نسبت دادن «خیانت» به وصف کیفری

اعتمادآنلاین| بهمن کشاورز، حقوقدان نوشت: اخیرا مشاهده می‌شود افرادی با جسارت کامل صرفا به خاطر اینکه افراد دیگری تفاوت دیدگاه سیاسی با آنها دارند به اشخاص اخیر نسبت خیانت می‌دهند و آنها را خائن می‌دانند و این مطالب را در فضای مجازی و گاه در رسانه‌ها علنا اعلام می‌کنند. در خصوص نسبت دادن خیانت به افراد و اینکه وصف کیفری این عمل چه می‌تواند باشد موارد ذیل گفتنی است:

1- کلمه خیانت تا آنجا که بنده می‌دانم صرفا در عنوان فصل بیست‌و‌چهارم قانون مجازات اسلامی در بیان «خیانت در امانت» آمده است اما در متن ماده 674 قانون مذکور که راجع‌به این جرم است این کلمه تکرار نشده بلکه توصیف شده است. از طرفی این مطلب که آیا عناوین و فصول در قانون مجازات اسلامی موضوعیت دارد و قابل استناد است یا خیر بحث مستقل و مشخصی بنده ندیده‌ایم. مثلا در قانون مجازات سوییس عناوین قابل استناد است و موضوعیت دارد و این معنا محتاج تصریح است.

2- اما لفظ خیانت که افرادی بی‌محابا نسبت به دیگران به کار می‌برند مطمئنا با مفهوم مندرج در عنوان فصل بیست‌وچهارم و ماده 674 مورد نظر گویندگان نیست بلکه احتمالا مفاهیمی را در نظر دارند که چه بسا مفاد ماده 498 تا 512 قانون مجازات اسلامی و همین‌طور عناوینی مثل محاربه و افساد و بغی را در بر گیرد اما گویندگان به صراحت با ما فی الضمیر خود را مطرح نمی‌کنند.

3- بنابراین این مورد با ماده 697 قانون مجازات اسلامی انطباق ندارد زیرا موضوع ماده مذکور افترا یعنی نسبت دادن صریح عملی به کسی است که آن عمل مطابق قانون جرم محسوب شود.

4- مطمئنا این قبیل اسنادها به دو شکل قابل تعقیب است: اولا به موجب ماده 698 قانون مجازات اسلامی «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد، اعم ازاینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود.» ملاحظه می‌شود نسبت دادن اکاذیب به افراد صرف‌نظر از آنکه عنوان آن را چه بگذاریم به موجب ماده مذکور جرم محسوب می‌شود و بنابراین این اسنادها هم می‌تواند قابل تعقیب باشد. ثانیا به موجب ماده 608 قانون مذکور « توهین به افراد از قبیل فحاشی واستعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.» مطمئنا کسی را خائن خواندن و به او نسبت خیانت دادن حداقل توهین است زیرا معیار تشخیص توهین عرف است و کسی نمی‌تواند بگوید وقتی به کسی خائن گفته می‌شود یا به او نسبت خیانت داده می‌شود باعث وهن او نمی‌شود. ثالثا اگر طرف این اقدام و توهین یکی از روسای سه قوه، معاونان رییس‌جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها باشد و با توجه به سمت آنان درحال انجام وظیفه یا به سبب آن به آنان توهین شود مجازات مرتکب سه تا شش ماه حبس یا تا 74 ضربه شلاق یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. البته این جزای نقدی و آن شلاق قابلیت تبدیل به مجازات‌های جایگزین را دارد بنابراین جنبه ترساننده آن در صورتی که حبس داده نشود شدید نیست اما وجه ترذیلی آن قوی است و تکلیف جامعه را با کسانی که اینگونه عمل می‌کنند روشن می‌کند و شاید باعث شود در مباحثات و مکالمات ذاتا سیاسی و فنی از به کار بردن اینگونه الفاظ خودداری کنند.

نتیجه؛ نسبت دادن خیانت یا خائن خواندن افراد از باب اشاعه اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی و همین‌طور توهین قابل تعقیب و مجازات است.

‌

منبع: روزنامه اعتماد