شیوع ویروس «کرونا» چگونه به پایان می‌رسد؟

اعتمادآنلاین| سازمان بهداشت جهانی شیوع در حال گسترش ویروس کرونا را در چین یک وضعیت اضطراری سلامت جهانی اعلام کرده است. برآورد می‌شود که این بیماری که در حال حاضر به حدود 10 هزار مورد در چین رسیده، ممکن است همچنان در خارج از چین گسترش یابد و ملت‌های جهان باید در این زمینه آماده و هشیار باشند.

این ویروس که 2019-nCoV نامیده می‌شود، تنها یک ماه پیش از نظر علمی ناشناخته بود. اکنون مقامات بهداشتی به شدت در تلاشند تا این بیماری را شناسایی و از بروز همه گیری (شیوع گسترده جهانی عفونت) جلوگیری کنند.

با وجود اینکه این بیماری هنوز در روزهای آغازین خود بسر می‌برد اما سوالات مهمی در مورد این ویروس- برای مثال نحوه شیوع آن و میزان کشندگی آن- وجود دارد که باید پاسخ محکمی برای آن‌ها یافت. همچنین اکنون وقت آن رسیده تا در مورد چگونگی پایان یافتن شیوع این بیماری نیز بیاندیشیم.

در حال حاضر، کارشناسان بیماری‌های عفونی سه سناریوی بزرگ در مورد آینده شیوع این بیماری مطرح کرده‌اند. در نظر داشته باشید که در مورد چگونگی پیدایش این بیماری هنوز عدم اطمینان زیادی وجود دارد.

1) کنترل گسترش این ویروس از طریق مداخلات بهداشت عمومی

کنترل گسترش ویروس کرونا از طریق مداخلات بهداشت عمومی عملا بهترین سناریو است و اساساً سناریویی است که با شیوع سارس (سندرم حاد تنفسی) در سال 2003 نیز اجرا شد.

ویروس سارس مانند این ویروس جدید، همچنین یک کرونا ویروس است؛ کروناویروس ها گروهی از ویروس‌هایی هستند که باعث ابتلا به بیماری در پستانداران و پرندگان می‌شوند. چند ویروس شناخته شده کرونا وجود دارد که انسان را آلوده می‌کنند اما بقیه کرونا ویروس‌ها حیوانات را آلوده می‌کنند.

ویروس سارس به طور عمده حیوانات را آلوده می‌کند اما می‌تواند جهش یابد و به انسان‌ها نیز منتقل شده و در میان آن‌ها گسترش یابد. در اواخر سال 2002 و 2003 میلادی، ویروس سارس هشت هزار و 96 نفر را (عمدتا در چین) آلوده کرد و جان 774 نفر را در 17 کشور گرفت.

نکته قابل توجه این بود که تا سال 2004 ، اساساً سارس از بین رفت. جسیکا فیرلی استاد طب جهانی بهداشت در دانشگاه اموری توضیح داد: سارس یک مورد کلاسیک از سناریویی است که نشان می‌دهد چگونه مداخلات مختلف در بهداشت عمومی می‌تواند کارآمد باشد و یک شیوع را متوقف سازد.

در طول دوره شیوع سارس، مقامات بهداشتی تلاش کردند تا هرچه سریعتر افراد آلوده را شناسایی کرده و آن‌ها را در انزوا قرار دهند. زمانیکه افراد آلوده در قرنطینه قرار می‌گیرند، سیستم ایمنی بدن بیمار بدون اینکه ویروس را به فرد جدیدی منتقل کند با ویروس مبارزه می‌کند (و در موارد بدشانس، ویروس بیمار را می‌کشد و همراه با وی از بین می‌رود).

اما با این حال مداخلات بهداشت عمومی نیز به هماهنگی زیادی نیاز دارد: پزشکان باید به دنبال ویروس باشند، در مورد هر بیمار تحقیق کنند که با چه افرادی در تماس بوده و اقدامات دقیقی را برای کنترل عفونت در بیمارستان‌ها اتخاذ کنند. همچنین محدودیت سفر، قرنطینه یا غربالگری افراد در فرودگاه‌ها از دیگر مواردی است که در این زمینه باید انجام شود.

در مورد سارس تمام هماهنگی‌ها به سرعت اتفاق افتاد. شیوع سارس برای نخستین بار در فوریه 2003 گزارش شد و تا ماه مارس صدها فردی که در معرض آلودگی با سارس قرار داشتند، در خانه‌های خود قرنطینه شدند. سازمان بهداشت جهانی نیز توصیه‌هایی را در مورد سفر به مناطق آسیب دیده ارسال کرد. در همین حال در فرودگاه‌ها غربالگری مسافران بین‌المللی آغاز شد و از آن‌ها سوالاتی در مورد علائم و هرگونه ارتباط احتمالی با افراد آلوده به این ویروس پرسیده شد. به طور همزمان، پزشکان در مورد تشخیص بیماری و مراقبت از بیماران در انزوا بیشتر و بیشتر مطلع می‌شدند. تا اواسط تابستان بسیاری از کشورهایی که شیوع این بیماری را گزارش داده بودند، اعلام کردند که آلودگی سارس در کشور آن‌ها از بین رفته است.

این روزها ممکن است سارس در حیوانات وجود داشته باشد اما دیگر در انسان‌ها گسترش نمی‌یابد. متأسفانه تکرار موفقیت کنترل سارس در مورد این شیوع جدید دشوار است. مهار سارس به نوعی آسانتر بود. بطوریکه افراد آلوده معمولاً تا زمانی که علائمی مانند تب نداشتند، این بیماری را گسترش نمی‌دادند. به این ترتیب زمانی که فرد بیمار می‌شد، در قرنطینه نگهداری و رفت و آمد به آن محل متوقف می‌شد اما اگر موارد ابتلا به سارس قبل از بروز علائم عفونی می‌شدند و یا اگر موارد آلوده بدون علائم، قادر به انتقال ویروس بودند در آن صورت کنترل این بیماری بسیار دشوارتر و شاید غیرممکن بود.

اما در مورد شیوع ویروس جدید کرونا، محققان هنوز در تلاشند تا دریابند که آیا این ویروس می‌تواند قبل از بروز علائم گسترش یابد یا خیر؟ (محققان اکنون یک مورد را گزارش داده اند که ویروس به این روش پخش شده است). اما اگر ویروس بتواند قبل از بروز علائم در فرد آلوده، منتقل شود در آن صورت کنترل آن دشوارتر خواهد شد، زیرا برخی مردم نمی‌دانند که بیمار هستد و به دنبال مراقبت‌های پزشکی نیز نخواهند بود.

همچنین، در مورد سارس مقامات بهداشت شانس بهتری داشتند زیرا انتقال این ویروس در خارج از مراکز مراقبت‌های بهداشتی و بدون کمک افراد «ابرگسترنده» (superspreader) کارآمد نبود. ابرگسترنده‌ها حاملان کم یابی هستند که به دلیل رفتار یا آرایش سیستم ایمنی بدن خود، مسئول شیوع بیماری هستند.

در مورد سارس، مقامات بهداشت با شناسایی این افراد، آن‌ها را در قرنطینه قرار می‌دادند و به این ترتیب متوقف‌کردن این بیماری راحت تر بود. اما در مورد ویروس جدید کرونا، هنوز مشخص نیست که افراد ابرگسترنده چه نقشی ایفا می‌کنند.

آنچه مشخص شده این است که شیوع ویروس جدید کرونا، در حال حاضر از سارس بیشتر است. یک الگوی جدید بر مبنای ریاضی که به تازگی در مجله The Lancet منتشر شده است، ارزیابی می‌کند که تا روز بیست‌وپنجم ژانویه، 75 هزار و 800 نفر در شهر «ووهان» چین که این شیوع از آنجا سرچشمه گرفته است، آلوده شده‌اند اما ممکن است در آمار رسمی افراد مبتلا به این بیماری در چین ثبت نشده باشند. محققان حدس می‌زنند اگر انتقال ویروس جدید کرونا به یک چهارم کاهش یابد، سرعت رشد شیوع آن کند می‌شود. در نهایت شیوع این بیماری را می‌توان با ابداع یک واکسن جدید متوقف کرد. این در حالی است که ابداع این واکسن حتی در سریع‌ترین سناریو، سال‌ها طول می‌کشد.

2) ویروس پس از آلوده کردن تمام یا بیشتر افراد مستعد، از بین می‌رود

شیوع بیماری‌ها کمی شبیه آتش سوزی است. ویروس شعله است و افراد مستعد به این آلودگی، سوخت آن محسوب می‌شوند. سرانجام و در نهایت زمانی‌که آتش تمام می‌شود، آتش خود را نیز از بین می‌برد.

در مورد ویروس جدید کرونا، هنوز دشوار است که دریابیم چگونه این ویروس به خودی خود از بین می‌رود. این موضوع ممکن است به این دلیل باشد که هنوز به طور دقیق نمی‌دانیم چه افرادی مستعد آلودگی به این ویروس هستند. ممکن است افرادی باشند که بدن آن‌ها مصونیت بیشتری نسبت به این ویروس داشته باشد. زمانی که این بیماری بطور طبیعی شیوع می‌یابد مقامات بهداشتی افراد آلوده را جدا کرده، در قرنطینه قرارداده و آن‌ها را تحت غربالگری قرار می‌دهند. همچنین این احتمال وجود دارد که با اتخاذ اقدامات شدید کنترلی و نظارتی مانع گسترش این ویروس به کشورهای دیگر شویم و همزمان این ویروس را تا حد زیادی در چین از بین ببریم.

البته این سناریو، نمی‌تواند سناریوی مطلوبی باشد چرا که مستلزم بیمار شدن افراد زیاد و احتمالا مرگ آن‌ها خواهد بود. مسئله دیگری که بازهم مطلوب نیست، این است که مقامات بهداشتی بسته به جنبه‌های این بیماری برای مثال تعدادی که به این عفونت مبتلا می‌شوند، تعدادی که از این بیماری جان خود را از دست می دهند و راحتی گسترش این بیماری از فردی به فرد دیگر، تلاش می‌کنند تا این بیماری را دریابند. این در حالی است که به گفته محققان، معمولا شیوع هر بیماری با یک اوج همراه است و پس از آن کاهش می‌یابد؛ اکنون سوال اینجاست که آیا می‌توانیم این بیماری را بطور کامل کنترل کنیم یا سرایت مداوم این بیماری وجود خواهد داشت.

3) ویروس کرونا، به ویروس شایع دیگری تبدیل می‌شود

سناریوی سومی نیز در مورد چگونگی خاتمه یافتن شیوع ویروس جدید کرونا وجود دارد و آن این است که این ویروس در نهایت می‌تواند به یک ویروس شایع دیگری تبدیل شود که همانند آنفلوآنزا در فصل شیوع این بیماری بروز می‌کند و از بین می‌رود. برای مثال در سال 2009، گونه جدیدی از ویروس آنفلوآنزای H1N1 به صورت همه گیری در جهان گسترش یافت. اما پس از مدتی این شیوع در بخش معمولی از فهرست اقداماتی قرار گرفت که ممکن است در فصل آنفلوآنزا رخ دهد.

اکنون چهار گونه ویروس کرونا وجود دارد به طور شایع انسان‌ها را همانند ویروس شایع سرماخوردگی و ذات‌الریه آلوده می‌کند. ممکن است ویروس جدید کرونا نیز به پنجمین ویروس شایعی تبدیل شود که مانند آنفلوآنزا با فصل این بیماری می‌آید و می‌رود. احتمالا این ویروس می‌تواند در چین به یک ویروس فصلی تبدیل شود و یا می‌تواند مانند آنفلوآنزا تمام جهان را تحت‌الشعاع قرار دهد.

سیاست‌های فعلی اتخاذ شده ممکن است موجب مهار این ویروس در خارج از چین شده و باعث شوند که این ویروس در داخل چین به یک ویروس فصلی کرونا تبدیل شود. با این وجود، پیش‌بینی اتفاقاتی که می‌افتد دشوار است و اینها تنها احتمالاتی هستند که در این زمینه ارائه شده‌اند.

منبع: ایرنا