شناسایی مشخصات ژنتیکی گستره ژنومی جمعیت ایرانی

اعتمادآنلاین| پروفسور حسین نجم آبادی، رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، درباره این تحقیق گفت: نتایج حاصل از این تحقیق بین‌المللی که در طول سال‌های 1396 تا 1398 انجام شده است، علاوه بر ارزش علمی در تحقیقات پزشکی، زمینه مطالعات گسترده‌تر در حیطه بیماری‌های ژنتیکی و روندهای تاریخی مهاجرتی را فراهم کرده و به واضح‌تر شدن مسیرهای مهاجرتی در گذشته و اقتباس زبانی از سوی جمعیت‌های بومی کمک می‌کند.

وی اظهار کرد: مجموعه داده‌های حاصل از این تحقیق که برای تحقیقات آتی در زمینه بیماری‌های ژنتیکی نادر و شایع بسیار ارزشمند خواهد بود، در ژورنال " PLOS Genetics " و با عنوان "واریاسیون ژنتیکی متمایز و هتروژنیتی در جمعیت ایرانی" به چاپ رسیده است.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به اینکه مراکز تحقیقاتی ایرانی و آلمانی یادشده با بسیاری از دانشگاه‌های دیگر در ایران و همچنین دانشگاه سیدنی استرالیا همکاری کردند، افزود: محققان اصلی این تحقیق معتقدند که "اطلاعات ژنتیکی ایران به ویژه به لحاظ پر کردن خلا اطلاعات ژنتیکی یک جمعیت شاخص، یعنی داده‌های گستره ژنومی یک جمعیت بزرگ در یک منطقه مهم از دنیا، از اهمیت شایانی برخوردار است".

نجم‌آبادی توضیح داد: تیم محققان این تحقیق، داده‌های حاصل از ژنوتیپ در گستره ژنوم تعداد 1021 نمونه از داوطلبان سراسر کشور که والدین یا اجداد آن‌ها از 11 گروه نژادی ایران شامل گروه‌های بزرگ مانند فارس و آذری و نیز گروه‌های کوچک‌تر ایرانی مانند عرب و بلوچ٬ ترکمن٬ سیستانی٬ کرد٬ گیلک، لر٬ مازندرانی٬ و ساکنان جزایر خلیج فارس بودند را مورد بررسی قرار دادند.

وی افزود: علاوه بر این، محققان، اطلاعات ژنومیک این جمعیت‌ها را در کنار اطلاعات ژنومی منتشر شده از جمعیت‌های زنده بشری و داده‌های 800 نمونه کشف شده از افرادی که در این منطقه و حوالی آن از هزاران سال پیش زندگی می کردند، قرار داده و آن‌ها را با هم مقایسه کردند.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی خاطرنشان کرد: از زمان مهاجرت بشر امروزی از آفریقا، ایران در یک چهارراه مهاجرتی قرار داشته است. علاوه بر این، این کشور به طور مکرر با جریان ژنتیکی ورودی مهاجران در هزاره‌های گذشته مواجه بوده است، افرادی با زبان هندی-اروپایی در این منطقه سکنی گزیدند و هم چنین عرب‌ها در قرن هفتم، این سرزمین را فتح کرده و کمی بعد، ترک زبانانی از آسیای مرکزی به این جمعیت ملحق شدند که در نتیجه، جمعیت کنونی ایران شامل گروه‌های نژادی، مذهبی و زبانی مختلفی است.

نجم‌آبادی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، از گذشته های دور، ایران نقش مهمی به لحاظ فرهنگی و سیاسی در آسیای مرکزی و غربی ایفا کرده است؛ اما بر خلاف اندازه و موقعیت جغرافیایی این کشور و نیز تاثیرات فرهنگی آن، تاکنون از مطالعات ژنتیک جمعیت انسانی مغفول مانده، و سبب شده که اطلاعات ژنتیکی اندکی از این جمعیت در دست باشد.

وی اظهار کرد: تا به امروز، بسیاری از دانشمندان تصور می‌کردند که از لحاظ واریاسیون‌های ژنتیکی در جمعیت ایرانی حاضر، یک هموژنیتی وجود دارد. با این حال، این مطالعه جدید نشان داد که توزیع این واریاسیون دارای ریشه‌های عمیق بوده و بسیار هتروژن و با تفاوت‌های بسیار ظریف و دقیق است.

رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تأکید کرد: "داده‌های ما مطرح کننده وجود خوشه مرکزی ایرانی است که به طور قابل توجهی در برگیرنده آذری‌ها و عرب‌های ایرانی است. چهار گروه نژادی دیگر ایران (بلوچ٬ ساکنین جزایر خلیج فارس، سیستانی و ترکمن)٬ با وجودی که جهت گیری دائمی به سمت خوشه مرکزی ایرانی دارند، ولی حاصل یک ادغام ژنتیکی قابل ملاحظه با مشارکت جمعیت‌های اجدادی متفاوت هستند".

نجم‌آبادی افزود: همکاری دو مرکز تحقیقاتی ایرانی و آلمانی در پژوهش یادشده، به درک بهتر الگوهای متنوع ژنتیک انسانی و مارکرهای informative با کاربرد در پزشکی قانونی و ژنتیک پزشکی، خصوصاً در زمینه تشخیص بیماری‌ها و نیز تکوین و توسعه درمان‌های شخصی سازی کمک شایانی می کند.

وی در پایان این گفت وگو، یادآور شد: اجرای این مطالعه مگر با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز نظارت مسئول کمیته کشوری اخلاق پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کمک‌های مستمر آن‌ها امکان‌پذیر نبوده است.

پروفسور "حسین نجم آبادی " رئیس مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی که دارای کرسی پژوهشی کشوری است و تیم تحت سرپرستی ایشان، از سال 1381 شناسایی علل ژنتیکی بیماری‌های منوژنیک را آغاز کردند و تاکنون حدود 200 ژن جدید را که اختصاصاً در کم‌توانی ذهنی و ناشنوایی ارثی نقش دارند، شناسایی کرده‌اند. نجم‌آبادی همچنین اخیراً مرکزی با عنوان " مرکز ژنومیک کشوری " و به منظور شناسایی علل ژنتیکی بیماری‌های منوژنیک تاسیس کرده و کاتالوگی از واریاسیون‌های ژنومیک جمعیت ایرانی را در سال 2018 معرفی کرده است.

گروه تحقیقاتی تحت سرپرستی پروفسور "مایکل ناتناگل " نیز در مرکز ژنومیک کلن آلمان بر روی ژنتیک آماری از قبیل ژنتیک اپیدمیولوژی، ژنتیک جمعیت و ژنتیک پزشکی قانونی تمرکز دارد. این مرکز در تحقیقات خود از مجموعه داده‌های گستره ژنومی روز افزون حاصل از ژنوتایپینگ، توالی یابی نسل جدید (Next-generation sequencing) و نیز مارکرهای ژنتیکی پزشکی قانونی، استفاده می کند.

منبع: ایسنا