سیامک ره‌پیک، عضو حقوقدان شورای نگهبان، در گفت‌وگوی ویدئویی با «اعتمادآنلاین»:
نظارت استصوابی جزو وظایف و اختیارات شورای نگهبان است/ خیلی‌ها برداشت دقیقی از نظارت استصوابی ندارند/ نظارت استصوابی به معنای نظارت موثر در همه سیستم‌های حقوقی وجود دارد/ نظارت استصوابی قابل حذف نیست/ بحث اختیار ممکن است به نهاد دیگری واگذار شود، اما قابل
سیامک ره‌پیک، عضو حقوقدان شورای نگهبان، درباره انتقاد برخی چهره‌های سیاسی نسبت به نظارت استصوابی گفت: اصل اختیار چه در اختیار شورای نگهبان باشد چه در اختیار قوه قضاییه و چه طی زمانی که در اختیار وزارت کشور باشد، در هر حال قابل حذف شدن نیست.
اعتمادآنلاین| مهتاب اسفندیاری - یکی از موضوعاتی که طی سال‌های اخیر مورد انتقاد جریان‌ها و گروه‌های سیاسی به ویژه اصلاح‌طلبان قرار گرفته، عملکرد شورای نگهبان مخصوصاً در بحث انتخابات است. به نظر این گروه نحوه اعمال نظارت استصوابی از طرف شورای نگهبان موجب شده نخبگان سیاسی کشور از دایره رقابت‌های انتخاباتی و فعالیت‌های سیاسی بیرون بمانند و بر همین اساس به تنزل سطح سیاسی به خصوص در مجلس منجر شده است. همچنین یکی از موضوعاتی که از نظر کنشگران سیاسی در چند ماه باقیمانده به انتخابات مجلس می‌تواند در مشارکت مردم موثر باشد، تغییر برخی رویه‌ها از جمله در شورای نگهبان است.
بر همین اساس سیامک ره‌پیک، عضو حقوقدان شورای نگهبان، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین ، درباره این انتقادها، می‌گوید: نظارت استصوابی بر اساس قانون (قانون اساسی- تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی و قانون عادی) جزو وظایف و اختیارات شورای نگهبان است و این نهاد صرفاً اجرای قانون را بر عهده دارد. مشروح این گفت‌وگو را در زیر بخوانید:
*با توجه به انتقادهایی که بعضاً از طرف جریان‌های مختلف سیاسی نسبت به عملکرد شورای نگهبان مطرح می‌شود، آیا بنا دارید در رقابت‌های شبیه‌سازی که بیشتر جنبه آموزشی هم دارد، به نقاط ضعف شورای نگهبان بپردازید یا این جلسات صرفا آموزشی است تا افراد صرفاً با عملکرد شورا آشنا شوند یا این احتمال وجود دارد نیروهایی برای آینده شورای نگهبان باشند؟
قرار بر این است که ابتدا درباره اهداف اصلی صحبت کنیم. ممکن است در لابه‌لای بحث‌ها بعضی از نقاط ضعف هم مطرح شود، منتها هدف این رقابت علمی این نیست که ما به این موضوع بپردازیم، هدف در واقع یک ارزیابی و آشنایی متقابل و توسعه بحث حقوق اساسی و بررسی قانون اساسی در فضای دانشگاهی و نخبگان است.
نفس انتقاد کردن خوب است و باید اجازه داد افراد و گروه‌ها انتقاد کنند
*با توجه به انتقادهایی که وجود دارد، آیا قرار است این اصلاح ساختار در شورای نگهبان صورت بگیرد؟ شما این انتقادها را وارد می‌دانید یا خیر؟
این سوال خیلی کلی است، اصلاح ساختار یعنی چه؟
*به هر حال جریان‌های سیاسی منتقد هستند...
انتقاد خیلی خوب است. اولاً صرف‌نظر از اینکه انتقاد وارد باشد یا خیر، نفس انتقاد کردن خوب است و باید اجازه داد افراد و گروه‌ها انتقاد کنند. اما انتقاد باید بررسی شود. اگر انتقاد بجایی است، حتماً باید اصلاح صورت گیرد، اما اگر انتقاد وارد نباشد، باید درباره آن توضیح داد. منتها در شورای نگهبان موضوعات مختلفی جزو وظایف شورای نگهبان است. باید روشن شود که چه موضوعی مورد توجه است. ما بحث انتخاباتی، بررسی صلاحیت‌ها، برگزاری انتخابات، بحث‌های مربوط به مصوبه مجلس و... را داریم.
هیچ فعالیتی در شورای نگهبان خارج از قوانین انجام نمی‌شود
*به صورت صریح، سوال این است که خیلی از جریان‌های سیاسی می‌گویند نظارت استصوابی شورای نگهبان باعث شده نخبه‌های سیاسی از گردونه رقابت‌های انتخاباتی خارج شوند. شما انتقاد را وارد می‌دانید و قرار است شورای نگهبان در آینده برای این موضوع کاری انجام دهد؟ حتی در همین جلسات؟
شورای نگهبان طبق قانون اساسی و قوانینی که در مصوبه مجلس است کار می‌کند. هیچ فعالیتی در شورای نگهبان خارج از قوانین انجام نمی‌شود. اگر کسی در مورد اصل نظارت استصوابی انتقاد یا حرفی دارد، این حرف دیگری است. در حال حاضر هم در قانون اساسی، هم در تفسیر شورای نگهبان و هم در قانون عادی مجلس اشاره شده که نظارت شورای نگهبان، نظارت استصوابی است. شورای نگهبان براساس آن قانون عمل می‌کند. حتی بالاتر از آن در بررسی صلاحیت‌ها، قانون تعیین کرده چه شرایطی وجود دارد. شورای نگهبان شرایط را تعیین نمی‌کند بلکه فقط مجری است؛ مثلاً اگر در قانون گفته شده کسی نباید محکومیت موثر کیفری داشته باشد، شورای نگهبان این را بررسی می‌کند. اگر گفته شده کسی اعتیاد نداشته باشد، این را بررسی می‌کند. اگر گفته شده از مراجع باید استعلام شود و آن مراجع باید تعیین کرده باشند، ولی مرجعی تعیین نکند، شورای نگهبان به آن توجه می‌کند.
بنابراین اصل نظارت استصوابی، اختیاری است که قانون- چه در قانون اساسی چه در تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی و چه در قانون عادی- اعطا کرده است. اگر زمانی قانون تغییر کرد، به تبع آن نوع عملکرد شورای نگهبان هم تغییر می‌کند.
نظارت استصوابی قابل حذف نیست
*فکر می‌کنید لازم است قانون اساسی اصلاح شود با توجه به اینکه انتقاداتی هم مطرح است و درباره تغییر ساختارها نیز اخیراً صحبت می‌شود؟
آن بحث مفصلی است، چون خیلی‌ها برداشت‌های دقیقی از نظارت استصوابی ندارند. نظارت استصوابی به معنای نظارت موثر در همه سیستم‌های حقوقی وجود دارد؛ یعنی مرجع یا مراجعی وجود دارند که در هر حال نظارت موثر انجام می‌دهند. در سیستم حقوقی ما هم که در قانون نظارت استصوابی آمده، مقصود نظارت موثر است؛ یعنی صرفاً یک ناظر با نگاه کردن مطلع نشود، بلکه تصمیم بگیرد. این در همه سیستم‌های حقوقی وجود دارد.
بنابراین شما نمی‌توانید بگویید نظارت در یک سیستم حقوقی حذف شود، ممکن است به نهاد دیگری واگذار شود، این موضوع برای همیشه باقی می‌ماند. بله، ممکن است در مصادیق، به عنوان نمونه کسی بگوید در این مورد این ماده خوب اجرا نشده، آن یک بحث مصداقی است؛ یعنی بحث اصل اختیار نیست. بنابراین اصل اختیار چه در اختیار شورای نگهبان باشد چه در اختیار قوه قضاییه و چه طی زمانی در اختیار وزارت کشور باشد، در هر حال قابل حذف شدن نیست. در همه سیستم‌های حقوقی وجود دارد. نمی‌توانید بگویید مثلاً اگر مطلع شدید کسی سوءپیشینه کیفری دارد، اقدامی نکنید. یک جایی باید اقدام کنید و جلوی آن را بگیرید. این معنای نظارت موثر و نظارت استصوابی می‌شود و قابل حذف نیست.
ممکن است کسی اعتراض داشته باشد که چرا به استناد این بند من رد صلاحیت شدم یا احراز نشدم که آن بحث مصداقی است و احتمال دارد در رای قاضی هم پیش بیاید. قاضی به ماده‌ای استناد می‌کند و اگر کسی اعتراض داشته باشد، طبق قانون باید تشریفات آن رعایت شود. البته ممکن است در این فرایندها نواقصی وجود داشته باشد؛ در حال حاضر بحث اصلاح قانون انتخابات مطرح شده که بخشی از آنها را در اینجا باید اصلاح کرد.
دیدگاه تان را بنویسید