تاریخ چهل ساله وزرایی که دوره وزارت را تمام نکردند

اعتمادآنلاین| سیاست‌ورزی در ایران شرایط خاص خود را دارد. در 40 سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد 13 دولت این موقعیت را داشته‌اند که کشور را اداره کنند، وزرایی نیز بر مسند بوده‌اند که در نیمه راه از قطار دولت‌ها پیاده شده‌اند، خواه با تصادف و شهادت یا برکناری و استیضاح. سرنوشت وزرایی که برخی از همان زمان صحنه سیاسی را ترک کرده‌اند و برخی هنوز هم فعال‌ هستند را در ادامه بخوانید:

دولت موقت

* غلامحسین شکوهی، وزیر آموزش و پرورش: او که بعدها «پدر علم تعلیم و تربیت ایران» لقب گرفت اولین وزیر آموزش و پرورش بعد از انقلاب بود که حدود هشت ماه این پست را برعهده داشت و سپس در 8 مهر 1358 جای خود را به محمدعلی رجایی سپرد. شکوهی در اردیبهشت 1395 در 90 سالگی درگذشت.

* کریم سنجابی، وزیر خارجه: او که پیش از انقلاب، وزیر فرهنگ در دولت محمد مصدق بود در دولت موقت نیز وزارت خارجه را پذیرفت اما تنها 55 روز در این پست بود و استعفا داد. بعد از او ابراهیم یزدی به عنوان وزیر معرفی شد. سنجابی در تیر 1374 در 90سالگی در آمریکا درگذشت.

* کاظم سامی، وزیر بهداری و بهزیستی : او که دکترای تخصصی روان‌پزشکی داشت به عنوان اولین وزیر بهداری بعد از انقلاب انتخاب شد. او تا پیش از قبول استعفایش در 7 آبان 58، چند نوبت دیگر نیز استعفا داده و دلیل آن را کمبود و دخالت عنوان کرده بود. نکته جالب اینکه جانشین او یعنی کاظم یزدی، فقط یک روز وزیر بود، مهدی بازرگان 13 آبان 58 او را به عنوان وزیر انتخاب کرد اما یک روز بعد دولت موقت استعفا داد. کاظم سامی در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب نیز نامزد بود که ششم شد. سپس در اولین دوره مجلس شرکت کرد و به عنوان نماینده تهران انتخاب شد. او در آذر سال 67 به قتل رسید.

* اسدالله مبشری، وزیر دادگستری: او پیش از انقلاب وکیل دادگستری و قاضی بود که به شعر و موسیقی نیز علاقه داشت. مبشری در 30 خرداد 58 استعفا داد و جای خود را به احمد صدر حاج‌سیدجوادی سپرد. او بعد از آن به کار فرهنگی مشغول شد و در سال 1369 درگذشت.

* احمد مدنی، وزیر دفاع ملی: او تنها دو ماه در این پست ماند و استفا داد. بازرگان نیز او را به استانداری خوزستان انتخاب کرد. پس از مدنی تیمسار محمدتقی ریاحی به عنوان وزیر انتخاب شد که او نیز در 8 مهر سال 58 جای خود را به مصطفی چمران داد. احمد مدنی بعد از استعفا در بهمن سال 58 از وزارت نامزد نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری شد اما از بنی‌صدر شکست خورد و دوم شد. او در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی‌ نیز از کرمان انتخاب شد اما اعتبارنامه مدنی تصویب نشد. او مرداد 67 در فرانسه درگذشت.

* علی شریعتمداری، وزیر فرهنگ و آموزش عالی: او که دکترای فلسفه از دانشگاه تنسی داشت تا 8 مهر در این پست ماند و جای خود را به حسن حبیبی داد. شریعتمداری از اعضای شورای مرکزی حزب مردم ایران بود اما بعد از پیروزی انقلاب فعالیت سیاسی را کنار گذاشت. او که عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بود در سال 1395 در 93سالگی درگذشت.

* داریوش فروهر، وزیر کار و امور اجتماعی: او که در کابینه مهدی بازرگان ابتدا به عنوان وزیر کار و سپس به عنوان وزیر سیار و نماینده دولت در امور کردستان فعالیت می‌کرد، در 8 آبان از دولت خارج شد. فروهر در اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز نامزد شد اما چهارم شد. داریوش فروهر و همسرش در سال 77 در تهران به قتل رسیدند.

* احمد صدر حاج‌سیدجوادی، وزیر کشور: در دوران وزارت او همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی و انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار شد اما با استعفای اسدالله مبشری از وزارت دادگستری، از تیر 1358 به این وزارتخانه رفت و هاشم صباغیان جای او را گرفت. حاج سیدجوادی در مجلس اول شورای اسلامی نیز به عنوان نماینده مردم قزوین حضور داشت. او در فروردین سال 92 درگذشت.

دولت اول

* محمود قندی وزیر پست، تلگراف و تلفن: او که دکترای برق و الکترونیک از دانشگاه کالیفرنیا داشت ابتدا به عنوان رئیس دانشکده مخابرات و سپس به وزارت رسید. قندی در 7 تیر سال 60 در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.

* ابراهیم احدی، وزیر دادگستری: او حدود دو ماه وزیر بود اما به دلیل تفسیر شورای نگهبان از اصل 160 قانون اساسی که در آن، وظیفه وزیر دادگستری، برقراری رابطه بین قوه قضائیه با قوه مجریه و مقننه تفسیر شده بود و مسئولیتی در امور تشکیلاتی دادگستری نداشت از این وزارتخانه استعفا داد.

*موسی کلانتری، وزیر راه و ترابری: او فوق‌لیسانس راه و ساختمان از دانشگاه پلی‌تکنیک تهران داشت قبل از وزارت مدیرکل راه و ترابری در استان‌های خوزستان و آذربایجان غربی بود. کلانتری در 7 تیر سال 60 در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.

*محمدجواد تندگویان، وزیر نفت: تنها یک ماه از دوره وزارت او گذشته بود که برای بازدید از پالایشگاه آبادان به این شهر سفر کرد اما در جاده ماهشهر به آبادان، توسط نیروهای عراقی اسیر شد و سپس شهید شد. پیکر او در آذر سال 70 به ایران برگردانده شد.

*حسن عباسپور، وزیر نیرو: او که استاد ‌مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف و مؤسس دانشگاه صنعت آب و برق بود در 7 تیر سال 60 در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.

دولت دوم

دولت شهید باهنر کمتر از یک ماه بر سر کار بود و بعد از شهادت او و شهید رجایی دوباره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد.

دولت سوم

*علی‌اکبر پرورش، وزیر آموزش و پرورش: او در سال 60 به‌عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی شده بود؛ اما رأی نیاورد. پرورش تا مرداد سال 63 به‌عنوان وزیر در کابینه حضور داشت و سپس کناره‌گیری کرد. او در دی 92 درگذشت.

*عبدالمجید معادیخواه، وزیر ارشاد ملی: او که در اوایل انقلاب قاضی شرع دادگاه انقلاب بود، در مرداد سال 61 از وزارت استعفا داد. بعد از او از آبان همان سال محمد خاتمی به‌عنوان وزیر وارد کابینه شد.

*حبیب‌الله عسگراولادی، وزیر بازرگانی: او که در دولت موقت مرحوم آیت‌الله مهدوی‌کنی نیز وزیر بازرگانی بود، حدود دو سال در کابینه میرحسین موسوی حضور داشت. عسگراولادی نامزد ریاست‌جمهوری نیز شد و دو بار نیز نماینده مردم تهران در مجلس بود. او که سال‌ها نماینده ولی فقیه در کمیته امداد امام خمینی بود، در آبان سال 92 درگذشت.

*هادی منافی، وزیر بهداری: او تا مرداد سال 63 این سمت را برعهده داشت و سپس جای خود را به علیرضا مرندی داد.

*محمد اصغری، وزیر دادگستری: او تا مرداد 63 در کابینه حضور داشت. بعد از آن در دوره‌های دوم و سوم نماینده مردم تهران در مجلس بود و در سال 1366 به‌عنوان مدیرمسئول روزنامه کیهان انتخاب شد.

*محمد سلیمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح: او تا مرداد 1363 به‌عنوان وزیر در کابینه حضور داشت. سلیمی از خرداد 1379 تا شهریور 1384 فرمانده ارتش بود و پس از استعفا به‌عنوان مشاور مقام معظم رهبری در امور ارتش منصوب شد. او در بهمن 94 در 78‌سالگی درگذشت.

*محمدعلی نجفی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی: او تا مرداد 63 در کابینه ماند. نجفی در دولت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز وزیر آموزش و پرورش بود و در کابینه محمد خاتمی نیز رئیس سازمان برنامه و بودجه شد. او در کابینه حسن روحانی پنج ماه سرپرستی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را برعهده داشت.

*احمد توکلی، وزیر کار و امور اجتماعی: او که در کابینه محمدعلی رجایی سخنگوی دولت بود، در مرداد سال 62 از دولت میرحسین استعفا داد. توکلی در انتخابات ششم و هشتم ریاست‌جمهوری نامزد بود که رأی نیاورد.

*محمد سلامتی، وزیر کشاورزی: او که در دولت‌ محمدعلی رجایی نیز وزیر کشاورزی بود، در سال 62 از دولت میرحسین موسوی کناره گرفت. عباسعلی زالی جانشین او در این وزارتخانه شد.

*محمدشهاب گنابادی، وزارت مسکن و شهرسازی: او تا سال 62 در کابینه حضور داشت. بعد از او به مدت یک سال نخست‌وزیر و سرپرست این وزارت بود تا اینکه سراج‌الدین کازرونی به جای او وزیر شد.

*حسین موسویانی، وزیر معادن و فلزات: او فقط تا سال 62 وزیر بود و حسین نیلی جایگزین او شد.

دولت چهارم

*کاظم اکرمی، وزیر آموزش و پرورش: او تا شهریور 1367 وزیر بود و سپس جای خود را به محمدعلی نجفی داد.

*حسن عابدی‌جعفری، وزیر بازرگانی: او که در دوران جنگ ایران و عراق این وزارتخانه را مدیریت می‌کرد، به دلیل مخالفت‌های زیاد از طرف بازار در شهریور 1367 از وزارت بازرگانی رفت.

*محسن رفیق‌دوست، وزیر سپاه پاسداران: او تا شهریور 67 در این سمت ماند و سپس جای خود را به علی شمخانی داد.

*عباسعلی زالی، وزیر کشاورزی: او که دکترای کشاورزی از دانشگاه کالیفرنیا داشت، در شهریور 1367 جای خود را به عیسی کلانتری داد. زالی، دو دوره نماینده مجلس نیز بوده است.

*محمدتقی بانکی، وزیر نیرو: او تا خرداد 1366 وزیر بود و سپس جای خود را به بیژن زنگنه داد.

دولت پنجم

*ایرج فاضل، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: در دی 69 از سوی مجلس سوم استیضاح و برکنار شد.

*محمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: او در سوم خرداد 1371 نامه‌ای به آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت، نوشت و به دلیل مشکلات پیش‌آمده در عرصه فرهنگ استعفا داد. علی لاریجانی به جای او سکان این وزارتخانه را برعهده گرفت.

دولت ششم

*علی لاریجانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: او به مدت یک سال در این سمت ماند و سپس با حکم مقام معظم رهبری به‌عنوان رئیس سازمان صداوسیما منصوب شد. مصطفی میرسلیم به جای لاریجانی وزیر ارشاد شد.

دولت هفتم

*قربانعلی دری‌نجف‌آبادی، وزیر اطلاعات: یک‌سال‌و نیم بعد از روی‌کارآمدن دولت اصلاحات، او در بهمن 1377 به دلیل مباحث پیش‌آمده در قتل‌های زنجیره‌ای استعفا داد. حجت‌الاسلام علی یونسی جایگزین او شد.

*محمدرضا عارف، وزیر پست، تلگراف و تلفن: او پس از سه سال وزارت در خرداد 1379 به‌عنوان اولین رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و معاون رئیس‌جمهور منصوب شد. عارف در کابینه دوم خاتمی، معاون‌اول رئیس‌جمهوری بود.

*رحمان دادمان، وزیر راه و ترابری: او که نماینده مردم تبریز در مجلس اول بود، در اردیبهشت 79 بر اثر سقوط هواپیما درگذشت. احمد خرم جانشین او در این وزارتخانه شد.

*عطاءالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: او که سخنگویی دولت را برعهده داشت و یک بار نیز از سوی مجلس پنجم استیضاح شده بود؛ اما رأی اعتماد گرفته بود، در آذر 79 از وزارت استعفا داد. احمد مسجدجامعی، جانشین او در این وزارتخانه شد.

*عبدالله نوری، وزیر کشور: او که سابقه وزارت کشور در دولت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را نیز داشت، در خرداد سال 1377 از سوی مجلس پنجم استیضاح و برکنار شد.

دولت هشتم

*طهماسب مظاهری، وزیر امور اقتصادی و دارایی: او تا اردیبهشت 1383 در این سمت ماند و سپس جای خود را به صفدر حسینی داد.

*احمد خرم، وزیر راه و ترابری: او در مهر 1383 از سوی مجلس هفتم که اصولگرایان آن را در دست گرفته بودند، استیضاح و برکنار شد.

*مصطفی معین، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری: او بعد از اتفاقات کوی دانشگاه در تیر 78 استعفا داده بود که مورد موافقت محمد خاتمی قرار نگرفت. معین در سال 1382 نیز استعفا داد و جعفر توفیقی جانشین او شد.

دولت نهم

*محمود فرشیدی، وزیر آموزش‌وپرورش: او در آذر 1386 برکنار شد و علیرضا علی‌احمدی به‌جای فرشیدی به‌عنوان وزیر انتخاب شد.

*غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، وزیر اطلاعات: او در مرداد 1388 از سوی احمدی‌نژاد برکنار شد و خودش سرپرستی وزارت اطلاعات را برعهده گرفت. گفته می‌شود دلیل این برکناری این بود که محسنی‌اژه‌ای و چند وزیر دیگر به دلیل تعلل احمدی‌نژاد در برکناری اسفندیار رحیم‌مشایی با رئیس دولت درگیری لفظی پیدا کرده و جلسه دولت را ترک کرده بودند.

*داوود دانش‌جعفری، وزیر امور اقتصادی و دارایی: او در فروردین 1387 از دولت خداحافظی کرد. شمس‌الدین حسینی، جانشین او در این وزارتخانه شد.

*جمال کریمی‌راد، وزیر دادگستری: او در 7 دی 1385 بر اثر تصادف درگذشت. غلامحسین الهام جانشین او در این وزارتخانه شد.

*محمد رحمتی، وزیر راه و ترابری: او که در کابینه محمد خاتمی نیز وزیر این وزارتخانه بود، در تیر سال 87 از این سمت کنار رفت.

*پرویز کاظمی، وزیر رفاه و تأمین اجتماعی: وزیری که احمدی‌نژاد گفته بود او را خدا به من معرفی کرده است، اولین فردی بود که در مهر 1385 از دولت احمدی‌نژاد استعفا داد و رفت. کاظمی دلیل استعفای خود را ناتوانی از پاسخ‌گویی به مردم و نمایندگان آنها در مجلس به دلیل عدم اختیار در انجام مسئولیت‌های قانونی اعلام کرده بود.

*علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع و معادن: او در آبان 1386 استعفا داد و علی‌اکبر محرابیان جانشینش شد.

*مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور: او در اردیبهشت 1387 از این مقام برکنار شد. پورمحمدی بعدها دلیل این برکناری را اعتراض به اختلاس‌های گسترده در دوره محمود احمدی‌نژاد عنوان کرده بود.

*علی کردان، وزیر کشور: او پس از پورمحمدی به‌عنوان وزیر انتخاب شد، اما به دلیل جعلی‌بودن مدرک دکترای افتخاری از دانشگاه آکسفورد و دارانبودن مدارک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، توسط مجلس استیضاح و برکنار شد. او در آذر 1388 درگذشت.

*کاظم وزیری‌هامانه، وزیر نفت: احمدی‌نژاد او را در مرداد 1386 برکنار کرد و غلامحسین نوذری به‌عنوان وزیر انتخاب شد.

دولت دهم

*رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: او در آذر 1391 برکنار شد، اما هیچ‌گاه درباره دلیل آن حرفی نزد.

*منوچهر متکی، وزیر امور خارجه: برکناری او از اتفاقات تاریخی دولت احمدی‌نژاد محسوب می‌شود. او در آذر 1389 درحالی‌که برای ابلاغ پیام احمدی‌نژاد به سنگال رفته بود، از خبر عزل خود مطلع شد. دولت سنگال نیز این اقدام را توهین‌آمیز تلقی کرد و سفیر خود را از تهران فراخواند. گفته شد که برکناری متکی به دلیل مشاجره او با حمید بقایی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور بوده است.

*مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: او که اولین و تنها وزیر بعد از انقلاب است، در شهریور 88 به وزارت رسید که همین اتفاق نیز با جنجال‌هایی مواجه بود. در نهایت در دی سال 1391 احمدی‌نژاد او را برکنار کرد.

*عبدالرضا شیخ‌الاسلامی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: او در بهمن 1391 به دلیل انتصاب سعید مرتضوی به‌عنوان مسئول سازمان تأمین اجتماعی و پافشاری بر عدم برکناری مرتضوی توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.

*حمید بهبهانی، وزیر راه و ترابری: او در بهمن 1389 توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.

*مسعود میرکاظمی، وزیر نفت: او تنها دو سال وزیر ماند و در اردیبهشت 1390 برکنار شد. رستم قاسمی‌ جایگزین او در وزارت نفت شد.

دولت یازدهم

*علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش‌وپرورش: او با چهار کارت زرد از مجلس رکورددار است. فانی از سوی مجلس استیضاح هم شد، اما در نهایت و در مهر 1395 از سمت خود استعفا کرد.

*محمود گودرزی، وزیر ورزش و جوانان: او در مهر 95 از این وزارتخانه رفت.

*علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: او که در دوران وزارت خود تحت فشار بود و دوبار نیز از مجلس کارت زرد گرفته بود، در30 مهر 1392 از سمت خود استعفا داد.

*رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم: رئیس‌جمهوری پیش از او محمد میلی‌منفرد را به مجلس معرفی کرده بود، اما مجلس رأی نداد. رضا فرجی‌دانا نیز در نهایت در مرداد 1393 استیضاح و برکنار شد.

دولت دوازدهم

*محمد بطحایی، وزیر آموزش‌وپرورش: او در خرداد 1398 استعفا داد و رئیس‌جمهور نیز با آن موافقت کرد. گفته شد که او برای شرکت در انتخابات مجلس یازدهم استعفا داده، اما هیچ‌گاه برای آن
ثبت‌نام نکرد.

*مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی: او در شهریور 1397 توسط مجلس استیضاح و برکنار شد.

*حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: او در دی سال 1397 به دلیل بودجه کمی که به بخش سلامت تخصیص داده شده بود استعفا داد.

*علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: او که دوبار از مجلس نهم کارت زرد گرفته و دوبار نیز استیضاح شده بود، در نهایت در مرداد 1397 برای بار سوم استیضاح و برکنار شد. ربیعی هم‌اکنون سخنگوی دولت است.

*محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی: او که از مرداد 1392 وزیر بود، در آذر 1398 استعفا داد و به‌عنوان مشاور رئیس‌جمهور در امور کشاورزی و امنیت غذایی منصوب شد.

*عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی: او در مهرماه 1397 با انتشار نامه استعفای قبلی خود به‌ طور رسمی از وزارت راه و شهرسازی استعفا داد و رئیس‌جمهور نیز آن را پذیرفت.

*محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت: او که در انتظار استیضاح از سوی مجلس بود، ناگهان در مهر 1397 استعفا داد، اما از سوی روحانی به‌عنوان وزیر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس معرفی شد و رأی آورد.

*رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت: او هفته گذشته توسط حسن روحانی برکنار شد. رحمانی در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور نوشت که محمود واعظی او را تهدید کرده که اگر برای احیای دوباره وزارت بازرگانی با نمایندگان مجلس لابی نکند، باید استعفا دهد، اما او قبول نکرده است.

منبع: روزنامه شرق