فصل بایدها و نبایدها

اعتمادآنلاین| یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با خداحافظی تقریبا تمامی چهره‌های اصلاح‌طلب و حتی اعتدال‌گرای پارلمان دهم در شرایطی آغاز به کار کرد که برخلاف آنچه حد فاصل سال‌های 94 تا 98 رقم خورد، انتظار می‌رفت بهترین رابطه ممکن میان 6 فقیه و 6 حقوقدان ساکن شورای نگهبان با ساکنان ساختمان هرمی‌شکل میدان بهارستان رقم بخورد. انتظاری که خیلی زود جامه عمل به تن کرد و با حضور محمدباقر قالیباف در نشست شورای نگهبان، تغییر نوع نگاه این نهاد به پارلمان عیان شد. از آن زمان به بعد نیز اعضای شورای نگهبان در گفتار و کردار حداقل بیش از آنچه در روزهای پایانی مجلس دهم رقم خورد به بهارستان و اهالی‌اش بیشتر احترام گذاشتند. احترامی که البته متقابل بود و درنهایت سبب شد تا روز گذشته پایگاه اطلاع‌رسانی نهادی که روزگاری قرار بود در قامت دادگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایفای نقش کند با افتخار از «فصل جدید روابط مجلس و شورای نگهبان» سخن به میان آورد. فصل جدید روابط انتخابی و انتصابی‌ترین نهادهای جمهوری اسلامی حداقل براساس متر و معیار شورای نگهبان با دیدار اعضای هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی با آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان آغاز شد و چنانکه عباسعلی کدخدایی در قامت قائم‌مقام دبیر، سخنگو و البته نزدیک‌ترین فرد به دبیر این شورا گفته، قرار است در نتیجه آن و براساس تفاهم‌های صورت گرفته، همکاری میان پارلمان و شورای نگهبان برای حل و فصل معضلات قانونی موجود در جمهوری اسلامی تشدید شده و همزمان گام‌هایی برای اصلاح قانون انتخابات به‌ویژه انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 بردارند که احتمالا و باتوجه به وضع فعلی ایران یکی از سخت‌ترین انتخابات‌ها به ‌لحاظ جلب‌توجه مردم به صندوق‌های رای خواهد بود؛ گام‌هایی که البته در مجلس دهم نیز برداشته شد اما ره به جایی نبرد.

همسویی و همکاری

بزرگ‌ترین تفاوت میان مجلس دهم و یازدهم برای شورای نگهبان و اعضایش شاید در رویکردهای جناحی نمایندگان خلاصه شود. دهمین پارلمان ایران اگرچه با پارلمان ششم تفاوت‌های قابل‌توجهی به ‌لحاظ عده و عده اصلاح‌طلبان داشت ولی در نوع مواجهه با مسائل و مباحث از اعتراضات دی‌ ماه 96 و آبان ‌ماه 98 و انهدام هواپیمای مسافربری اوکراینی گرفته تا پیگیری بازداشت فعالان سیاسی و البته ماجرای مازیار ابراهیمی چیزی کمتر از مجلس‌ششمی‌ها نداشت؛ چنانکه در واپسین روزهای حضورشان در «بهارستان» با مصوباتی اصلاحاتی را در قانون انتخابات ایجاد کرده که درنتیجه آن نه ‌تنها حد و حدود اختیارات شورای نگهبان مشخص می‌شد بلکه عملا امکان عزل حقوقدانان این نهاد در صورت تخلف را برای نمایندگان فراهم کرد. مصوباتی که البته راه به جایی نبرد و درنهایت موفق به عبور سلامت از زیر تیغ شورای نگهبان نشد. همه این موارد کنار هم شاید یکی از اصلی‌ترین عللی باشد که ماجرای اصلاح قانون انتخابات در پارلمان دهم راه به ‌جایی نبرد ولی حالا و باتوجه به حضور چهره‌های به اصطلاح انقلابی در پارلمان یازدهم، شورای نگهبان امیدوار است که اصلاحات مدنظرش در قانون انتخابات صورت گیرد چنانکه عباسعلی کدخدایی در اظهاراتی که خبرگزاری صداوسیما آن را منتشر کرده با استقبال از «رویکرد» جدید مجلس، گفته که «کمیسیون شورای‌های مجلس در نشست‌هایی با برخی اعضا و کارشناسان شورای نگهبان این موضوع را بررسی کرده است.» اما از قرار معلوم توصیه‌های دبیر شورای نگهبان به همین‌جا ختم نشده چنانکه علی کریمی فیروزجایی، دبیر هیات ‌رییسه مجلس در گفت‌وگوی خود با «اعتماد» از انتقاد جنتی نسبت به قانون انتخابات فعلی سخن گفته و تاکید می‌کند:«آیت‌الله جنتی گفتند که قانون انتخابات باید اصلاح شود و این‌طور نباشد که هزاران نفر بیایند و نام‌نویسی کنند و شورای نگهبان در فرصت کوتاه به صلاحیت آنان رسیدگی کند.»

بیشتر به مجلس بیایید!

در این میان و کنار توصیه‌هایی در ارتباط با سبک و سیاق قانون‌گذاری مجلس که حداقل براساس قانون اساسی شورای نگهبان حق ورود به آن را نداشته و تنها و تنها موظف به بررسی مصوبات مجلس از حیث تطابق یا عدم تطابق با شرع و قانون اساسی است، جالب است که بدانید دبیر شورای نگهبان در این دیدار به اعضای هیات‌رییسه توصیه کرده که «پیش از تهیه طرح و تصویب آن با پژوهشکده شورای نگهبان مشورت کنند تا از اتلاف وقت جلوگیری شود.» کریمی فیروزجایی، دبیر هیات‌رییسه مجلس در جریان گفت‌وگوی خود با «اعتماد» ضمن تایید بیان این مهم ازسوی آیت‌الله جنتی می‌گوید که «دبیر شورای نگهبان خواستار مشورت درباره طرح‌ها در همان ابتدای امر شدند.» همزمان و چنانکه از اظهارات این عضو هیات‌رییسه پیداست در جریان این نشست اعضای شورای نگهبان و هیات‌رییسه مجلس بر سر حضور بیشتر «حقوقدانان شورای نگهبان در پارلمان و همچنین فقها» به تفاهم رسیده‌اند. اگرچه کریمی فیروزجایی این مهم را به معنای «تعامل» بیشتر این دو نهاد دانسته ولی باتوجه به آنچه در مجلس دهم رخ داد به نظر می‌رسد این تفاهم تنها تا زمانی پابرجا بماند که مجلس قصد تمرد از خواست آن 6 فقیه و 6 حقوقدان را نداشته باشد وگرنه روابط حسنه امروز به سرنوشت پارلمان دهم دچار خواهد شد.

انقلابی بمانید!

پیش از آنکه مجلس یازدهم آغاز به کار کند، محمد دهقان و محسن رضایی در نشستی برای جوانان اصولگرایان مجلس فعلی به سخنرانی پرداخته و دبیر دیروز ستاد انتخاباتی قالیباف و عضو امروز شورای نگهبان نسبت به عدم تکرار اقدامات نمایندگان مجلس دهم توسط آنان هشدارهایی را به زبان آورده بود و به «انذار وکلای فردا» پرداخته بود. این روند اما همان‌جا متوقف نشد چنانکه دبیر شورای نگهبان نیز روز گذشته به این مهم اشاره کرده و همان‌طورکه کریمی فیروز جایی به «اعتماد» می‌گوید او خطاب به اعضای هیات‌رییسه گفته «مراقب رفتار خود باشید و خودمراقبتی را در دستور کار قرار دهید.» این نماینده مجلس همچنین به «اعتماد» گفت که «آیت‌الله جنتی در این دیدار از اعضای هیات‌رییسه خواست انقلابی بمانند و چنان نباشد که همچون مجلس قبل در پایانش 90 یا 70 تن از آنان رد صلاحیت شوند.»

اینکه «انقلابی ماندن» از دید دبیر شورای نگهبان چه معنا و مفهومی دارد، چندان مشخص نیست ولی قیاس او با مجلس دهم می‌تواند نشانی باشد از مجلس ایده‌آل آیت‌الله. دبیر شورای نگهبان همچنین در این دیدار بار دیگر از خواست خود برای اصلاح سازوکار هیات نظارت بر رفتار نمایندگان پرده برداشته و براساس اظهارات کریمی‌فیروزجایی خطاب به اعضای هیات‌رییسه گفته که «هیات نظارت بر رفتار نمایندگان موفق نبوده و سازوکار جدیدی برای آن ایجاد کنید.» از قرار معلوم دبیر شورای نگهبان در دیدار با این هیات از طرح نمایندگان عضو جبهه پایداری برای تبدیل این هیات به «دادگاهی درون‌پارلمانی» با حضور یک عضو حقوقدان شورای نگهبان و یک قاضی به انتخاب رییس قوه قضاییه اشاره نکرده ولی اعلام رسمی عدم رضایتش از این هیات، آن هم پس از تاکید بر انقلابی ماندن نمایندگان می‌تواند، نشانی باشد از تغییر احتمالی در این هیات و بسته‌تر شدن دست نمایندگان در بیان عقاید و نگاه‌شان به مسائل و مباحث روز جمهوری اسلامی.

حاشیه‌ای بر یک دیدار

کنار این موارد و فارغ از توصیه دبیر شورای نگهبان به اعضای هیات‌رییسه مجلس برای در اولویت قرار دادن طرح‌های در ارتباط با معیشت و اقتصاد عموم جامعه و لزوم احترام نمایندگان به پایگاه رای خود، آنچه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، نوع برگزاری نشست او با اعضای هیات‌رییسه مجلس و چندتن از حقوقدانان شورای نگهبان است. در تصویری که پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان منتشر کرده، دبیر این شورا درجایگاهی بالاتر از نمایندگان مجلس قرار گرفته و نایب‌رییس اول و دوم و سایر اعضای هیات‌رییسه قوه «در راس امور جمهوری اسلامی» که یکایک اعضای آن با رای مردم انتخاب می‌شوند، در جایگاهی پایین‌تر از او نشسته‌اند. تفاوت جایگاهی که شاید تنها نشانی باشد از نوع نگاه فقها و حقوقدانان شورای نگهبان به نمایندگان مجلس حال آنکه بسیاری از حقوقدانان و سیاستمداران نه ‌تنها شورای نگهبان را نهاد ناظر بر پارلمان نمی‌دانند بلکه عملا برای مجلس به ‌واسطه نظارت عمومی و انتخابی بودن، جایگاهی بالاتر از شورای نگهبان قائلند اما از قرار معلوم این دیدگاه در این نهاد وجود ندارد؛ چنانکه نمایندگان مجلس دهم نیز در روزهای پایانی خود بارها و بارها از این مهم انتقاد کرده و خواستار تغییر نگاه حقوقدانان و فقهای این نهاد به پارلمان شدند اما نه‌ تنها این نگاه تغییر نکرد بلکه پابرجا ماند تا پارلمان‌نشینان تغییر کنند و مجلسی روی کار بیاید که دبیر شورای نگهبان براساس اظهارات احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیات ‌رییسه مجلس، آرزو کند در پایان دوره‌اش بتواند از آن به عنوان برترین مجلس ادوار جمهوری اسلامی نام ببرد.

منبع: روزنامه اعتماد