دایره واژگان کودک با گوش کردن وسیع می‌شود

اعتمادآنلاین| مژده اصغرزاده- هر چند ماه یک بار مطلبی درباره کم شدن مهارت کلامی و زبانی کودکانی که قصد دارند تازه به مدرسه بروند منتشر می‌شود. این مطالب از روزنامه‌ای شروع شد که ستونی را برای توجه به کمبود رابطه بین کودک و والدین به تصویر کشید و بیان کرد که این موضوع باعث ایجاد مهارت‌های ارتباطی ضعیف و فقدان «آمادگی برای ورود به مدرسه» خواهد شد.

به گزارش اعتمادآنلاین ، به نقل از «The Conversation»، در گزارشی که در کشور انگلیس منتشر شده برخی ادعا کرده‌اند که کودک باید از 2 سالگی به مدرسه برود تا کسانی که افراد باسواد کمی در خانواده دارند و در شروع مدرسه با ضعف در خواندن و صحبت کردن مواجه‌اند بتوانند بهتر عمل کنند.

این در حالی است که ما می‌توانیم به فرزندان خود خواندن، مهارت‌های شفاهی زبان (مثل یادگیری لغات، ساخت جمله، درک ایده‌های انتزاعی) را که از ویژگی‌های اصلی انسان است به آنها یاد دهیم. از میان اینها مهارت یادگیری واژه‌ها یکی از مهارت‌های اصلی به شمار می‌رود. کودکان با فراگیری این مهارت‌ها که استیون پینکر (Stephen Pinker) آنها را غریزه زبانی خوانده رشد می‌کنند.

شواهدی که اخیراً از تحقیق روی دوقلوها انجام شده نشان می‌دهد که مهارت‌های زبانی با ورود کودک به مرحله بلوغ وراثتی است و محیطی که کودک در سال‌های اولیه زندگی خود در آنجا بازی می‌کند نقش مهمی در این مهارت‌های زبانی دارد. اما این نگرانی مداوم وجود دارد که بعضی از کودکان در سراسر دنیا نمی‌توانند به مدرسه بروند یا از خدمات رایگان بهره‌مند شوند و به همین دلیل با آنها به اندازه کافی صحبت نمی‌شود. حال سؤال اینجاست که چطور بفهمیم مشکلی وجود دارد؟

برای پاسخ به این سؤال باید تمام جمعیت را بررسی کنیم و بر موارد بحرانی متمرکز شویم. در انگلیس مطالعه Millennium Cohort Study به پژوهشگران این اجازه را می‌دهد که بتوانند تمام موارد را بررسی کنند. نمودار زیر مهارت واژگانی هزاران کودک پنج ساله را در پنج گروه اجتماعی مختلف مقایسه می‌کند و مقیاس آن شاخص محرومیت چندگانه است.

نمودار بالا 2 مساله را نشان می‌دهد: اول اینکه مهارت‌های واژگانی از یک گروه به گروه دیگر متفاوت است. کودکان در گروه‌های محروم‌تر توانسته‌اند نام تصاویر کمتری را بیان کنند و آنها را تشخیص دهند. دوم اینکه کودکان زیادی در هر گروه وجود دارند که در یادگیری واژگان مشکل دارند. متأسفانه بدون تکرار ارزیابی یکسان در مورد گروه‌های مختلف از کودکان در طول زمان نمی‌توان گفت که آیا این شیوه‌ها در طول چند دهه تغییر کرده است یا خیر.

در مطالعه دیگری که در آن 18 هزار کودک متولد دهه 1970 را تا اوایل سی سالگی بررسی و پیگیری کردند دریافتند که کودکانی که در پنج سالگی دایره واژگان محدودی دارند، قدرت خواندن آنها در بزرگسالی ضعیف است و مشکلات روانی بیشتر و میزان اشتغال به کار کمتری دارند.

این بدین معنی نیست که هر کسی که دایره واژگان او در پنج سالگی محدود باشد با مشکل روبه‌رو خواهد شد، فقط این مسئله وجود دارد که احتمال بروز مشکل برای آنان بیشتر است. متغیرهای زیادی در این پژوهش وجود داشت که پیش‌بینی نتایج را دقیق‌تر کند و عوامل اجتماعی همیشه در این تحقیق دخیل بوده‌اند. علاوه بر این، داده‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد تفاوت بین کودکان از طبقه اجتماعی بالا تا پایین با گذشت زمان بیشتر می‌گردد.

ایجاد محیط مناسب

اگر بخواهیم زود به یک نتیجه‌گیری برسیم باید بگوییم که گفتار ضعیف در افراد کم سن و سال به والدین آنها برمی‌گردد که با این کودکان به اندازه کافی صحبت نکرده‌اند. این موضوع در کتاب هارت و ریسلی (Hart and Risley) در سال 1995 آمده که پس از مطالعه روی 42 کودک به این نتیجه رسیده‌اند که والدین باید بیشتر با کودک صحبت کنند.

اما رویکرد بهتری نیز وجود دارد: باید از کودکان و والدین آنها از طریق آگاهی بخشی، مشاهده دقیق و پروراندن مهارت‌های اولیه زبانی (بیان و درک مطلب) از بدو تولد حمایت کرد. این امر به جای آموزش ساده باعث می‌شود محیط مناسبی برای یادگیری زبان ایجاد شود.

واضح است که کودکانی که نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند آسیب‌پذیرترند و خطراتی در ارتباط با بروز مهارت‌های زبانی نسبتاً ضعیف وجود دارد؛ اما از آنجا که اغلب کودکان توانایی بالقوه انجام آن را دارند می‌توان اقدامات بسیاری در جهت ارتقای مهارت‌های اولیه آنان انجام داد.

مسلماً انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه کاری است که نهادهای دولتی باید آن را انجام دهند. مهارت‌های کلامی به خودی خود مهم‌اند؛ اما به خاطر ورود به مدرسه و اجتماع اهمیت ویژه‌ای نیز می‌یابند. کودکان به صورت پویا در خانه و مدرسه به یادگیری می‌پردازند و این بدین معناست که تشویق مهارت‌های گفتاری خردسالان و کودکان وظیفه همه ماست.