دسته تقسیم می‌شوند.

الف. کشورهایی که دسترسی کامل دارند.

ب. کشورهایی که دسترسی محلی دارند و به طور محلی و بومی از آن استفاده می‌کنند.

ج. کشورهایی که یوتیوب را کاملا فیلتر کرده‌اند.

د. کشورهای که یوتیوب را به طور موقت در دوران بحران فیلتر کرده‌اند.

مهم ترین کشورهایی که تا کنون یوتیوب را فیلتر کرده‌اند از این قبیل‌اند: افغانستان، ارمنستان، بنگلادش، برزیل، چین، ارتیره، اتحادیه اروپا، فنلاند، آلمان، اندونزی، لیبی، مالزی، مراکش، کره‌شمالی، پاکستان، روسیه، سودان، کره‌جنوبی، تاجیکستان، تایلند، تونس، ترکیه، ترکمنستان، امارات، ازبکستان، ایران و...

فیلترینگ و مشکلاتش؛ روسیه ناکام در پروژه حذف تلگرام

بسیاری معتقدند فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به علت گسترش کاربرد آن، افزایش قدرت تکنولوژی، انقلاب فناوری اطلاعات و... عملا بی‌کاربرد و اشتباه است. شاید یکی از مهم‌ترین این نمونه‌ها فیلتر تلگرام در روسیه بوده است که عملا به شکست انجامید.

حکم فیلتر تلگرام در 16 آوریل سال 2017 در پی آن صادر شد که تلگرام به خواست سرویس امنیت فدرال روسیه عمل نکرد. این نهاد امنیتی روسیه از تلگرام خواسته بود که کلید رمزگذاری پیام‌های کاربران را در اختیار این نهاد امنیتی بگذارد.

اما تلگرام برای دور زدن فیلترینگ از تکنیکی به نام domain fronting استفاده کرد. این تکنیک قادر به پنهان کردن نقطه پایانی هر اتصال به اینترنت است. این به طور موثر اجازه می‌دهد تا کاربران را از طریق پروتکل HTTPS به یک پلت‌فرم اینترنت یا سرویس متصل شده وصل کنند. با این حال، به دولت یا ارائه دهنده خدمات اینترنتی، به نظر می‌رسد که کاربر از یک وب‌سایت کاملا متفاوت بازدید می‌کند.

در نتیجه این روش بعد از فیلتر تلگرام توسط دولت روسیه، این اقدام عملا با فیلتر و محدودیت سرویس‌های Google و آمازون روبرو شد. مت برگس(یک کارشناس مسائل فناوری اطلاعات) در سایت وایرد این حادثه را علت رفع فیلتر تلگرام دانست. همچنین سایت مدوزا روسیه به نقل از مقامات علمی کشور گفته است که فیلتر تلگرام مشکلاتی جدی را برای دانشمندان روسیه و دانشجویان و دسترسی آنها به سایت‌های علمی ایجاد کرده است.

فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی؛ آری یا نه

سایت دیبیت طی یک نظرسنجی از کاربران خواست که نظر خود را درباره فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی بدهند. در این نظرسنجی حدود 54 درصد مخالف فیلتر تلگرام و 46 درصد هم موافق این اتفاق بودند.

اما آنچه جالب است این است که حتی موافقان فیلتر شبکه‌های اجتماعی موافق فیلتر کامل این شبکه‌ها نبوده‌اند. در واقع با بررسی استدلال کتبی رای دهندگان متوجه می‌شویم که آنهایی که موافق فیلتر تلگرام هستند، تاکید دارند که این فرآیند باید به صورت هوشمند و گزینشی و نه مطلق انجام شود تا مانع دسترسی کودکان و نوجوانان به سایت‌های انتشاردهنده‌ی محتوای غیراخلاقی شود و نه اینکه مانع دسترسی آزاد اطلاعات شهروندان شود.